Święta przyjazne środowisku - poradnik

Poradnik o ekologicznych Świętach przygotowała Interseroh Organizacja Odzysku Opakowań. W trzech odsłonach zaprezentowano: przyjazne dla środowiska kupowanie i pakowanie prezentów; świąteczne potrawy, choinka i ozdoby.

Warto przemyśleć listę prezentów i podejść do niej w sposób mądrzejszy i bardziej zrównoważony. Oto pięć punktów, które warto mieć w głowie podczas zakupów:

1. Postaw na przeżycia, zamiast przedmiotów – przeżycie, czyli wydarzenie, doświadczenie, w którym obdarowany może wziąć udział. Coś, czego może nie da się złapać w dłoń, ale co można uchwycić na zdjęciu i zachować wśród pięknych wspomnień.
2. Jeśli już decydujesz się na prezenty w postaci przedmiotów, postaw na rzeczy trwałe i przyjazne środowisku. Dla przykładu: łatwiej poddać recyklingowi rzeczy z materiałów jednorodnych (np.: klocki) niż gadżety elektroniczne lub zabawki na baterie. Zwróć także uwagę, aby prezenty były trwałe (to daje możliwość przekazania ich dalej, nawet przez pokolenia) oraz uniwersalne (wtedy mogą służyć wielu osobom).
3. Zwróć uwagę na opakowanie produktu.

Zasada jest prosta: im mniej, tym lepiej. Także tutaj górą jest jednorodność – łatwiej przetworzyć opakowania z wybranego materiału (np. tektury) niż z wielu połączonych w sposób trwały. Ważny jest także surowiec: drewno i papier łatwiej poddać recyklingowi niż tworzywa sztuczne.

4. Pakowanie prezentów. Skuś się na prostotę.

Zamiast wyszukanych woskowanych papierów i torebek, które chwilę po odpakowaniu prezentu trafią na składowisko odpadów, sięgnij po… przeczytaną gazetę i kolorową wstążkę. Albo rysunki dzieci. Albo resztki tapet. Albo… po prostu rusz głową! Upcykling, czyli przetwarzanie odpadów, w wyniku którego powstają produkty o wartości wyższej niż przetwarzane materiały, jest coraz popularniejszy. Wpisując w wyszukiwarkę „pakowanie prezentów DIY” znajdziesz sporo propozycji.

5. Regift – to pochodzące z języka angielskiego słowo oznacza oddawanie prezentów. Nie ma co się oszukiwać – zdarzą się prezenty nietrafione. Nie ma nic niestosownego w przekazaniu takich podarunków innym. Ułatwiają to coraz popularniejsze giełdy poświąteczne (także internetowe).

Świąteczne potrawy – przyjazne tradycji, portfelowi i… środowisku

Polacy wyrzucają 2 miliony ton żywności rocznie, najczęściej pieczywo, owoce, wędliny. Tymczasem przedświąteczne zakupy mogą być i racjonalne, i spokojne: wystarczy dobrze planować. Po co kupować „na zapas”? – ile dni po Wigilii można jeść karpia… Warto, zaplanować zorganizowanie i przeżycie Świąt w sposób przyjazny dla siebie, otoczenia i środowiska.

Przed nami 12 potraw! Tradycyjne potrawy wigilijne całkiem dobrze wpisują się w charakter zrównoważonych Świąt, bowiem składają się z lokalnie występujących produktów, więc składników nie trzeba transportować na duże odległości, co minimalizuje emisję gazów cieplarnianych. W większości są przyjazne środowiskowo, tzn. produkcja poszczególnych składników pochłania mniej zasobów naturalnych (np. produkcja szklanki mleka wymaga 200 litrów wody, a steku wołowego – aż 7000), a tym samym ograniczają ślad ekologiczny, czyli wpływ, jaki wywieramy na środowisko produkując i konsumując te dania.

Wciąż jednak są sprawy, które można zrobić lepiej. Oto kilka kwestii do przemyślenia:

1. W jakich warunkach produkowane i sprzedawane jest jedzenie, które kupujesz?

Do świadomości firm i konsumentów coraz mocniej przebijają się idee sprawiedliwego handlu (Fair Trade), czyli takiego, który dba o pracowników oraz środowisko w myśl zasady: minimum przetwarzania, minimum opakowań, minimum transportu.

2. Jak pakowane są produkty, które wybierasz?

Im mniej opakowań, tym lepiej. Jeśli możesz kupić ten sam produkt opakowany oszczędniej lub bez opakowania – zrób to. Idąc na zakupy – korzystaj z wiklinowych koszyków lub wielorazowych toreb płóciennych. Wyrzucając opakowania – segreguj je.

3. Czy jedzenie trafia do twojego kosza?

To zdarza się bardzo często – 40% Polaków przyznaje, ze zdarza im się wyrzucić jedzenie. W sumie do kosza trafiają w naszym kraju 2 miliony ton żywności rocznie, co w przeliczeniu daje 600 zł na osobę. To zmarnowana żywność, zmarnowane pieniądze, zmarnowane środowisko.

Zmienienie tego zatrważającego obrazka wymaga od nas kilku działań, które – szczęśliwie – łatwo wdrożyć podczas Świąt:

1. Kupuj zgodnie z listą

Po co Ci torebka z przyprawą do piernika w rozmiarze XXL, jeśli piernik robisz raz w roku? Czy Twój żołądek albo żołądki Twoich bliskich naprawdę nagle podczas kilku świątecznych dni potrzebują trzykrotnie większych porcji albo 8 posiłków zamiast 3? Nie daj się zwariować. Zrób plan zakupów i trzymaj się go.

2. Zrób plan posiłków

Zastanów się: ile osób zamierzasz ugościć i podczas jakiego posiłku? W jakim wieku będą goście (dzieci zazwyczaj jedzą mniej niż dorośli). Czy wybierasz się do kogoś w Święta i jeśli tak, który posiłek ominiesz w domowych przygotowaniach?

3. Podziel się przygotowaniami

12 dań to dużo. Może nie musisz przygotowywać wszystkich samodzielnie? Gdyby 12 znajomych podzieliło między siebie przygotowania, każdy miałby więcej czasu dla bliskich, mniej pracy, a wspólnota zawiązana przy okazji wspólnego posiłku lub wymianie dań jest cenna.

Choinka

Pytanie podstawowe: czy możesz obyć się bez tradycyjnego drzewka? Przyznajemy, że to opcja ekstremalna, ale i bardzo twórcza. Przykładowo można zbudować drzewko z tektury, stworzyć kontur choinki z łańcucha światełek, ułożyć z książek – ogranicza Cię jedynie wyobraźnia. Tradycjonaliści także stają przed wyborem: choinka naturalna czy sztuczna? Ozdoby z recyklingu? Warto rozważyć takie scenariusze pamiętając, że każde żywe drzewo absorbuje ok. 25 kg dwutlenku węgla w ciągu 10 lat.

Choinka naturalna w ogrodzie

Szczęściarze, którzy obok domu mają ogród, a w nim choinki, mogą zyskać miano TOP Ekologa, ozdabiając właśnie to drzewko. Po Świętach roślina pozostanie na swoim miejscu, a ozdoby trafiają na strych. I tak, szczęśliwie dla środowiska, można udomowić drzewko na całe lata.

Choinka naturalna w doniczce

To bardzo ekologiczne rozwiązanie, pod warunkiem, że drzewko ma… korzenie – nie daj się zmylić byle jak włożonym do doniczek roślinom! Aby wiosną choinka nadawała się do przesadzenia, trzeba zadbać o właściwą opiekę nad nią: pilnować, aby ziemia w doniczce nie wyschła, po Świętach przenieść do chłodnego miejsca i wczesną wiosną posadzić w wybranym miejscu.

Choinka naturalna cięta

Świąteczne drzewka można kupić w wielu miejscach, najlepiej jednak w pierwszej kolejności pytać w lokalnym nadleśnictwie lub szkółce sadowniczej. W pierwszym przypadku trafisz prawdopodobnie na młode drzewka wycięte w bezpieczny sposób dla utrzymania harmonijnego rozwoju lasu. W szkółce sadowniczej zaś zobaczysz choinki w różnej fazie wzrostu – to plantacja stworzona z myślą o sprzedaży drzewek.

Co sprawia, że wybierając choinkę naturalną postępujesz ekologicznie:

1. Rosnąc, każde drzewo absorbuje dwutlenek węgla, ok. 25 kilogramów w ciągu 10 lat!
2. Gdy już przeminie czas świątecznego drzewka, możesz ją kompostować lub spalić w domowym kominku albo piecu.
3. Zużytą choinkę oddajesz jako biomasę do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK).
4. Choinka rozkłada się w ciągu kilku lat bez negatywnych konsekwencji dla środowiska

Choinka sztuczna

Sztuczna, czyli wykonana z tworzyw sztucznych, co oznacza, że już w momencie produkcji narusza zasoby naturalne, bowiem aby mogła powstać potrzebna jest ropa naftowa, zaś sama produkcja wiąże się ze znaczną emisją gazów cieplarnianych. Wprawdzie choinki wykonane z polietylenu (PE) da się przetworzyć, ale po pierwsze tego typu drzewka są droższe, czyli mniej popularne od dramatycznie szkodliwych dla środowiska choinek z PCV, a po drugie – tworzyw jest tak wiele w innych produktach, że żal dokładać kolejne. Najczęstszym argumentem zwolenników sztucznych choinek jest to, że służą one przez długi czas. Rzeczywistość jednak pokazuje, że reklama skutecznie nakłania do coraz częstszego wymieniana tych rzekomo wiecznych drzewek.

Co sprawia, że wybierając choinkę sztuczną postępujesz nieekologicznie:

1. Podczas jej produkcji naruszane są zasoby naturalne i emitowane gazy cieplarniane.
2. Gdy trafi do kosza, poddanie jej recyklingowi jest niemożliwe albo bardzo trudne.
3. Rozkładając się zatruwa glebę, wody gruntowe i powietrze, powiększając tym samym – i tak już ogromny – ślad ekologiczny.

Oświetlenie i ozdoby

Coraz popularniejsze lampki LED są energooszczędne i trwałe, aby jednak inwestycja miała sens ekonomiczny i ekologiczny musisz pamiętać, że decydując się na lampki LED, stawiasz na długoterminowy związek z nimi. Każde lampki, których się pozbywasz to elektroodpady – kupuj więc mądrze, by służyły Ci jak najdłużej, a gdy już naprawdę nie da się ich naprawić ani wykorzystać w inny sposób, pamiętaj, aby oddać je do punktu zbiórki tego typu śmieci.

Zamiast ozdób, które w tym roku są modne, a za rok wypadną blado, wybierz tworzenie ozdób jadalnych, naturalnych, opartych na tzw. upcyklingu (to przetwarzanie odpadów, w wyniku którego powstają produkty o wartości wyższej niż przetwarzane materiały). Przykładowo można zrobić pierniczki z kolorowymi tasiemkami, aczkolwiek istnieje ryzyko, że nie przetrwają całych Świąt, ale to także część zabawy! Kolejną propozycją jest łańcuch z ziarenek popcornu – idealny na choinkę i do wieczornego seansu filmowego.

Stworzenie papierowych bombek z kartek kolorowych magazynów będzie pięknym i prostym sposobem na upcykling trudno przetwarzalnych czasopism. Pięknie udekorują dom, jak i samą choinkę figurki orgiami ze zużytych opakowań papierowych.

Cały poradnik #ZrównoważoneŚwięta dostępny na www.zrownowazoneswieta.pl