Gospodarka odpadami dla Szczecina

System gospodarki odpadami zakłada zwrócenie szczególnej uwagi na informację oraz edukację ekologiczną, które mają na celu wdrożenie postaw prowadzących do zmniejszenia liczby wytwarzanych odpadów oraz wzrostu świadomości ekologicznej. Odpady, które nie zostaną zagospodarowane, będą zanieczyszczać środowisko. Problem odpadów dotyczy również Szczecina.

Strumień odpadów wymagający utylizacji można zmniejszyć przede wszystkim za pomocą właściwej selekcji, a następnie recyklingu. Podstawa rozwiązania problemu to segregacja odpadów już u źródła na plastik, szkło, makulaturę, zużytą odzież itp.

Niemniej ważne jest wydzielenie ze strumienia odpadów niebezpiecznych i tzw. problemowych –opon, akumulatorów, świetlówek i powszechnie już zbieranych baterii czy leków. Te pierwsze są kierowane do specjalnych miejsc utylizacji, natomiast drugie do punktów zbiórki odpadów problemowych. Równoległe działanie to wydzielenie odpadów budowlanych, elektrycznych i elektronicznych, które ostatnio z uwagi na obowiązujące przepisy prawa oraz względy ekonomiczne są dość dobrze zagospodarowywane. Dopiero po takiej dokładnej selekcji, kiedy pozostaną już tylko odpady niepodlegające zagospodarowaniu, można przekazać je do spalarni. Zakład termicznego przekształcania odpadów to też swoisty recykler, nie tylko utylizator. Zostaje w nim przekształcona reszta odpadów, w wyniku czego powstaje ciepło i prąd, a także materiał budowlany, wykorzystywany w budownictwie przemysłowym (żużle i popioły pospaleniowe).

 

Przyczyną tworzenia systemu gospodarki odpadami, którego elementem jest instalacja termicznego unieszkodliwiania, są dwa aspekty – ekonomiczny i ekologiczny. Tylko ok. 20-30% strumienia odpadów można oddzielić. Resztę, nawet w krajach o niezwykle wysokim poziomie edukacji i rozwiniętej kulturze segregacji, trzeba poddać utylizacji. Spalarnia jest instalacją, która osiąga wysokie poziomy odzysku.

W związku z kontrowersjami wokół zakładów termicznego przekształcania odpadów często pojawiają się pytania o alternatywne instalacje. Przykładem może byc instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów. Niestety, charakteryzuje ją bardzo duży poziom oddziaływania na otoczenie (np. odór – stąd wielkie strefy buforowe oraz odcieki). W wyniku procesu mechaniczno-biologicznego przetwarzania i tak powstaje „produkt”, który musi trafić do spalarni, ponieważ nie może być deponowany na składowisku. Na taką instalację w granicach administracyjnych miasta nie ma miejsca, ponieważ brakuje rozległych terenów, które dopuszczałyby tak duży stopień oddziaływania.

Mając na uwadze obawy mieszkańców Szczecina, przede wszystkim tych, w których dzielnicy miałaby stanąć spalarnia, trzeba przyznać, że budowa instalacji wiąże się z powstaniem pewnego rodzaju uciążliwości. Należy jednak rozróżniać rzeczywiste zagrożenia ze strony instalacji od niepokoju, braku wiedzy czy indywidualnych odczuć. Dlatego władze miasta odpowiadają na wszystkie wątpliwości i dbają o to, by do zainteresowanych trafiały rzetelne i sprawdzone informacje.

 

Budowa ZTUOK dla szczecińskiego obszaru metropolitalnego, który jednocześnie produkowałby energię cieplną oraz elektryczną jest priorytetem dla władz miasta. Planowana inwestycja składać się będzie z instalacji o dwóch równoległych liniach technologicznych – spalania i oczyszczania spalin, segmentu energetycznego wykorzystania odzyskanego ciepła oraz segmentu preparowania produktów spalania i oczyszczania spalin. Z uwagi na fakt, że instalacja ma działać nieprzerwanie, odpady nie będą magazynowane na terenie zakładu.

Inwestycja będzie obejmować wszystkie niezbędne instalacje technologiczne potrzebne do prawidłowego zagospodarowania odpadów komunalnych. Zakłada się, że w planowanym obiekcie będzie unieszkodliwianych ok. 150 tys. ton rocznie zmieszanych odpadów komunalnych. Inwestycja zostanie zrealizowana z zastosowaniem najlepszych dostępnych technologii (BAT), aby ograniczyć do minimum emisję szkodliwych substancji do środowiska naturalnego. Szczecin pozyska na to przedsięwzięcie ok. 255 mln zł z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Docelowo instalacja ma być zlokalizowana przy oczyszczalni ścieków na Ostrowie Grabowskim na terenie Międzyodrza – Wyspy Puckiej, przy ulicy Przejazd. Drugą rozpatrywaną propozycją jest teren znajdujący się bezpośrednio przy funkcjonującej elektrociepłowni przy ulicy Gdańskiej. Każda z lokalizacji posiada zarówno plusy, jak i minusy. Pierwsza z nich oddalona jest od osiedli mieszkaniowych o ok. 2 km, a jej największą zaletę stanowi możliwość odprowadzania zanieczyszczeń płynnych powstających podczas procesu gaszenia żużli bezpośrednio do oczyszczalni ścieków. Wadę stanowi natomiast konieczność budowy odcinka sieci przesyłowej odprowadzającej energię do elektrociepłowni. Druga z rozpatrywanych lokalizacji pozwala na przesył energii cieplnej oraz elektrycznej bez strat przesyłowych, jednak jej wadą jest bliskość zabudowy mieszkalnej (ok. 350 m).

 

Zgodnie z Dyrektywą 1999/31/WE dotyczącą składowania odpadów, ilość odpadów ulegających biodegradacji i kierowanych na składowisko będzie znacznie ograniczona. Do końca 2010 r. dopuszczalny poziom składowania wynosić będzie 75% ilości odpadów ulegających biodegradacji w odniesieniu do odpadów wytworzonych w 1995 r. W 2013 r. ta ilość musi być zmniejszona do 50%, a najpóźniej do roku 2020 r. do 35%. Za niedostosowanie się do przepisów prawa grożą wysokie kary finansowe. Z perspektywy zarządzania odpadami istotne jest to, że instalacje termicznego przekształcania odpadów komunalnych przyczyniają się do ich redukcji, uzupełniając proces ich ponownego wykorzystania. To niezwykle ważne ze względu na rosnącą ilość odpadów oraz sposób ich składowania. Jeżeli Polska chce sprostać unijnym wymaganiom dotyczącym zmniejszenia ilości odpadów za sprawą recyklingu oraz termicznej redukcji, musi rozpocząć budowę planowanych 12 spalarni.

Instalacje termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych stanowią nieodłączny element nowoczesnych, zgodnych z prawem wspólnotowym i krajowym – systemów zagospodarowania odpadów komunalnych. Podstawą ich wdrożenia w Polsce jest akceptacja społeczna.

 

Wprowadzenie kompleksowego systemu gospodarki odpadami, którego istotnym elementem będzie uruchomienie ZTUOK, wywołuje kontrowersje wśród mieszkańców. W związku z tym prowadzone są zróżnicowane działania informacyjno-konsultacyjne, mające na celu pozyskanie społecznej zgody na proponowane przez władze miasta rozwiązania.

W celu zapewnienia sprawnego przepływu informacji oraz udziału mieszkańców w projekcie, którego powodzenie jest szczególnie istotne dla przyszłości Szczecina, powołano Szczecińskie Forum Odpadowe (SFO). Jego podstawowym celem jest wspólne wypracowanie systemu gospodarki w mieście. SFO stanowi platformę wymiany myśli, opinii a przede wszystkim dyskusji, podczas której uczestnicy dzielą się swoimi doświadczeniami i spostrzeżeniami. Cały proces ma charakter otwarty i transparentny, dający możliwość komunikacji zwrotnej. Do wspólnych obrad zaproszono przedstawicieli środowisk samorządowych, mediów, organizacji pozarządowych, firm zajmujących się odbiorem odpadów komunalnych, naukowców, rad osiedli, środowisk lekarskich, mieszkańców Szczecina oraz wszystkich zainteresowanych problematyką gospodarki odpadami. Obrady SFO odbywają się co miesiąc, a spotkania w ramach tzw. podstolików (edukacyjnego i technicznego) raz na kwartał.

 

Internetowy portal informacyjno-edukacyjny www.egos.pl (EGOS – Ekologiczna Gospodarka Odpadami dla Szczecina) to kolejna informacyjna inicjatywa Szczecina. Można w nim znaleźć bieżące informacje na tematselektywnej zbiórki, charakterystykę poszczególnych grup odpadów wraz z opisami sposobów postępowania z nimi, a także ciekawe przykłady realizacji edukacji ekologicznej nie tylko dla najmłodszych. Użytkownicy strony mogą zapoznać się także z nowatorskimi technologiami w zagospodarowaniu odpadów, adresami stron poświęconych ochronie środowiska czy ogłoszeniami Szczecińskiego Forum Odpadowego. W zakładce Spalarnia natomiast prezentowane są bieżące informacje na temat instalacji termicznego przekształcania, etapów jej realizacji (lokalizacja, raport z oceny oddziaływania na środowisko, dokumentacja projektu) oraz artykuły o podobnych obiektach, działających na świecie.

Sprawny system gospodarki odpadami wiąże się z dużym zaangażowaniem organizacyjnym i finansowym gmin oraz podmiotów gospodarczych świadczących usługi w tym zakresie. Dodatkowe środki finansowe muszą być przeznaczone zarówno na system zbiórki odpadów, jak i technologie ich ponownego użycia, unieszkodliwienia termicznego i odzysku materiałowego lub energetycznego, zgodnie z prawem polskim i przepisami prawa wspólnotowego. Energetyczne wykorzystanie odpadów komunalnych, krytykowane bezpodstawnie przez niektóre organizacje ekologiczne, wpisuje się w działania podejmowane przez Unię Europejską, mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Przed nami jeszcze wiele działań edukacyjnych prowadzonych z poszanowaniem zasad demokracji, ale mamy niepowtarzalną szansę pozostawić następnym pokoleniom szczecinian dobrze funkcjonującą gospodarkę odpadami i czyste miasto.

 

 

Monika Małachowska-Wasylko,

Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska,

Urząd Miasta w Szczecinie