5-lecie ustawy o ZSEE

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (DzU nr 180, poz. 1495, z późn. zm.) określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, zasady postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w celu zmniejszenia ilości powstających z niego odpadów oraz zminimalizowania oddziaływania zawartych w nim substancji na ludzi i środowisko.

Warto wspomnieć, że dla części przedsiębiorców wprowadzających sprzęt, tj. świetlówki czy sprzęt chłodniczy, zawierający substancje zubożające warstwę ozonową, obowiązki związane ze zbieraniem i uzyskiwaniem odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu nie były nowością.

Mimo że ustawa weszła w życie w 2005 r. wiele kluczowych jej przepisów zaczęło lub zacznie obowiązywać w terminach późniejszych. Przykładowo przepisy związane z wnoszeniem zabezpieczenia finansowego weszły w życie w styczniu 2006 r., a obowiązek prowadzenia rejestru firm zajmujących się gospodarowaniem zużytym sprzętem dopiero w lipcu 2006 r. Natomiast w październiku 2006 r. zaczął obowiązywać przepis dotyczący umieszczania na fakturach, przez przedsiębiorców wprowadzających do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny, numerów rejestrowych nadanych im przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Ponadto obowiązek osiągania odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu danego sprzętu wszedł w życie w 2008 r.

Późniejsze daty wejścia w życie, w szczególności tych ostatnich postanowień, wynikały wprost z prawa unijnego i związane są z uzyskaniem przez Polskę dwuletniego okresu przejściowego, o czym stanowi decyzja Komisji 2004/486/WE z 26 kwietnia 2004 r. przyznająca Cyprowi, Malcie i Polsce pewne tymczasowe odstępstwa od dyrektywy 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, na mocy której przyznano Polsce czasową derogację w zakresie osiągania określonych poziomów odzysku i recyklingu, jak i poziomu zbierania.

 

W pierwszym rzędzie celem dyrektywy 2002/96/WE (Dz. Urz. UE L 37 z 13.02.2003 r. str. 34 i L z 31.12.2003, str. 106) oraz ustawy ją wdrażającej jest ograniczenie ilości zużytego sprzętu trafiającego na składowiska oraz zachęcenie do ponownego użycia i odzysku, tak aby powstawało z niego jak najmniej odpadów.

Ponadto dyrektywa obliguje państwa członkowskie do osiągania poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w ilości nie mniejszej niż 4 kg/mieszkańca rocznie. Poziom ten w Polsce powinien był być osiągnięty do 31 grudnia 2008 r. Niestety do tego dnia udało się osiągnąć jedynie wynik ok. 1 kg/mieszkańca/rok.

Przepisami objęte są urządzenia, których prawidłowe działanie zależy od dopływu prądu elektrycznego lub obecności pól elektromagnetycznych, oraz mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych i zaprojektowane do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu zmiennego lub 1500 V dla prądu stałego, zaliczone do grup przedstawionych w załączniku do ustawy.

W ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym zostało zawartych 17 upoważnień do wydania rozporządzeń. Obszary uregulowane w drodze aktów wykonawczych dotyczyły m.in. przygotowania wpisu do rejestru, wzorów wniosków o wpis do rejestru, stawek opłat rejestrowej i rocznej oraz sposobu ustalania numeru rejestrowego i zbudowania bazy danych o sprzęcie i zużytym sprzęcie. Ponadto określenia wzorów sprawozdań i zaświadczeń, określenia zakresu i terminu powstania obowiązku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w razie niewywiązania się z obowiązku zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu oraz zainicjowania współpracy pomiędzy instytucjami finansowymi.

 

Najważniejsze obowiązki o charakterze administracyjnym zostały przypisane Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. Obejmują one utworzenie i prowadzenie rejestru zawierającego informację na temat podmiotów: wprowadzających sprzęt, zbierających sprzęt, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu, prowadzących działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

GIOŚ dokonuje wpisu do rejestru na wniosek przedsiębiorcy, nadając mu numer rejestrowy. Wpis do rejestru dla wprowadzających sprzęt podlega opłacie rejestrowej w wysokości zależnej od rocznego obrotu netto i wielkości przedsiębiorstwa. Ponadto wprowadzający sprzęt wpisany do rejestru uiszcza tzw. opłatę roczną, która również zależy od rocznego obrotu netto.

Od 1 lipca 2006 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr przedsiębiorców i organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego w postaci bazy danych zapisanej na informatycznych nośnikach danych. Informacje te przechowywane są na serwerze w siedzibie GIOŚ. Dane z rejestru są udostępniane na stronie internetowej pod adresem www.gios.gov.pl oraz w siedzibie GIOŚ.

Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska mają obowiązek, co najmniej raz w roku, przeprowadzać kontrolę w zakładach przetwarzania zużytego sprzętu. Z wyników kontroli Wojewódzkie Inspektoraty sporządzają sprawozdania i przekazują je do GIOŚ.

WIOŚ prowadzą systematyczne kontrole w zakresie oceny dostosowania przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie przetwarzania zużytego sprzętu do wymogów ustawy od maja 2006 r. Działaniami kontrolnymi objęte są zakłady przetwarzania oraz miejsca, w których może być prowadzone przetwarzanie zużytego sprzętu, tj. punkty zbierania metali i punkty serwisowe.

Przychodami NFOŚiGW są wpływy z opłat produktowych, a także kar pieniężnych, które będą przekazywane na odrębny rachunek bankowy Narodowego Funduszu. Przychody te przeznaczone są na dofinansowanie działań w zakresie: odzysku, w tym przetwarzania i recyklingu, edukacji ekologicznej, rozwoju nowych technik recyklingu, zbierania oraz unieszkodliwiania ZSEE.

Do zadań Inspekcji Handlowej należy kontrola przestrzegania przez sprzedawców detalicznych i hurtowych obowiązku informowania o punktach zbierania oraz sprzedaży sprzętu oznakowanego zgodnie z przepisami ustawy.

Od 1 października 2006 r. władze gmin, na podstawie informacji składanych przez zbierających zużyty sprzęt, miały obowiązek udostępniać mieszkańcom na stronie internetowej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informację o znajdujących się na terenie gminy zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw domowych. Informacja ta zawierać miała nazwę firmy, adres jej siedziby oraz adresy punktów zbierania zużytego sprzętu, w tym punkty jego sprzedaży.

 

Należy zauważyć, że największe i najbardziej odpowiedzialne zadania w systemie zostały nałożone na przedsiębiorców.

Wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych ma obowiązek dołączyć do niego informację o zakazie umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami – znak graficzny przekreślonego pojemnika na odpady (znak ten umieszcza się na sprzęcie wprowadzonym na rynek po sierpniu 2005 r.). Poza tym również dane o potencjalnych skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności składników niebezpiecznych oraz masie sprzętu (obowiązek zniesiony od 1 stycznia 2009 r.).

Musi także informować klientów o systemie zbierania zużytego sprzętu oraz roli jaką gospodarstwa domowe spełniają w przyczynianiu się do ponownego użycia i odzysku sprzętu. Wprowadzający sporządza za każdy kwartał (od 1 stycznia 2009 r. za każde półrocze), sprawozdanie do GIOŚ o ilości i masie wprowadzonego sprzętu oraz o masie zużytego sprzętu zebranego, poddanego przetwarzaniu, odzyskowi, w tym recyklingowi oraz unieszkodliwieniu. Pierwsze sprawozdanie były przesyłane do GIOŚ do 15 października 2006 r.

Z dniem wejścia w życie ustawy zaczęły obowiązywać przepisy art. 27, które stanowią, że wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych jest zobowiązany do organizacji i sfinansowania odbierania od prowadzących punkty zbierania zużytego sprzętu, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu i unieszkodliwiania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych. Od 1 stycznia 2008 r. zaczął obowiązywać przepis nakładający na wprowadzającego sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych obowiązek zapewnienia zbierania zużytego tego sprzętu jeśli ten powstał ze sprzętu wprowadzonego na terytorium kraju:

– po 13 sierpnia 2005 r. – obowiązek dotyczy wprowadzającego sprzęt w stosunku do sprzętu, który został przez niego wprowadzony;

– do 13 sierpnia 2005 r. – obowiązek dotyczy wprowadzającego sprzęt tej samej grupy proporcjonalnie do jego udziału w masie wprowadzonego sprzętu.

W przypadku wprowadzającego sprzęt inny niż przeznaczony dla gospodarstw domowych jest on zobowiązany do zorganizowania i sfinansowania zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu i unieszkodliwiania zużytego sprzętu pochodzącego od użytkowników innych niż gospodarstwa domowe.

Ponadto przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny od 1 stycznia 2008 r. są zobowiązani do osiągnięcia, zależnie od rodzaju zużytego sprzętu 80%, 75% lub 70% odzysku masy zużytego sprzętu oraz recyklingu 75%, 65% lub 50% jego części składowych, materiałów i substancji.

Od 1 października 2006 r. wprowadzający sprzęt, na podstawie zawieranych umów, musi zapewnić sieć zakładów przetwarzania o zdolnościach przetwórczych umożliwiających przetworzenie zebranego zużytego sprzętu. Wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych ma obowiązek podpisania umowy z organizacją odzysku, która przejmie od niego obowiązki związane z gospodarowaniem odpadami, lub też wnieść zabezpieczenie finansowe.

 

Użytkownik sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych ma obowiązek oddania zużytego zbierającemu go. Oddanie zużytego sprzętu odbywa się bez dodatkowych kosztów dla tego użytkownika.

Obowiązkiem zbierającego, którym w przypadku realizacji ustawy są przedsiębiorcy prowadzący punkt zbierający zużyty sprzęt oraz sprzedawcy hurtowi i detaliczni, jest selektywne zbieranie zużytego sprzętu oraz nieodpłatne przyjmowanie tego pochodzącego z gospodarstw domowych. Zebrany sprzęt musi być przekazany do zakładu przetwarzania, wpisanego do rejestru GIOŚ. Zbierający powinien ponadto przekazać informację o swojej działalności wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

Zbierający zużyty sprzęt jest obowiązany do sporządzania i przekazywania do GIOŚ kwartalnego (od 1 stycznia 2009 r. półrocznego) sprawozdania o masie zebranego, w danym kwartale, sprzętu i przekazanego do prowadzącego zakład przetwarzania.

Sprzedawcy detaliczni i hurtowi sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych są zobligowani do informowania osób kupujących sprzęt o wysokości kosztów gospodarowania zużytym sprzętem, w przypadku gdy wprowadzający sprzęt przekazali im taką informację. Ponadto obowiązani są umieszczać w punkcie sprzedaży informację o istniejących punktach zbierania sprzętu oraz sprzedawać sprzęt wraz z danymi: o masie sprzętu, potencjalnych skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi, zakazu umieszczania zużytego sprzętu wraz z innymi odpadami.

Sprzedawcy detaliczni i hurtowi sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych mają obowiązek przy sprzedaży sprzętu przyjąć nieodpłatnie ZSEE tego samego rodzaju i w ilości nie większej niż sprzedawany.

Sprzedawca detaliczny musi przekazać zebrany zużyty sprzęt przedsiębiorcy prowadzącemu zakład przetwarzania lub do sprzedawcy hurtowego (który również ma przekazać odpady prowadzącemu zakład przetwarzania).

 

W zakresie przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego byli oni obowiązani do dostosowania zakładów do wymagań technicznych, określonych w ustawie oraz złożenia wniosku o zmianę posiadanych decyzji związanych z gospodarką odpadami do 21 kwietnia 2006 r.

Prowadzący zakład przetwarzania, zgodnie z ustawą, przekazuje odpady przedsiębiorcy prowadzącemu działalność w zakresie recyklingu bądź innego niż recykling procesu odzysku. Przekazanie sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych odbywa się bez kosztów dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie recyklingu lub innych niż recykling form odzysku.

Do obowiązków prowadzącego zakład przetwarzania należy również wydawanie, raz na kwartał (od 1 stycznia 2009 r. raz na półrocze), przedsiębiorcy wprowadzającemu sprzęt, z którym zawarł umowę dotyczącą przetwarzania, zaświadczeń o zużytym sprzęcie, a także sporządzanie kwartalnych sprawozdań dla GIOŚ o masie przyjętego sprzętu oraz rodzajach i masie odpadów powstałych z przetworzonego sprzętu przekazanych do uprawnionych jednostek.

Prowadzący działalność w zakresie recyklingu oraz innych niż recykling form odzysku musi posiadać ważną decyzję na gospodarowanie odpadami oraz obowiązany jest złożyć wniosek o wpis do rejestru GIOŚ.

Ponadto, raz na kwartał (od 1 stycznia 2009 r. oczywiście raz na półrocze), na wniosek prowadzącego zakład przetwarzania, wydaje zaświadczenie potwierdzające recykling lub inny sposób odzysku.

Zakład prowadzący działalność w zakresie recyklingu oraz innych niż recykling form odzysku przesyła do GIOŚ, raz na kwartał, sprawozdanie o masie przyjętych oraz poddanych odzyskowi odpadów ze zużytego sprzętu.

 

Organizacja odzysku może być założona przez wprowadzających sprzęt lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze w celu realizacji przejętych od wprowadzających obowiązków. Przedmiotem działania organizacji jest organizowanie, zarządzanie lub prowadzenie przedsięwzięć związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem, recyklingiem i innymi niż recykling formami odzysku, unieszkodliwianiem oraz edukacją ekologiczną. Kapitał zakładowy organizacji nie może być mniejszy niż 5 mln zł i musi być utrzymywany w wysokości co najmniej połowy minimalnego kapitału zakładowego. Obecnie istnieje dziewięć organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Należy zauważyć, że powyższe obowiązki poszczególnych uczestników systemu zostały po części zmienione 18 grudnia 2008 r. po opublikowaniu Ustawy z 21 października 2008 r. o zmianie ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 223, poz. 1464).

Ustawa ta zawierała wiele niezbędnych zmian w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, wynikających przede wszystkim z dwuletniego okresu stosowania przepisów w praktyce i obserwacji jej braków i konieczności uszczelnienia systemu. Wprowadziła też kilka nowych definicji, natomiast część już istniejących zostało znacząco zmienionych.

 

Takim zmianom została poddana definicja zbierającego. Obecnie zbierającymi zużyty sprzęt są – oprócz poprzednio zobowiązanych – również: prowadzący punkty zbierania zużytego sprzętu, w tym punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, punkt skupu złomu lub zakład przetwarzania oraz prowadzący punkt serwisowy. Oczywiście w przypadku tej zmiany należało również określić co rozumiemy pod tymi pojęciami.

Zmianie uległa również definicja wprowadzającego sprzęt. Obecnie jest to przedsiębiorca, który produkuje i wprowadza sprzęt do obrotu pod własnym oznaczeniem, wprowadza sprzęt do obrotu pod własnym oznaczeniem wyprodukowany przez innego przedsiębiorcę oraz importuje sprzęt, z wyjątkiem przedsiębiorcy, który wyłącznie zapewnia finansowanie zgodne z warunkami określonymi w umowie finansowania.

Jednocześnie dokonano zmiany definicji wprowadzenia sprzętu do obrotu, które będzie dotyczyło odpłatnego lub nieodpłatnego udostępnienia sprzętu po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w celu używania lub dystrybucji. Przy czym nadal obowiązki wprowadzającego sprzęt odnoszą się jedynie do tego sprzętu, który został wprowadzony do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego też, pomimo że za wprowadzającego sprzęt uznaje się przedsiębiorcę wprowadzającego sprzęt po raz pierwszy na terytorium UE w przypadku, gdy nie jest on wpisany do rejestru albo będąc wpisanym do rejestru nie realizuje zgodnie z ustawą obowiązków obciążających wprowadzającego sprzęt, obowiązki przejmuje przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia sprzętu wprowadzonego na terytorium UE przez danego wprowadzającego sprzęt. Do tych obowiązków zalicza się rejestrację w GIOŚ, finansowanie i organizowanie zagospodarowania zużytego sprzętu czy osiąganie odpowiednich poziomów zbierania, odzysku i recyklingu. W takim przypadku przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia podlega wpisowi do rejestru i we wniosku o wpis do rejestru podaje dane określone dla wprowadzającego sprzęt.

Wprowadzenie takiego rozwiązania jest niezbędne ze względu na częsty brak fizycznej możliwości egzekwowania nakładanych obowiązków od faktycznego wprowadzającego sprzęt. Jednakże w zakresie, w jakim przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia poniósł koszty zagospodarowania zużytego sprzętu, przysługuje mu roszczenie w stosunku do wprowadzającego ten sprzęt do obrotu.

 

Za najważniejszą ze zmian wprowadzanych w ustawie należy uznać zmianę wynikającą z dostosowania przepisów ustawy do dyrektywy 2002/96/WE o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, czyli wprowadzenie przepisów pozwalających na osiągnięcie poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w ilości 4 kg/mieszkańca/rok.

Z tego też powodu wprowadzono upoważnienie dla ministra właściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki do wydania rozporządzenia określającego obligatoryjne roczne poziomy zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych.

Fakt wprowadzenia upoważnienia dla właściwego ministra do wydania rozporządzenia w tej sprawie wynika z charakterystyki rynku, który podlega ciągłym zmianom. Należy zaznaczyć, że głównym wyznacznikiem przy ustalaniu poziomów zbierania będzie potrzeba osiągnięcia minimalnego poziomu zbierania zużytego sprzętu wynikającego z przepisów prawa Unii Europejskiej, którego, wyznaczane rozporządzeniem, poziomy nie mogą przekraczać.      

Liczenie poziomów zbierania odnosi się do masy sprzętu wprowadzonego w poprzednim roku kalendarzowym. Wynika to z faktu, że realne dane określające, ile sprzętu zostało wprowadzone w konkretnym roku, są dostępne dopiero w pierwszym kwartale następnego roku, wobec czego łatwiej jest określić przedsiębiorcom własne obowiązki. Wyjątkiem jest rozliczenie pierwszego roku przez wprowadzającego sprzęt rozpoczynającego swoją działalność, w tym przypadku podstawą do obliczenia jest masa sprzętu wprowadzana w danym roku. Wprowadzający sprzęt jest obowiązany liczyć poziomy zbierania odnośnie do masy zużytego sprzętu powstałego ze grupy wprowadzonego przez niego sprzętu. Wyjątkiem jest tutaj sytuacja wprowadzających sprzęt w grupie 5. Dla sprzętu oświetleniowego należy liczyć poziomy zbierania w podziale na rodzaje 1 i 6 oraz 2-5.

Poziomy zbierania nie dotyczą opraw oświetleniowych, w których łączna masa metali, minerałów, szkła lub drewna przekracza 90% masy wyrobu. Wynika to z faktu, że oprawy takie zwykle w ogóle nie są wymieniane przez użytkowników.

 

Inną zmianą powiązaną z wprowadzanymi poziomami zbierania są zaproponowane tzw. degresywne stawki opłat produktowych. Określono, że w dwóch pierwszych latach obowiązywania tych przepisów w przypadku nieosiągnięcia poziomu zbierania należne opłaty produktowe będą niższe od należnych.

Powyższy system zaproponowano w celu zmniejszenia obciążenia finansowego dla tych wprowadzających sprzęt, którzy już ponieśli duże nakłady finansowe w budowę systemu zbierania zużytego sprzętu i uzyskują pewne wyniki w zbieraniu ww. odpadów.

 

Zaproponowano spore zmiany odnośnie uwidaczniania kosztów gospodarowania odpadami w cenie produktu. Jako główną zasadę ustalono zakaz pokazywania kosztów gospodarowania odpadami przy sprzedaży sprzętu. Jednocześnie jednak wprowadzono przepisy przejściowe, które zgodnie z wytycznymi dyrektywy 2002/96/WE pozwalają na pokazywanie kosztów gospodarowania odpadami dla sprzętu z grup 2-10 do 13 lutego 2011 r., a dla grupy 1 do 13 lutego 2013 r.

Ze względu na wielorakość interpretacji przepisu o uwidocznianiu kosztów gospodarowania odpadami jako oddzielnego elementu ceny wskazano, że stanowią one część ceny sprzętu, a nie dodatkową opłatę pobieraną przy zakupie sprzętu.

Najistotniejsze zmiany dotyczą tutaj wprowadzających sprzęt z grupy 1, 2, 4-6 wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy ze względu na zaproponowane wprowadzenie obligatoryjnego obowiązku pokazywania kosztów gospodarowania odpadami. Dla pozostałych grup pozostawiono możliwość uwidaczniania kosztów jako oddzielnego elementu ceny sprzętu. Przy czym sprzedawca detaliczny i hurtowy sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych są obowiązani do uwidaczniania kosztów gospodarowania odpadami jako składnika ceny nabywcom sprzętu, jeżeli taką informację uzyskali od wprowadzającego sprzęt.  

 

Oprócz zwiększenia ilości podmiotów odpowiedzialnych za zbieranie zużytego sprzętu wprowadzono również dwa artykuły odnoszące się do kwestii przyjmowania zużytego sprzętu i transportu.

Jako przepis nadrzędny wprowadzono zasadę, że zbierający zużyty sprzęt jest obowiązany przyjąć każdy przekazywany przez użytkownika zużyty sprzęt. Jednak sprzedawca detaliczny, hurtowy oraz prowadzący punkt serwisowy mogą odmówić przyjęcia zużytego sprzętu w przypadku, gdy stwarza on zagrożenie dla zdrowia lub życia osób go przyjmujących. Dotyczy to tych przypadków, gdy np. ze sprzętu wyciekają substancje. Przepis ten dotyczy tylko tej grupy zbierających sprzęt, dla których jest ono dodatkową działalnością i często nie są przygotowani na odbieranie odpadów.

Ponadto zbierający zużyty sprzęt jest obowiązany zachować niezbędne środki ostrożności, aby chronić zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

Do przepisów ustawy wprowadzono również artykuł zobowiązujący zbierającego zużyty sprzęt do zapewnienia, aby transport zużytego sprzętu do zakładu przetwarzania był prowadzony w sposób umożliwiający ponowne użycie sprzętu lub jego części składowych oraz odzysk, w tym recykling materiałów oraz substancji pochodzących ze zużytego sprzętu.

 

Zdecydowano się na zrównanie organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego w prawach i obowiązkach z wprowadzającym sprzęt w chwili, gdy zawierana jest pomiędzy nimi umowa. Umowa taka byłaby podpisywana na wykonywanie obowiązków związanych z konkretną grupą sprzętu umieszczaną na rynku przez danego przedsiębiorcę. Zmiana ta wynika z faktu, że na podstawie dotychczasowych przepisów organizacje odzysku nie miały takich samych obowiązków, jak ci przedsiębiorcy, którzy rozliczali się samodzielnie.

Niektórzy wprowadzający sprzęt podpisywali umowy z kilkoma organizacjami odzysku, co stwarzało problemy z prowadzeniem sprawnej kontroli rynku.

Ponadto przejmując obowiązki od danego wprowadzającego sprzęt organizacja odzysku jest obowiązana również przejąć obowiązek związany z tworzeniem sieci zakładów przetwarzania.

Wprowadzono przepisy, które regulują kwestię sprawozdań przedkładanych Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska przez organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, wynikające z przejętych od wprowadzających sprzęt obowiązków. Mogą one zawierać zbiorcze dane dotyczące wszystkich wprowadzających sprzęt, od których obowiązki te zostały przejęte. Ta zasada nie będzie dotyczyła jedynie sprawozdania o ilości i masie wprowadzonego sprzętu, z podziałem na grupy i rodzaje sprzętu. Sprawozdanie to organizacja odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego przedkłada Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska oddzielnie dla każdego wprowadzającego sprzęt, od którego przejęła obowiązki.

 

Ustawa wprowadziła również obowiązek dla organizacji odzysku przeznaczania na cele prowadzonych publicznych kampanii edukacyjnych 5% swoich przychodów, które muszą być udokumentowane. Przy czym określono, że za publiczne kampanie edukacyjne są uważane wszelkie działania mające na celu podnoszenie stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami w postaci zużytego sprzętu oraz wspomagające osiągnięcie wysokiego poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, w tym informowanie przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, ulotek, broszur informacyjnych i plakatów oraz organizowanie konkursów, konferencji i akcji o charakterze informacyjno-edukacyjnym.

Publiczne kampanie edukacyjne powinny uwzględniać informowanie użytkowników w szczególności o: możliwym wpływie substancji stosowanych w sprzęcie na środowisko i zdrowie ludzi oraz metodach prowadzenia selektywnego zbierania. Poza tym dostępnych dla nich systemach zbierania oraz ich roli w przyczynianiu się do ponownego użycia i odzysku, w tym recyklingu, zużytego sprzętu.

Obowiązek prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych został również nałożony na wszystkich wprowadzających sprzęt. Wprowadzający sprzęt może wykonywać ww. obowiązek samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku. Jeśli czyni to sam jest obowiązany przekazywać na nie 0,1% swoich przychodów z tytułu wprowadzenia sprzętu osiąganych w danym roku kalendarzowym. Jeżeli wprowadzający sprzęt nie chce prowadzić publicznych kampanii edukacyjnych może przekazać 0,1% swoich przychodów, w terminie do dnia 30 czerwca następnego roku, na wyodrębniony rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Należy przy tym zauważyć, że pomimo wielu zmian, które przyczyniły się do rozwoju systemu zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu pozostaje kilka kwestii, które będą wymagały dalszych zmian. Potrzeby te zostały zauważone również na poziomie unijnym i obecnie są przedmiotem rozważań w Radzie i Parlamencie Europejskim.

 

Kinga Kulesza, Departament Gospodarki Odpadami, Ministerstwo Środowiska, Warszawa