Zielone dachy na ratunek miast

– Dachy zielone to nie tylko inwestycje realizowane w Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych czy w Europie Zachodniej, ale także w wielu polskich miastach – przekonywała podczas konferencji dr inż. Ewa Burszta-Adamiak z Instytutu Inżynierii Środowiska na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Jak zaznaczała dach zielony ma bardzo dużo zalet, a w aspekcie przyrodniczym to przede wszystkim retencja wód opadowych, tak konieczna w dzisiejszych przestrzeniach miejskich.

Szersze spojrzenie na gospodarkę wodno-ściekową

W ostatnim czasie można zaobserwować trend wzrostu urbanizacji. Obecnie polskie miasta zamieszkuje 60% populacji, tymczasem szacuje się, że w 2025 r. będzie to już 75%. Z hydrologicznego punktu widzenia, jest to coś, co zmienia naszą gospodarkę wodno-ściekową. Tworzenie kolejnych budynków i infrastruktury drogowej uszczelnia teren, a więc eliminuje miejsca, gdzie woda opadowa mogłaby się potencjalnie zatrzymać i dostać z powrotem do środowiska. – Obecna gospodarka wodna, w odniesieniu do wód opadowych zaczyna być niewystarczająca, powoduje liczne przeciążenia systemów kanalizacyjnych i lokalne podtopienia. – stwierdziła Burszta-Adamiak.

Ogród na dachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego (fot. Depositphotos)

Określone konsekwencje w gospodarce wodnej powoduje także zmieniający się klimat – zmiany temperatury, wzrost parowania, naprzemienność okresów suchych i mokrych. Stąd też konieczne jest obranie dwóch możliwych kierunków działań realizowanych na trenach zurbanizowanych – zwiększenie terenów biologicznie czynnych, jak i zmniejszenie, spowolnienie ilości wód, które trafiają do systemów kanalizacyjnych. – Jak wykazują badania, konstrukcja dachów zielonych pozwala na spowolnienie i zatrzymanie tego spływu. W czasie opadu część wody zatrzymywana jest przez roślinność (na procesy życiowe), następnie infiltrowana jest dalej, czyli do warstwy substratu. Kiedy warstwa substratu jest nasycona, woda zostaje zretencjonowana w warstwie drenażowej a jej nadmiar jest odprowadzany do systemu odwodnieniowego dachu i nie przedostaje się do warstw chroniących konstrukcję budynku – tłumaczyła zasadność tworzenia dachów zielonych Burszta-Adamiak.

Miejskie wyspy ciepła

Oprócz wspomnianej już retencji wód opadowych, dachy zielone przyczyniają się także do spadku emisji pyłów i gazów cieplarnianych (dach zielony o powierzchni 93 m² odfiltrowuje ok. 18 PM/rok), a także poprawiają estetykę budynku, stanowią izolację akustyczną i generują duże oszczędności zużycia energii.

Najnowsze badania dowodzą, że dachy zielone wpływają również na klimat miasta. Na pozytywne oddziaływanie na warunki termiczno-wilgotnościowe, w tym neutralizację negatywnych skutków miejskiej wyspy ciepła, wskazywali w swym wystąpieniu Piotr Wolański (współzałożyciel i koordynator grupy merytorycznej dachy zielone w ramach Stowarzyszenia DAFA) oraz Jakub Walawender (pracownik naukowy Wydziału Teledetekcji Satelitarnej Centrum Hydrologiczno-Meteorologicznej Służby Pomiarowo-Obserwacyjnej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego). Wolański przyznał, że o dachach zielonych mówi się jako o naturalnej klimatyzacji, a tego typu instalacje generują w tym zakresie olbrzymie oszczędności. Również koszty ogrzewania budynku są niższe, jeżeli na jego dachu stworzy się zieloną oazę. Walawender przybliżył uczestnikom spotkania pojęcie miejskiej wyspy ciepła, które odnosi się do wzrostu temperatury w mieście w stosunku do terenów je otaczających. Zjawisko to niweluje obecność dachów zielonych. – Dachy pokryte roślinnością są znacznie chłodniejsze niż dachy konwencjonalne. Mają większe albedo (odbijają więcej promieniowania), mają zwiększoną ewapotranspirację (poprzez parowanie zwracana jest energia, co powoduje straty cieplne), a także powodują zacienienie. Badania amerykańskie określiły, że dach zielony może być o 40ºC chłodniejszy niż dach konwencjonalny w letni, upalny dzień. – uwypuklił Walawender.

Projekt i realizacja

Z punktu widzenia praktyków, z pewnością interesujące były wykłady poświęcone projektowaniu i wykonawstwu dachów i fasad zielonych. Heiko Schmidt, który od 2,5 roku jest związany z branżą dachów zielonych, koncentruje się na edukowaniu, wdrażaniu i poprawie jakości systemów dachów zielonych zgodnie z Wytycznymi FLL, przedstawił przykłady niepoprawnych praktyk i błędów przy realizacji tego typu inwestycji. Wskazał przy tym prawidłowe rozwiązania problemów, przy zachowaniu Wytycznych FLL niemieckiego Stowarzyszenia Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu. Wśród typowych objawów nieprawidłowej instalacji dachu zielonego wskazał m.in. przeciekający dach, stagnującą wodę, zwiększone wymogi statyczne, nieprawidłowy rozwój roślinności oraz niewłaściwe funkcjonowanie dachu.

Istotną rolę w prawidłowym tworzeniu dachów i fasad zielonych odgrywa substrat. Stąd też dr inż. Jacek Nowak z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach przestawił cechy jakościowe substratów oraz metody ich oceny, zarówno te opisane w Wytycznych FLL, jak i te nasze, krajowe.

Wspomniane już kilkukrotnie Wytyczne FLL, dzięki Stowarzyszeniu Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, ukażą się w polskojęzycznej wersji w pierwszym kwartale bieżącego roku. Owy zbiór zaleceń i odniesień do norm określających wymagania techniczne oraz parametry dla materiałów wykorzystywanych do budowy zielonych dachów promowano podczas konferencji. Więcej na temat wytycznych można przeczytać w styczniowym wydaniu miesięcznika „Zieleń Miejska” (nr 93).

Konferencję zorganizowaną przez Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA patronatem medialnym objął miesięcznik „Zieleń Miejska”.