Komisja pozywa Polskę

W Europie obowiązują rygorystyczne przepisy dotyczące zanieczyszczeń, których źródłem są azotany i chociaż stosowne wymagania obowiązują Polskę od 2004 r., zdaniem KE zbyt mało zrobiono w tym względzie.

Polska nadal nie wyznaczyła odpowiedniej liczby stref zagrożenia zanieczyszczenia azotanami, ani nie podjęła środków mających na celu zwalczanie zanieczyszczeń azotanami w tych strefach. Zgodnie z zaleceniem komisarza ds. środowiska Janeza Potočnika Komisja wniosła przeciwko Polsce sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Azotany mają zasadnicze znaczenie dla wzrostu roślin i są szeroko stosowane jako nawozy, jednak ich nadmierne stężenie powoduje poważne zanieczyszczenie wody. Dyrektywa azotanowa służy ochronie jakości wód w całej Europie poprzez zapobieganie zanieczyszczeniom wód gruntowych i powierzchniowych azotanami pochodzącymi z rolnictwa oraz poprzez promowanie dobrych praktyk rolniczych. Państwa członkowskie zobowiązane są do wyznaczenia stref narażonych na zanieczyszczenia azotanami oraz do stosowania środków mających na celu ograniczanie zanieczyszczeń na tych obszarach oraz zapobieganie im. Środki te powinny obejmować, na przykład, wprowadzenie czasowych zakazów stosowania nawozów naturalnych i chemicznych, zapewnienie odpowiednio pojemnych miejsc składowania nawozu naturalnego w okresach, gdy nie wolno go stosować, oraz wprowadzenie ograniczeń w zakresie stosowania nawozów.

Zlewnię dla niemal całości wód w Polsce stanowi Morze Bałtyckie – obszar, który już cierpi z powodu zbyt wysokiego stężenia azotanów. Międzynarodowe dane wskazują, że Polska w znacznym stopniu przyczynia się do ogólnie wysokiego poziomu zawartości azotu w tym akwenie, a przeważająca część tych zanieczyszczeń pochodzi z rolnictwa. Mimo to jako strefy narażone na zanieczyszczenie azotanami wyznaczono tylko niewielką część terytorium Polski. Dlatego też Komisja wywiera na Polskę presję, aby podjęła stosowne działania oraz wyznaczyła więcej obszarów, a także przyjęła odpowiednie plany działania w celu rozwiązania tego problemu.

Ponadto przepisy i plany działania, które przyjęto w odniesieniu do wyznaczonych stref, są mało precyzyjne i zawierają wiele braków, w tym przewidują zbyt krótkie czasowe zakazy stosowania nawozów oraz niedostateczne ograniczenia stosowania nawozów naturalnych i chemicznych. Komisja wystosowała uzasadnioną opinię dotyczącą przedmiotowej kwestii w dniu 24 listopada 2011 r., wzywając do podjęcia bezzwłocznych działań w celu poprawy zaistniałej sytuacji. I chociaż Polska zgodziła się zmienić swoje prawo, to wolne postępy prowadzonych prac i niewystarczający zakres proponowanych zmian skłoniły Komisję do wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE.

Dyrektywa 91/676/EWG dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego zobowiązuje państwa członkowskie do monitorowania swoich wód oraz identyfikowania tych wód, które są, lub mogą być, dotknięte zanieczyszczeniami. Nakłada ona na państwa członkowskie wymóg wyznaczania jako strefy zagrożenia zanieczyszczenia azotanami wszystkich znanych obszarów na swoim terytorium, z których spływy trafiają do tych wód i przyczyniają się do ich zanieczyszczenia. Państwa członkowskie muszą również tworzyć odpowiednie programy działania dla tych stref, mające na celu zapobieganie tym zanieczyszczeniom i ich ograniczanie.

Nadmierne stężenie azotanów może powodować zanieczyszczenie wód słodkich i wywoływać szkody w środowisku morskim poprzez pobudzanie nadmiernego wzrostu glonów, które hamują rozwój innych form życia w procesie zwanym eutrofizacją. Oczyszczanie wody pitnej z azotanów występujących w nadmiernym stężeniu jest ponadto bardzo kosztownym procesem.