Chronimy klimat z Unią czy wetujemy?

Komisja Europejska pod koniec stycznia br. opublikowała Białą Księgę dotyczącą polityki energetyczno-klimatycznej. Zawarto w niej dwa cele, które mają zostać osiągnięte do 2030 r.: redukcja CO₂ do 40% oraz wzrost udziału OZE w rynku energii do 27% w stosunku do poziomu z 1990 r. Warto przypomnieć, że rząd Polski – poprzez trzykrotne zgłoszenie weta – przyczynił się do opublikowania dokumentu w obecnym kształcie. Dokumentu, który pierwotnie był proponowany jako „Mapa drogowa” do 2050 r. Tym razem rząd również daje sygnały, że powinniśmy te cele zawetować.

W dyskusji zabrała głos Koalicja Klimatyczna, związek 23 znaczących polskich organizacji ekologicznych, wskazując, że te cele Komisji Europejskiej i tak są bardzo mało ambitne. Koalicja wskazuje na dane pochodzące od samej Komisji, mówiące, że w sytuacji kontynuowania już przyjętych rozwiązań w Europie w 2030 r. udział OZE będzie wynosił 24%. To oznacza, że Komisja poprzez wdrożenie nowych działań proponuje zwiększenie udziału OZE o zaledwie 3%. To raczej niewiele! Podobnie wygląda sytuacja redukcji CO₂. Utrzymanie obecnego trendu gospodarki i polityki energetyczno-klimatycznej w Europie przyniesie w 2030 r. redukcję dwutlenku węgla o 32% w stosunku do 1990 r. Zatem Komisja proponuje efektywne, dodatkowe działania oznaczające redukcję CO₂ o następne 8%. Taki postęp wydaje się dość skromny.

Stać nas na więcej

Koalicja Klimatyczna proponuje podniesienie powyższych wielkości do 55%, jeśli chodzi o redukcję CO₂, oraz 45% w przypadku udziału OZE. Dodatkowo sugeruje, aby Unia przyjęła wiążący cel dotyczący efektywności energetycznej, określający jej poprawę o 40% (podwojenie tego, co planujemy na 2020 r.). Podkreślić tu należy, ze względu na nasze doświadczenia, sformułowanie „cel wiążący”. Polska ustawa o efektywności energetycznej, która pełni obecnie funkcję wyłącznie edukacyjną, jest martwa, jeśli chodzi o konkretne rozwiązania. Nie przynosi żadnego postępu w kraju, którego energochłonność gospodarki jest niemal cztery razy większa niż Niemiec i dwa razy większa w stosunku do pierwszych 15 państw członkowskich UE. Kraju, którego rząd właśnie zadeklarował wsparcie budowy węglowej elektrowni Opole oraz pierwszej elektrowni atomowej ze środków podatników!

Proponowane przez Komisję i naszą Koalicję cele stanowią średnie wielkości dla całej UE. To oznacza, że w rzeczywistości jedne kraje przyjmą i uzyskają lepsze, a inne gorsze rezultaty. Związane to będzie np. ze strukturą energetyczną danego kraju, jego zamożnością i możliwościami wsparcia ze wspólnego unijnego budżetu. Co ciekawe, Koalicja Klimatyczna w oparciu o dostępne ekspertyzy naukowe wyliczyła, jakie są realne cele dla Polski na 2030 r. Warto zauważyć, że ani rząd, zgłaszając weto wobec unijnej polityki klimatycznej, ani niektórzy naukowcy i publicyści, apelujący o jego zgłoszenie, nigdy nie pokazują podobnych wyliczeń, mówiąc jedynie, że taka polityka „jest dla nas nierealna”.

Otóż w odniesieniu do redukcji emisji CO₂ i innych gazów cieplarnianych badania wykonane przez Instytut Badań Strukturalnych wykazały, że Polska do 2030 r. może zmniejszyć emisję do poziomu 210 Mt CO₂eq, co oznacza ograniczenie emisji o 53% w stosunku do roku 1990. W odniesieniu do rozwoju OZE w perspektywie 2030 r. możliwe jest natomiast osiągnięcie 28,4-procentowego udziału OZE w zużyciu energii finalnej.

Jeśli chodzi o poprawę efektywności, to – według szacunków Fundacji Efektywnego Wykorzystania Energii – do 2030 r. można osiągnąć zmniejszenie zużycia energii finalnej o 25%, i to bez wprowadzania dodatkowych działań, a jedynie kontynuując obecną politykę w tym zakresie.

Te dane świadczą, iż spokojnie możemy się włączyć we wspólną politykę klimatyczną UE, bo redukcje i tak mają miejsce. Możemy negocjować i wynegocjować wielkości tych redukcji. Po co nam samotne weto i skazywanie się na rolę „skamieliny” w UE?

Kto naprawdę stawia na efektywność?

Warto w tym miejscu skomentować raport Climate Strategies (zarejestrowanej w Londynie organizacji pozarządowej skupiającej ekspertów z różnych krajów, zajmujących się ekonomiczną i polityczną analizą europejskiej i światowej polityki klimatycznej), w którym stwierdzono, że to innowacyjność i efektywność energetyczna, a nie ceny energii decydują o konkurencyjności Unii Europejskiej. Jego autorzy zauważają, że w 2013 r. już w 66 państwach świata funkcjonowały taryfy gwarantowane na sprzedaż prądu z energii odnawialnej (coś, co przeraża nasz rząd i państwowe monopole energetyczne), tj. sprawdzony sposób dający stabilne podstawy do rozwoju tego sektora. W niektórych krajach zaczął się boom w przemianie gospodarki na niskowęglową. Przykładowo Indie, Tajlandia czy Chiny stały się liderami w zmniejszaniu energochłonności produkcji cementu, która w skali świata odpowiada aż za 5% emisji CO₂. W 2012 r. aż 70% nowych mocy w elektrowniach wiatrowych zainstalowano poza Unią. Liderami w sprzedaży samochodów elektrycznych są Stany Zjednoczone, Japonia i Chiny.

Wydatki na energię w stosunku do PKB są w Europie na podobnym poziomie co w Stanach Zjednoczonych czy w innych gospodarkach będących głównymi konkurentami UE. W przypadku Niemiec dla 92% przedsiębiorstw koszty energii stanowią średnio tylko 1,6% wszystkich kosztów. W Polsce te koszty są niewątpliwie większe, bo nasz „liberalny” rząd, w przeciwieństwie do Niemiec, podtrzymuje swoich monopolistów energetycznych. Dlatego straszenie biznesu wzrostem cen energii w Polsce to straszenie samych siebie. Podtrzymujemy monopol węglowy i terytorialny czterech koncernów, mamy drogie (nie)bezpieczeństwo energetyczne i nie dopuszczamy dopłat do OZE, bo wzrosną nam ceny energii. Ta logika jest bałamutna, szczególnie w kontekście sankcjonowania tzw. współspalania węgla i biomasy przez państwowych monopolistów. W ostatnich latach podatnicy zasponsorowali im dotacje w wysokości 12 mld zł w formie „zielonych certyfikatów”. Nie uchwalamy ustawy o OZE, nie rozwijamy tego sektora, który wszędzie dookoła już się rozwija, ale wspieramy państwowe monopole węglowe w aferalnym procederze współspalania. To kwintesencja polityki klimatycznej rządu, która ma być kontynuowana. W nowej ustawie o OZE bowiem zręcznie podtrzymuje się współspalanie – polski „wynalazek”, niestosowany nigdzie indziej w Europie.

Tymczasem eksperci Climate Strategies przekonują, że Unia powinna nadal przodować w walce ze zmianami klimatu, gdyż zwiększy to jej bezpieczeństwo energetyczne, przyciągnie długofalowe inwestycje i zapewni wzrost innowacyjności, która z kolei przełoży się m.in. na wzrost zatrudnienia.

Ponownie pojawia się tu pytanie, czy rząd RP może prowadzić swoją politykę energetyczną dyktowaną przez monopole energetyczne, opartą na węglu (i atomie?), a jednocześnie blokować lub pozorować działania na rzecz oszczędzania energii, uchwalenia ustawy o OZE oraz polityki klimatyczno-energetycznej UE. Podczas interesującej debaty na ten temat w TOK FM1 wyrażono opinię, że może, ale zaczniemy coraz bardziej odstawać, stając się skansenem i tracąc konkurencyjność. Kiedy władza to usłyszy?

Radosław Gawlik
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
Zieloni 2004

Źródło
1. Audycja „Nowe cele klimatyczne UE na 2030 – ponowne weto Polski?”, TOK FM, http://eko.org.pl/ (dostęp: 27.03.2014). 

"Przegląd Komunalny" 4/2014