Zgodnie z art. 13 ust. 1 Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU z 2007 r. nr 39, poz. 251, z późn. zm.), zabrania się odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami lub urządzeniami spełniającymi określone wymagania. Przepisu tego nie stosuje się do posiadaczy odpadów prowadzących odzysk za pomocą działań określonych jako R10 w załączniku nr 5 do ustawy, czyli rozprowadzanie na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszania gleby, oraz do osób fizycznych prowadzących kompostowanie na potrzeby własne (ust. 2).
Jednocześnie w ust. 2a zostało zawarte fakultatywne upoważnienie dla ministra właściwego ds. środowiska do określenia, w drodze rozporządzenia, warunków odzysku za pomocą procesu odzysku R10 i rodzajów odpadów dopuszczonych do takiego odzysku, uwzględniając potrzebę ochrony życia i zdrowia ludzi oraz ochrony środowiska. 14 listopada 2007 r. minister środowiska podpisał rozporządzenie w sprawie procesu odzysku R10, które wejdzie w życie po trzech miesiącach od ogłoszenia. Dokument ten został notyfikowany Komisji Europejskiej 10 sierpnia ub.r., zgodnie z §4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (DzU nr 239, poz. 2039, z późn. zm.), które wdraża Dyrektywę 98/34/WE z dnia 22 czerwca 1998 r., ustanawiającą procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (Dz. Urz. WE L 204 z 21 lipca 1998 r., z późn. zm.).
Rodzaje odpadów i warunki odzysku
W załączniku do rozporządzenia wskazano warunki odzysku za pomocą procesu R10 i rodzaje odpadów dopuszczone do takiego odzysku. Przy kwalifikowaniu odpadów do rozprowadzania ich na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszania gleb uwzględniono dwa kryteria. Są to przydatność odpadów do takich czynności (w szczególności dostarczanie roślinom składników pokarmowych oraz istotny wpływ na wzrost plonu i cechy użytkowe roślin), a także brak szkodliwego oddziaływania odpadów na zdrowie ludzi i zwierząt oraz na środowisko.
Ze względu na miejsce powstawania i właściwości do stosowania dopuszczono odpady zawierające wapń (łącznie 12 rodzajów odpadów z grup 02, 03, 06, 07, 10 i 19), osady ściekowe (łącznie 10 rodzajów odpadów z grup 02, 03, 04, 10 i 19), odpady zawierające duże ilości substancji organicznej, z wyłączeniem osadów ściekowych (łącznie 16 rodzajów odpadów z grup 02, 03, 19 i 20) oraz odpady mineralne (łącznie osiem rodzajów odpadów z grup 01, 02, 10 i 19).
Odpady zawierające wapń (np. nienormowany węglan wapnia oraz kredę cukrowniczą) stosuje się do wapnowania gleb kwaśnych pod łącznym spełnieniem kilku warunków. Musza być one stosowane poza okresem wegetacji roślin równomiernie na całej powierzchni gleby, przy czym przykrywa się je lub miesza z glebą, z wyjątkiem ich stosowania na użytkach zielonych oraz plantacjach wieloletnich. Ponadto odpady te są rozprowadzane na powierzchni ziemi do głębokości 30 cm. Są one stosowane na glebach, na których nie są przekroczone wartości dopuszczalne stężenia substancji określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (DzU nr 165, poz. 1359), w taki sposób i w takiej ilości, aby ich wprowadzenie do gleby nie spowodowało przekroczenia w niej dopuszczalnych wartości metali ciężkich (Cr, Cd, Hg, Ni, Zn, Cu), określonych w załącznikach nr 2 i 3 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (DzU nr 134, poz. 1140), nawet przy długotrwałym stosowaniu. W miejscu stosowania tych odpadów najwyższy poziom zwierciadła wód podziemnych powinien znajdować się głębiej niż 1,5 m. Kolejnym warunkiem jest, aby odpady te spełniały wymagania dotyczące dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń, określonych dla nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19 października 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (DzU nr 236, poz. 2369). W celu określenia możliwej do stosowania dawki odpadów wytwórca winien przeprowadzić stosowne badania w laboratoriach posiadających certyfikat akredytacji lub certyfikat wdrożonego systemu jakości – w rozumieniu Ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z 2004 r. nr 204, poz. 2087, z późn. zm.). Dodatkowy warunek został określony dla odpadów o kodzie ex 06 02 99 (odpady węglanu wapnia i odpady z gaszenia wapna palonego) i ex 19 02 99 (odpady zawierające węglan wapnia, pochodzące z oczyszczania solanki), zgodnie z którym zawartość chlorków w nich jest nie większa niż 3,5%.
Generalnie wymagania dotyczące sposobu rozprowadzania odpadów na powierzchni ziemi, dopuszczalnych zanieczyszczeń i prowadzenia badań przez odpowiednie laboratoria są wykorzystywane również dla pozostałych dopuszczonych do stosowania w procesie odzysku R10 odpadów.
Wymagania weterynaryjne
Natomiast odpady, które mogą zawierać tkankę pochodzenia zwierzęcego (np. osady z zakładowych oczyszczalni ścieków lub odchody zwierząt gospodarskich w rozumieniu przepisów o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich), muszą dodatkowo spełniać wymagania weterynaryjne określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1774/2002 z 3 października 2002 r., ustanawiającym przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 273 z 10 października 2002 r., z późn. zm.).
W przypadku odpadów mineralnych wskazano, że odpady skruszonych skał (m.in. ex 01 04 08 – odpady skruszonych skał zawierających substancje odżywcze dla roślin, np. wapń) powinny zostać rozkruszone tak, że odsiew na sicie o boku oczek kwadratowych 2 mm jest mniejszy niż 10%, a przesiew przez sito o boku oczek kwadratowych 0,5 mm jest nie mniejszy niż 50%.
dr inż. Beata B. Kłopotek
dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Środowiska