Osiągnięcie celów w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych wyznaczonych przez Unię Europejską nie będzie możliwe bez efektywnej, realizowanej w interesujący sposób edukacji ekologicznej.

Od 2020 r. poziom recyklingu dla opakowań wielomateriałowych, w których dominują tworzywa sztuczne, wyniesie 23,5%, dla aluminium i stali 51%, tektury i szkła 61%, natomiast dla drewna 16%. Ponadto do tego czasu odzysk opakowań powinien osiągnąć poziom 61%. ? Cele te są bardzo ambitne i sprostanie im nie będzie możliwe bez podniesienia świadomości społeczeństwa w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami. Stworzenie w Polsce ?społeczeństwa recyklingu? wymaga czasu, nakładów finansowych oraz zaangażowania wielu podmiotów ? podkreśla Emilia Seweryn, koordynator działań z zakresu edukacji ekologicznej w firmie Abrys.

Ustawowy obowiązek

W celu zwiększenia świadomości społeczeństwa w Ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (DzU z 2013 r. poz. 888) znalazł się zapis, który zobowiązuje każdego producenta, importera oraz dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia opakowań do prowadzenia działań edukacyjnych w zakresie właściwego gospodarowania odpadami opakowaniowymi (art. 19 ust. 1). Przez publiczną kampanię edukacyjną ustawodawca rozumie każde działanie mające na celu podnoszenie stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa, obejmujące informowanie o prawidłowym postępowaniu z odpadami opakowaniowymi, możliwym wpływie odpadów opakowaniowych na środowisko i zdrowie ludzi, dostępnych systemach zwrotu, zbierania i odzysku (w tym recyklingu) odpadów opakowaniowych. Zalicza się do nich kampanie w środkach masowego przekazu, ulotki i broszury informacyjne, plakaty, konkursy, konferencje oraz imprezy o charakterze informacyjno-edukacyjnym.

Edukacja ekologiczna może być prowadzona samodzielnie przez podmiot wprowadzający odpady bądź za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań (O.O.O.). Zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, wprowadzający produkty w opakowaniach realizujący akcje z zakresu edukacji ekologicznej samodzielnie winien przeznaczyć na publiczne kampanie edukacyjne lub przekazać na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej łącznie co najmniej 2% wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym. Zdarza się, że wprowadzający posiada umowę z organizacją odzysku opakowań dotyczącą zapewnienia osiągnięcia określonych poziomów odzysku i recyklingu, w której znajduje się także zapis dotyczący przejęcia przez nią obowiązku przeprowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Zgodnie z ustawą, O.O.O. jest zobowiązana do przeznaczania na publiczne kampanie edukacyjne co najmniej 5% przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, wynikających z przejęcia obowiązku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.

Polak segreguje

Opublikowane w październiku 2014 r. wyniki ?Badania świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski? pokazały, że blisko 70% Polaków regularnie segreguje odpady. Na poprawę w tym obszarze niewątpliwie miały wpływ wejście w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz szeroko zakrojone kampanie informacyjne, związane z jej wdrażaniem. Obecnie najczęściej deklarowaną przyczyną niesegregowania odpadów nie jest już brak odpowiedniej infrastruktury (tj. np. pojemników), lecz niewystarczająca ilość miejsca na segregację w domu. Choć przytoczone dane napawają optymizmem, to jednak nie wystarczą do osiągnięcia przyjętych na unijnym szczeblu poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Konieczne jest zatem podejmowanie kolejnych działań, promujących m.in. selektywną zbiórkę odpadów, w tym opakowaniowych.

Nie można jednak traktować edukacji ekologicznej marginalnie. ? Działania edukacyjne realizowane tylko z konieczności spełniania wymagań prawnych, w minimalnym zakresie, nie przyniosą wymiernych efektów. Wręcz przeciwnie ? źle przeprowadzona kampania edukacyjna może mieć odwrotny skutek i zniechęcić mieszkańców do podejmowania inicjatyw związanych z gospodarką odpadami opakowaniowymi ? zaznacza Emilia Seweryn.

Właściwie prowadzona edukacja ekologiczna powinna uwrażliwić Polaków na problemy związane z gospodarką odpadami opakowaniowymi, wykształcić w nich postawy współodpowiedzialności za stan środowiska, upowszechnić wiedzę na temat recyklingu opakowań, a także zachęcić do podejmowania działań, mających na celu zwiększenie poziomów odzysku i recyklingu w skali kraju. ? Niezbędne jest też inicjowanie działań edukacyjnych skierowanych do odbiorców w różnym wieku. Zdarza się, że świadomość ekologiczna dziecka jest znacznie większa niż osoby dorosłej, dlatego nie należy skupiać się tylko na wybranej grupie wiekowej ? dodaje Emilia Seweryn. Przygotowując kampanię edukacyjną, trzeba dokładnie sprecyzować grupy odbiorców i dostosować do nich działania. Im więcej interesujących elementów (np. materiałów drukowanych, wydarzeń, spotów radiowych, konkursów) będzie ona zawierała, tym większe prawdopodobieństwo, że zaciekawi odbiorców i przyczyni się do zmiany ich nawyków, a tym samym przybliży Polskę do osiągnięcia unijnych celów.

 

Małgorzata Masłowska-Bandosz, koordynator projektów edukacyjnych Abrys