W okresie świąt Bożego Narodzenia, Nowego Roku i karnawału nasila się sprzedaż artykułów pirotechnicznych, co w efekcie powoduje wzrost liczby nieszczęśliwych wypadków, wywołanych nieumiejętnym posługiwaniem się tymi materiałami oraz nieznajomością przepisów dotyczących ich sprzedaży.

Materiały pirotechniczne to materiały wybuchowe służące wywoływaniu efektów cieplnych, świetlnych i dźwiękowych, gazu, dymu lub ich kombinacji w wyniku bezdetonacyjnej, samopodtrzymującej się reakcji chemicznej, a także te wyroby, które są wypełnione materiałami pirotechnicznymi.
Wyroby pirotechniki widowiskowej, wyłączone spod koncesjonowania, zwane są potocznie fajerwerkami. Ze względu na swój skład chemiczny zawsze stwarzają znaczne zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Wykaz fajerwerków opublikowany jest w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 29 lipca 2005 r. w sprawie wykazu wyrobów pirotechnicznych, na których nabywanie, przechowywanie lub używanie nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia (DzU nr 158, poz. 1329).

W poznańskich sklepach oferujących artykuły pirotechniczne strażnicy miejscy wraz z policjantami od początku grudnia prowadzą akcję informacyjną na temat zakazu sprzedaży fajerwerków nieletnim, a przy okazji rozprowadzają ulotki o bezpieczeństwie użytkowania takich materiałów.
Gdzie kupować fajerwerki?
Ustawodawca bardzo rygorystycznie określa warunki, jakie pod względem ochrony pożarowej, przechowywania i obsługi musi spełniać podmiot chcący prowadzić sprzedaż materiałów pirotechnicznych. Mogą to być tylko wyspecjalizowane punkty, mające odpowiednie zaplecze magazynowe i spełniające wszelkie wymogi ochrony pożarowej. Dopuszcza się też sprzedaż fajerwerków w centrach handlowych czy sklepach wielobranżowych, jednak tylko na stoiskach z uprawnioną obsługą, wyposażonych w sprzęt gaśniczy oraz tablice informacyjne o zakazach otwierania opakowań na terenie obiektu, wnoszenia tych wyrobów do innych części obiektu oraz użytkowania fajerwerków w obiekcie i jego sąsiedztwie. Ponadto wyroby takie winny być posortowane w sposób widoczny wg klas dopuszczenia do sprzedaży.
Należy podkreślić, że sprzedaż materiałów pirotechnicznych na targowiskach lub z samochodu jest zabroniona. – Od kilku lat coraz mniej osób sprzedaje galanterię pirotechniczną na targowiskach. Sami mieszkańcy wolą zaopatrywać się w nią w wyspecjalizowanych sklepach i stoiskach. Osobiście za najważniejsze uważam dokładne przeczytanie instrukcji – mówi Waldemar Walisiak, zastępca komendanta straży miejskiej w Łodzi.
Każdy wyrób z grupy pirotechniki widowiskowej, na który nie jest wymagana koncesja, musi posiadać na opakowaniu kod klasyfikacyjny (1.4G lub 1.4S), znak literowy (NWP) oraz instrukcję przechowywania i używania w języku polskim.
Bezpieczeństwo i odpowiedzialność prawna
Nieumiejętne posługiwanie się fajerwerkami bardzo często kończy się licznymi urazami bądź nawet okaleczeniem na całe życie. Czy to oznacza, że należy całkowicie zakazać handlu nimi? Z pewnością nie. Wystarczy znać oraz bezwzględnie przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa, co pozwoli znacznie ograniczyć możliwość doznania urazów – do przypadków niezależnych od użytkownika. Trzeba zatem pamiętać, by zakupu fajerwerków dokonywała tylko osoba pełnoletnia w wyspecjalizowanych sklepach lub stoiskach sprzedaży. Ponadto należy je przechowywać w miejscach suchych (z dala od źródeł ciepła i bez dostępu dzieci), a przed użyciem dokładnie przeczytać instrukcję. Dodatkowo odpalenie fajerwerków musi odbywać się wyłącznie pod nadzorem trzeźwej osoby pełnoletniej (z zachowaniem szczególnej ostrożności), pamiętając, że niewybuchy oraz uszkodzone materiały pirotechniczne nie nadają się do użytku.
Sprzedaż materiałów pirotechnicznych dozwolona jest tylko osobom pełnoletnim. Naruszenie tej normy jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat dwóch.
Ograniczenia w używaniu fajerwerków wprowadzają zarówno przepisy kodeksu wykroczeń, jak i prawa lokalnego – w postaci uchwał rad gmin czy zarządzenia wojewody. W art. 51 k.w. opisano czyn polegający na zakłócaniu ciszy, spokoju i porządku publicznego. Przepis ten nie zawiera ograniczeń czasowych – obowiązuje nieprzerwanie cały rok. Dla wyczerpania znamion wykroczenia, a tym samym podjęcia interwencji przez strażnika lub policjanta, wymagane jest zgłoszenie osoby, której przeszkadza hałas. Gdy funkcjonariusz nie jest świadkiem zdarzenia, zgłaszający musi świadczyć przed sądem. Zgodnie z k.w., sprawcy (w wieku powyżej 17 lat) grozi mandat w wysokości 150 zł (250 zł w porze nocnej) lub/i wniosek o ukaranie do sądu (grzywna do 5 tys. zł). Regulacja ta stanowi podstawę działania organów porządkowych m.in. w Warszawie, Poznaniu, Szczecinie, Opolu, Katowicach i Kielcach.
Przepisy prawa lokalnego w formie zarządzenia wojewody lub uchwały rady gminy wskazują ramy czasowe, w których dopuszcza się używanie fajerwerków, tj. w Sylwestra i Nowy Rok. Poza tymi dniami galanterię pirotechniczną można używać tylko na pokazach, na które organizator otrzymał zezwolenie. Postępowanie przeciw sprawcy zakłócenia toczy się na zasadach ogólnych prawa o wykroczeniach. Sankcje prawne dla osób powyżej 17 roku życia to mandat (od 20 do 500 zł) oraz wniosek o ukaranie do sądu (grzywna do 5 tys. zł).
W woj. podkarpackim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, łódzkim, dolnośląskim i lubelskim wydano stosowne zarządzenia, natomiast m.in. w Krakowie, Gdańsku, Bydgoszczy i Gorzowie Wlkp. – uchwały rady miast.
Sankcje prawne wobec osób poniżej 17 roku życia sprowadzają się do przekazania takich spraw policji (z możliwością skierowania do rozpatrzenia przez sąd rodzinny) oraz do poinformowania rodziców i dyrektora szkoły.
Niezależnie od stosowanych rozwiązań prawnych, we wszystkich miastach w kraju odnotowuje się tendencję spadkową występowania zakłócania spokoju przez używanie fajerwerków. – Szczególną rolę odgrywa wzrost świadomości mieszkańców, szczególnie uczniów, a także przestrzeganie przez handlujących zakazu ich sprzedaży nieletnim – mówi Marian Ostaszewski, komendant straży miejskiej w Pile.
Alojzy Łowicki, komendant straży miejskiej w Poznaniu, zwraca również uwagę na malejącą liczbę zgłoszeń dotyczących zakłócania ciszy i porządku publicznego, spowodowanych detonacją fajerwerków: – Ma na to wpływ wiele czynników, z których najważniejsze to działania profilaktyczne w szkołach i punktach sprzedaży, częste kontrole targowisk, stosunkowo wysoka cena fajerwerków oraz publikacje w środkach masowego przekazu.
Przemysław Piwecki
straż miejska, Poznań
Tytuł od redakcji