Edukacja kluczem do sukcesu
Tak być powinno, ale w Polsce w 2006 r. z prywatnych gospodarstw domowych zebrano niewiele zużytego sprzętu – zaledwie ok. 0,1 kg na gospodarstwo. Niestety, statystyki alarmują, że prawie 80% mieszkańców naszego kraju wciąż wyrzuca ZSEE do pojemników na odpady komunalne! Świadczy to o tym, jak niewiele osób wie o możliwości odzysku z ZSEE cennych surowców nadających się do ponownego przetworzenia.
Przeszkodą w osiągnięciu unijnych standardów jest niezbyt wysoki poziom świadomości społeczeństwa. Według ostatniego raportu dotyczącego stanu świadomości ekologicznej Polaków, opracowanego na zlecenie Instytutu na rzecz Ekorozwoju1, najczęściej podawaną odpowiedzią odnośnie przyczyny niepodejmowania działań na rzecz środowiska było: brak zainteresowania problemem – 48%, brak wiary w skuteczność działań – 43% oraz niechęć do zmiany przyzwyczajeń – 31%. Receptą na taki stan rzeczy może być edukacja i jeszcze raz edukacja, i to zaczynająca się jak najwcześniej od dzieci oraz szkolnej młodzieży. A jak wiadomo, dzięki dzieciom można skutecznie dotrzeć i do dorosłych.
Podejmując to wyzwanie, Europejska Platforma Recyclingu (EPR) Polska Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego zainicjowała ogólnopolski konkurs edukacyjny „Drugie Życie elektrośmieci”. Merytoryczną pieczę nad konkursem sprawuje Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym – międzywydziałowa placówka naukowo-dydaktyczna Uniwersytetu Warszawskiego.
Konkurs ma charakter ogólnopolskiej, międzyszkolnej rywalizacji zespołowej o nagrodę GrandPrix Europejskiej Platformy Recyklingu i prowadzony jest w trzech kategoriach – dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Każda z nich wyłania reprezentujący ją szkolny zespół konkursowy, którego działania ogniskują się wokół szkoły i jej bezpośredniego sąsiedztwa. Celem jest zarówno podniesienie poziomu wiedzy i świadomości w kwestii zasad postępowania z ZSEE, jak i budowanie oraz wzmacnianie lokalnego partnerstwa i podejmowanie konkretnych działań.
Od 30 marca do 10 listopada br. szkolne zespoły rywalizują ze sobą wykonując zadania czterech etapów konkursu: „Rozgrzewka”, „Na tropie problemów”, „W poszukiwaniu rozwiązań”, „ZSEE to wspólny problem – budowanie koalicji”.
Przekazywanie informacji konkursowych oraz wzajemna komunikacja między uczestnikami a organizatorami odbywa się za pośrednictwem Internetu. Karty zadań w postaci multimedialnych, dynamicznie generowanych formularzy internetowych są sukcesywnie udostępniane na stronach konkursu w miarę przechodzenia do jego kolejnych etapów. Zawierają one opisy czynności do wykonania i zdobycia potrzebnych informacji oraz wskazówki do sporządzenia raportów z wykonanych działań. Realizacja każdej karty zadań zakończona jest raportem opisującym pracę zespołu, który oceniają sędziowie powołani przez Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym. Poza główną nagrodą przyznawane są również mniejsze – za najlepsze rezultaty w poszczególnych etapach.
Udział w konkursie wymaga od uczniów podejmowania wielu samodzielnych decyzji i wykonania szeregu działań związanych z zasadami postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Premiowana jest również inwencja i poczucie humoru, ale tego uczestnikom nie brakuje. Świadczą o tym choćby nazwy zespołów, np. „Zelektryzowane Szalenie Edukacyjne Ekoconradium”, „Wtyczki elektryczni” czy „Załoga Kapitana Planety”. Zadania konkursowe są jednak jak najbardziej poważne, a ich rezultaty całkowicie wymierne. Uczniowie m.in. przeprowadzili ankiety nt. „zasobów ZSEE” w swoich szkołach. Średnio każdy z zespołów przeprowadził badania w 100 gospodarstwach domowych, a to już są konkretne dane odnośnie tego, co kryje się w zakamarkach domów. Inne zadanie polegało na zlokalizowaniu najbliższych punktów odbioru ZSEE, a na podstawie zebranych informacji powstanie elektroniczna mapa tych miejsc.
Jednak największym wyzwaniem konkursu jest przeprowadzenie przez uczniów kampanii promującej zbiórkę elektrośmieci w ich miejscu zamieszkania i zorganizowanie (z pomocą władz szkoły i lokalnych, rodziców oraz mieszkańców) zbiórki ZSEE. Te działania są wykonywane w ramach trwającego właśnie IV etapu konkursu.
Pomimo że konkurs jeszcze trwa, już teraz możemy stwierdzić, że udało się osiągnąć najważniejsze jego cele. Po pierwsze zaangażowano młodzież w kompleksowe i długoterminowe działania poświęcone dosyć złożonemu zagadnieniu, jakim jest problematyka elektrośmieci. W konkursie biorą udział 93 zespoły uczniowskie, a ich poświęcenie i entuzjazm są nie tylko źródłem ogromnej satysfakcji dla organizatorów, ale potwierdzają również fakt, że młodzież jest bardzo wrażliwa na sprawy środowiska i chętnie angażuje się w działania służące poprawie jego stanu. Po drugie zainteresowała tą kwestią lokalną społeczność, a swoimi działaniami przyczynia się do skutecznej zbiórki zużytego sprzętu w miejscu zamieszkania. W kilku przypadkach dzięki tej inicjatywie udało się usprawnić lokalny system jego zbiórki, np. poprzez przyczynienie się do utworzenia gminnych punktów zbierania lub nawiązaniu stałej współpracy z przedsiębiorstwami odbierającymi zużyty sprzęt. Te inicjatywy będą funkcjonować po zakończeniu konkursu, przyczyniając się do podniesienia zrównoważonego efektu przedsięwzięcia.
Zwieńczeniem konkursu stanie się konferencja podsumowująca wyniki, która odbędzie się w grudniu tego roku na Uniwersytecie Warszawskim, oraz wydanie materiałów konkursowych w formie publikacji i płyt CD.
Walory edukacyjne konkursu doceniły również władze oświatowe. Otrzymał on honorowy patronat 14 kuratorów oświaty województw: dolnośląskiego, podlaskiego, kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego.
Anna Batorczak, Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym, Uniwersytet Warszawski
