dr inż. Beata B. Kłopotek, Departament Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Środowiska
 
W strumieniu odpadów komunalnych znajdują się zarówno odpady niebezpieczne, np. zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny bądź zużyte baterie i akumulatory, jak i inne niż niebezpieczne, do których w większości należą m.in. odpady opakowaniowe.
 
Odpady komunalne zostały zdefiniowane w art. 3 ust. 3 pkt 4 Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU z 2010 r. nr 185, poz. 1243, z późn. zm.). Należy podkreślić, że dla wymienionych podgrup odpadów ustanowiono również szczególne regulacje prawne.
W Krajowym planie gospodarki odpadami 2014 (Kpgo 2014), przyjętym Uchwałą nr 217 Rady Ministrów z 24 grudnia 2010 r. (MP z 2010 r. nr 101, poz. 1183), wiele uwagi poświęcono odpadom komunalnym.
 
Stan aktualny i prognoza zmian
Z analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, przeprowadzonej w ramach przygotowania Kpgo 2014, wynika, że w 2008 r. zebrano selektywnie w Polsce ok. 682 tys. Mg odpadów komunalnych, przy łącznej masie zebranych wszystkich odpadów komunalnych wynoszącej 10 036 tys. Mg. Mimo że w wojewódzkich planach gospodarki odpadami wyznaczono, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Kpgo 2010, 123 regiony gospodarki odpadami, to łączne moce przerobowe instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych, takich jak: sortownie, kompostownie, zakłady fermentacji, zakłady mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych czy spalarnie odpadów komunalnych, wynoszą jedynie ok. 3,3 mln Mg. Należy przy tym zauważyć, że wiele z tych instalacji prowadzi procesy unieszkodliwiania. Przykładowo, jak wiadomo, istnieją różne typy instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów, ale większość trafiających do nich odpadów jest ostatecznie składowana, więc należy je zaliczyć do instalacji unieszkodliwiania odpadów. Jedną z przyczyn słabego rozwoju instalacji do odzysku może być niezamknięcie w ustawowym terminie (tj. do końca 2009 r.) składowisk odpadów niespełniających wymagań, które z reguły oferują niższe ceny, a w konsekwencji powodują, że nowoczesne instalacje, realizujące założenia ochrony środowiska i z tego względu droższe (również w eksploatacji), nie są konkurencyjne.
Przewiduje się, że ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrośnie do poziomu 329 kg/mieszkańca w 2013 r. i 377 kg/mieszkańca w 2020 r. (318 kg/mieszkańca w 2008 r.). Ponadto prognozuje się rozwój selektywnego zbierania odpadów i budowę nowych instalacji zagospodarowania odpadów komunalnych (innych niż składowiska), ze względu na zmianę systemu organizacyjnego gospodarki tymi odpadami (wprowadzenie tzw. władztwa gmin nad nimi).
 
Cele i kierunki działań
W Kpgo 2014 w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi nakazano objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych i selektywnego zbierania odpadów wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r. Następnie założono zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie trafiało na nie w 2013 r. więcej niż 50%, a w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Ponadto przewidziano zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Oprócz tego nakazano przygotowanie do ponownego użycia i recyklingu frakcji odpadów, przynajmniej takich jak papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych, a w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia, podobnych do odpadów z gospodarstw domowych, na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 r. Przyjęto także osiągnięcie do 2012 r. poziomu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości co najmniej 25%, a w 2016 r. co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. Z kolei w odniesieniu do zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych założono zbiórkę na poziomie 4 kg/mieszkańca (poziom ten miał być osiągnięty już w 2008 r.).
Biorąc pod uwagę cele przyjęte w Kpgo 2014, zaproponowano następujące kierunki działań w zakresie zbierania i poddawania procesom odzysku odpadów komunalnych.
System zbierania odpadów musi być dostosowany do systemu dalszego ich zagospodarowania. W szczególności selektywnie powinny być zbierane odpady niebezpiecznie, gdyż ułatwia to przetwarzanie pozostałych odpadów, a także daje możliwość wykorzystania odpadów powstałych w wyniku ich przetwarzania (np. żużli ze spalania odpadów komunalnych). Podobnie ma być w przypadku odpadów zbieranych łącznie z innymi odpadami, które ulegają takiemu zanieczyszczeniu, że niemożliwy jest ich recykling (np. papier, bioodpady, odpady zielone), a także takich, których recykling jest uzasadniony ekologicznie i ekonomicznie, a ich zawartość w odpadach zmieszanych utrudnia procesy ich przetwarzania lub powoduje powstawanie większej ilości tzw. odpadów wtórnych (np. odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano-remontowe, szkło, metale). W związku z tym w Kpgo 2014 wskazano frakcje odpadów komunalnych, które powinny być zbierane selektywnie, a następnie skierowane do specjalistycznych instalacji.
Maksymalizacja odzysku wymaga zapewnienia odpowiedniej przepustowości instalacji do przetworzenia selektywnie zebranych odpadów, jak i odzysku energii ze zmieszanych odpadów komunalnych. Istotne jest również stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne oraz promowanie produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych. Wymagane jest także właściwe wydawanie decyzji związanych z realizacją inwestycji spełniających założenia planów gospodarki odpadami oraz zachęcanie inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych, zgodnie z planami gospodarki odpadami. Ponadto ważne będzie wspieranie i promocja badań w zakresie technologii odzysku.