Rozwój bezpieczeństwa energetycznego przy udziale funduszy UE

W latach 2007-2013 na poprawę infrastruktury zwiększającej bezpieczeństwo energetyczne Polska otrzymała z funduszy UE prawie 1 mld euro. Nowa perspektywa 2014-2020 niesie za sobą kolejny miliard euro, czyli nowe możliwości rozbudowy i unowocześnienia infrastruktury energetycznej.

Od 2007 r. w Polsce rozpoczęło się wdrażanie największego programu operacyjnego w Europie ? Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. Program ten dawał m.in. możliwości ubiegania się o wsparcie dla infrastruktury energetycznej. Na ten cel przeznaczono 1 mld euro. W okresie siedmiu lat wdrażania funduszy w energetyce udało się zrealizować wiele projektów. Od kilkudziesięciu lat nie budowano bowiem infrastruktury energetycznej na taką skalę. Długość gazociągów powiększyła się o 2,5 tys. km, o ponad połowę wzrosły pojemności magazynów gazu, zaś nowy terminal regazyfikacyjny LNG w Świnoujściu w 30 proc. zaspokoi zapotrzebowanie na gaz. Ponadto utworzone zostało połączenie elektroenergetyczne Polski z Litwą, dzięki któremu system elektroenergetyczny państw bałtyckich został włączony do wspólnego systemu europejskiego. Finansowanie projektów zakończy się z dniem 31 grudnia 2015 r.

POIiŚ 2014-2020

W latach 2014-2020 realizowanych będzie szereg programów operacyjnych dotyczących rozwoju różnych dziedzin gospodarki na terenie całego kraju. Ponownie w nowej perspektywie największym finansowo programem jest POIiŚ, z budżetem wynoszącym 27,2 mld euro. Wśród wspieranych priorytetów znalazły się bezpieczeństwo energetyczne oraz efektywność energetyczna. Celem wsparcia projektów w tym zakresie jest osiągnięcie jak najlepszej jakości dostaw oraz efektywności wykorzystania energii. Wsparcie poprawy bezpieczeństwa energetycznego polegać będzie na dofinansowaniu budowy infrastruktury umożliwiającej przyłączanie mocy jednostek OZE do krajowego systemu elektroenergetycznego, a także ułatwiającej  transport i magazynowanie energii oraz surowca

energetycznego, jakim jest gaz ziemny. Poprawa zdolności transportowych gazu pozwoli także na większy stopień dywersyfikacji dostaw tego paliwa. Planuje się wybudowanie 0,7 tys. km sieci elektroenergetycznej oraz 0,6 tys. km sieci gazowej, przesyłowych oraz dystrybucyjnych. Możliwa będzie dalsza rozbudowa pojemności magazynowych o kolejny 1 mld m3 oraz zwiększenie możliwości regazyfikacyjnych o 2,5 mld m 3. W zakresie gazu ziemnego kontynuowana będzie rozbudowa sieci przesyłowej gazu ziemnego z naciskiem na budowę korytarza północ-południe. Temu celowi podporządkowana będzie rozbudowa sieci dystrybucyjnej tak, aby zapewnić ciągłość transportową paliwa. Jednocześnie do sieci gazowej zostaną podłączone tereny, na których jeszcze nie ma dostępu do gazu. Zadaniem korytarza północ-południe jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw surowca w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, łącząc systemy tych państw i umożliwiając swobodny przepływ gazu. Jest to także element budowy wspólnego rynku energetycznego. Elektroenergetyka podzielona została na dwa rodzaje działań. Ich celem jest zapewnienie dostaw prądu bez przerw i ograniczeń. Stworzą one m.in. możliwość przyłączenia OZE do krajowego systemu elektroenergetycznego. Dzięki planowaniu i realizacji takich projektów usprawniony zostanie odbiór energii od istniejących producentów. Inwestorom natomiast będzie łatwiej podejmować decyzję o budowie nowych mocy z OZE wykorzystywanych do celów zawodowych i indywidualnych. Poprawie ulegnie efektywność produkcji energii z OZE, zwłaszcza u odbiorców indywidualnych, którzy niewykorzystanymi zasobami będą mogli się podzielić w ramach ogólnokrajowego systemu. Nadal wspierane będą projekty dotyczące rozbudowy sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, zapewniające bezpieczeństwo dostaw energii. Projekty przyjęte do realizacji muszą charakteryzować się zastosowaniem technologii smart. Dla elektroenergetyki są to funkcjonalności od automatyzacji procesów monitoringu i kontroli sieci wraz z identyfikacją błędów, poprzez planowanie rozwoju i rozwój uwzględniający rozproszone źródła generacji, optymalizację rozdziału mocy oraz zarządzanie energią przez odbiorców. W zakresie infrastruktury gazowej funkcjonalności smart definiowane są jako elastyczność (możliwość dwukierunkowego przesyłu gazu), akceptacja innych paliw gazowych, inteligentne wykorzystanie gazu oraz kosztowo efektywna i bezpieczna eksploatacja. Budowa inteligentnych sieci jest jednym z elementów prowadzonej przez UE polityki klimatycznej.

System wyboru i dofinansowanie projektów

W latach 2014-2020 realizowane będą projekty wybrane w drodze selekcji indywidualnej. W styczniu 2015 r. przyjęta została tzw. Lista Projektów Strategicznych, istotnych z punktu widzenia rozwoju polskiej energetyki oraz gospodarki. Na podstawie kryteriów stwierdzających zgodność projektów z POIiŚ oraz przepisami dotyczącymi możliwości udzielenia pomocy publicznej wybrane zostaną projekty najbardziej zaawansowane pod kątem przygotowania do rozpoczęcia inwestycji. Dla tak zdefiniowanych projektów zostaną przygotowane wnioski o dofinansowanie oraz pozostała dokumentacja projektowa. Dopiero te projekty przechodzić będą pełną procedurę selekcji. Beneficjenci mogą skorzystać z dofinansowania w wysokości 85 proc. całkowitych wydatków kwalifikowalnych. Będą one wyliczane w oparciu o wytyczne w sprawie pomocy na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020 ? w projektach przesyłowych, magazynach gazu i LNG ? oraz o rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie infrastruktury energetycznej w ramach POIiŚ 2014-2020. Rzeczywista wysokość dofinansowania zależeć będzie od uznania wydatków przez wymienione dokumenty oraz od stopnia opłacalności ekonomicznej planowanego przedsięwzięcia. Wydatki kwalifikowalne dotyczyć będą bowiem tylko tej części inwestycji, która nie znajdzie pokrycia w normalnym okresie jej eksploatacji (ang. founding gap). W porównaniu do poprzedniej perspektywy projekty będą kosztowniejsze, a więc mniej opłacalne. Jak wynika z opisanych wcześniej warunków, konieczne jest stosowanie takich technologii przy rozbudowie sieci i budowie innych obiektów, aby infrastruktura mogła być nazywana ?inteligentną?. Zatem mimo że do dyspozycji pozostaje 1 mld euro, to wskaźniki, choć nieco niższe ilościowo, przyczynią się do rozpowszechnienia technologii takiego świadczenia usług w energetyce, które pozwoli na bardziej aktywny udział wszystkich uczestników rynku energetycznego ? dostawców nie tylko zawodowych, ale także indywidualnych.