Przyjęta przez Sejm w 2001 r. „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej jako pierwsza zawierała stwierdzenie, że OZE to domena samorządów: „Odnawialne źródła energii mogą mieć istotny udział w bilansie energetycznym poszczególnych gmin czy nawet województw naszego kraju […]. Ich rozwój stwarza szansę, zwłaszcza dla lokalnych społeczności, na utrzymanie niezależności energetycznej, rozwoju regionalnego i nowych miejsc pracy.

Nawet jeżeli obecnie te tezy wydają się oczywiste, wtedy bynajmniej takie nie były. Warszawa i Mazowsze przez dłuższy czas nie traktowały zaopatrzenia w energię z czystych źródeł jako istotnego zagadnienia. Jednakże wraz ze wzrostem potrzeb energetycznych szybko rozwijającego się regionu, w obliczu rosnących cen paliw i energii oraz po wstąpieniu Polski do UE świadomość wagi problemu zmiany modelu zaopatrzenia w energię w regionie i sytuacja zaczęła determinować konkretne działania.
 
Postęp w samorządowej działalności
W 2006 r. Samorząd Województwa Mazowieckiego przyjął uchwałą „Program możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Województw Mazowieckiego”. Dokument, będący inwentaryzacją stanu i możliwości, ostrożnie oceniał realny potencjał OZE na 29 PJ, wykazując jednocześnie, że był on wykorzystywany jedynie w 19%. W przypadku energetyki słonecznej, wiatrowej i geotermalnej potencjał pozostawał w zasadzie niezagospodarowany. Dokument ten ułatwił prace nad Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2014, w części poświeconej energetyce i środowisku.
Na ten sam problem, ale z punktu widzenia technologii i innowacji można spojrzeć z perspektywy innego strategicznego raportu1, w którego opracowaniu w 2007 r. w ramach studium Foresight Mazovia aktywnie uczestniczył Instytut Energii Odnawialnej (IEO).
Za priorytetowe dla Mazowsza uznano dwie technologie OZE: biogazownie rolnicze (wyprzedzając dzialania rządu w tym zakresie) oraz kolektory słoneczne, co ma swoje odbicie w obecnie wysokiej sprzedaży tych urządzeń w woj. mazowieckim (rys. 1). W pozytywnym scenariuszu rozwoju energetyki na Mazowszu można znaleźć taką wizję: „Rośnie poziom zasobów wykwalifikowanej siły roboczej (w tym kadry inżynierskiej) […], co umożliwia rozwój przemysłu i ośrodków badawczych, których poziom współpracy wyraźnie wzrasta w perspektywie 20 lat. Wzrasta istotnie świadomość proinnowacyjna ośrodków przemysłowych i wykazują one wyraźnie rosnące zainteresowanie wdrażaniem produkcji urządzeń energetyki odnawialnej, w tym solarnej i do produkcji biogazu oraz ich stosowania, powstają liczne firmy produkujące elementy i instalujące urządzenia. Badania prowadzone w ośrodkach naukowych stwarzają możliwości komercjalizacji w licznych obszarach”.
 
Taki scenariusz inspiruje do wykorzystania nie tylko odnawialnych zasobów energii, lecz również cennych i unikalnych zasobów ludzkich oraz infrastruktury technicznej i bazy naukowej.
Aby połączyć możliwość wykorzystania OZE, potencjału gospodarczego i ludzkiego regionu, potrzebny jest konkretny plan, współpraca wielu partnerów i koordynacja. W 2007 r. IEO miał znaczący udział w przygotowaniu wniosku do programu UE Inteligenta Energia dla Europy o wsparcie utworzenia Mazowieckiej Agencji Energetycznej (MAE). Zarząd województwa uznał, że problem i ryzyko utraty korzyści są na tyle duże, że obszar „przyjazna środowisku energetyka regionalna”, w szczególności w okresie szybkich zmian w sektorze energetycznym, wymaga wzmocnienia instytucjonalnego. Idea ta uzyskała szerokie poparcie wśród przedstawicieli samorządów, biznesu, nauki i organizacji pozarządowych, a formalne utworzenie MAE w 2009 r. jest postrzegane jako kamień milowy w proekologicznej i innowacyjnej transformacji energetyki na Mazowszu. Organizacje i przedsiębiorstwa zajmujące się energetyką zrównoważoną środowiskowo – w regionie i poza jego obszarem – zyskały ważnego partnera.
 
Partnerska współpraca w regionie
Także IEO rozwija partnerską współpracę z MAE, w szczególności w zakresie planowania energetycznego, energetyki słonecznej i biogazu. Efektem są poradniki dla inwestorów, bazy danych oraz programy komputerowe i szkolenia. Razem z MAE IEO uczestniczy w inicjatywie zarządu województwa, polegającej na utworzeniu w 2009 r. Regionalnego Panelu Ekspertów w zakresie Energetyki Odnawialnej i Ochrony Środowiska, który pod przewodnictwem marszałka województwa pozwolił na lepszą integrację działań na rzecz OZE, prowadzonych przez samorządy województw z udziałem regionalnych agencji energetycznych. Wkład w rozwój energetyki regionalnej w kraju został dostrzeżony przez inne województwa, w tym opolskie, które na 2010 r. przejęło funkcję koordynatora od Mazowsza.
Województwo mazowieckie, pomimo że dotychczas nie było liderem w rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce, szybko nadrabia zaległości za sprawą lokalnych inwestorów, przygotowujących obecnie duże portfolio nowych inwestycji. Zyskuje na atrakcyjności również wśród przedsiębiorców zewnętrznych, w tym zagranicznych. W ubiegłorocznej edycji rankingu atrakcyjności inwestycyjnej województw, opracowanego przez IEO, Mazowsze znalazło się na szóstym miejscu (rys. 2).
 
Nie jest łatwo jednoznacznie zinterpretować wyniki rankingu i przewidywać, jak zmieni się sytuacja przy okazji kolejnych jego edycji (zapewne trudno będzie utrzymać pozycję liderom). Wiadomo jednak, że jest jeszcze wiele do zrobienia, zwłaszcza jeśli chodzi o te technologie, które do tej pory na Mazowszu nie są intensywnie stosowane, tak jak energetyka wiatrowa. Jej rozwój energetyki wiatrowej wymaga koordynacji i planowania. Można się uczyć od przodujących regionów i gmin, zwłaszcza że Mazowsze charakteryzuje się stosunkowo wysokim udziałem terenów chronionych, gdzie rozwój energetyki wiatrowej będzie utrudniony (rys. 3).
 
Rozwój energetyki odnawialnej na Mazowszu wymaga interdyscyplinarnej wiedzy i współpracy wielu instytucji. Ważniejsze od prostej i jednoznacznej relacji biznesowej dostawca-klient wydaje się partnerstwo w szerzej zakrojonych działaniach.
Dla rozwoju OZE na Mazowszu IEO współpracuje z instytucjami i ośrodkami, które wywierają na ten proces duży wpływ. Wśród podmiotów badawczych i edukacyjnych dużą rolę w kształtowaniu zielonej energetyki w regionie odgrywają Centrum Doskonałości CERED i Uczelniane Centrum Badawcze Energii i Środowiska oraz Centrum Fotowoltaiki Politechniki Warszawskiej, IBMER Warszawa (obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy), Instytut na rzez Ekorozwoju, Instytut Energetyki, Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów czy Międzywydziałowe Centrum Ochrony Środowiska Uniwersytetu Warszawskiego, SGGW, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania oraz Mazowieckie Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Bardzo cenne inicjatywy w zakresie OZE powstały we współpracy IEO z samorządami Mazowsza: miastem Płońsk, gminą Błędów, Starostwem Powiatowym w Legionowie, dzielnicą Białołęka czy osiedlem Choszczówka w Warszawie. Promotorem szerszych przedsięwzięć lokalnych i regionalnych są tacy partnerzy IEO jak Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza, targi CENERG, Ośrodek Eko-Oko, organizator warszawskich obchodów „Dnia Ziemi” lub lokalne stowarzyszenie o niezwykle pasującej do tej wyliczanki nazwie „Wszyscy dla wszystkich”.
 
 
Źródło
1. Monitorowanie i prognozowanie (Foresight) priorytetowych, innowacyjnych technologii dla zrównoważonego rozwoju województwa mazowieckiego. PIAP. 2007.
 
 
Grzegorz Wiśniewski,
Instytut Energetyki Odnawianej,
Warszawa
 
 
Śródtytuły od redakcji