Zasadniczy opis gospodarczego statusu gminy uwzględnia Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Zawarta w niej definicja tej gospodarki odnosi się do zadań o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. Są to np. zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną i cieplną oraz doprowadzenie kanalizacji, lokalny transport zbiorowy czy utrzymanie porządku i czystości.
Ustawa ta stanowi również, iż gmina w określonych okolicznościach może prowadzić inną działalność zarobkową – wtedy, gdy na jej terenie istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej. Analizując na tej płaszczyźnie normatywną pozycję gminy, należy wziąć pod uwagę, iż dysponuje ona uprawnieniami również władczymi: jest organizatorem usług komunalnych i w dużym stopniu decyduje o warunkach ich realizacji. W tym zakresie przyznaje określonym podmiotom szczególne lub wyłączne prawa oraz wykorzystuje w relacjach z nimi szczególne mechanizmy finansowania realizowanych zadań. Jednocześnie gmina jest dysponentem infrastruktury niezbędnej do prowadzenia gospodarki komunalnej. Tym samym działalność gospodarcza gminy jest pojęciem złożonym i odnosi się do wielu aspektów funkcjonowania rynku. Jednakże taki charakter tej działalności może prowadzić (i często tak się dzieje) do faktycznego przekroczenia przez gminę granic, jakie wyznacza jej ustawodawca odnośnie udziału w fun...