Jeszcze kilka lat temu woda płynąca z naszych kranów pozostawiała wiele do życzenia ? bywała mętna, przebarwiona lub pachniała chlorem. Obecnie ta sytuacja zmieniła się diametralnie, a przekonują o tym m.in. akcje edukacyjne prowadzone przez krajowe firmy wodociągowe. Zapytaliśmy Grzegorza Hudzika, zastępcę głównego inspektora sanitarnego, czy faktycznie ?kranówka? jest bezpieczna dla naszego zdrowia.

Martyna Matuszczak: Proszę powiedzieć, jakie przepisy regulują bezpieczeństwo spożycia wody przez ludzi i czy te same normy, które obejmują ?kranówkę?, obowiązują również producentów wody butelkowanej?

Grzegorz Hudzik: Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) sprawują nadzór m.in. nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Już od 19 lipca 1919 r., kiedy to w życie weszła pierwsza ustawa sanitarna, woda do spożycia jest kontrolowana. Obecnie nadzór sanitarny prowadzi się na podstawie Ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (DzU z 2015 r. poz. 1412) i Ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU z 2015 r. poz. 139). Jakość wody przeznaczonej do spożycia powinna odpowiadać wymaganiom określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU z 2015 r. poz. 1989), które jest zgodne z zaleceniami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/83/WE z 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz Dyrektywy Rady Unii Europejskiej 2013/51/EURATOM z 22 października 2013 r. określającej wymogi dotyczące ochrony zdrowia ludności w doniesieniu do substancji promieniotwórczych w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, woda jest w pełni bezpieczna dla zdrowia, jeśli spełnia określone w nim wymagania.

W związku z tym, iż tzw. woda butelkowana, czyli np. naturalna woda mineralna, jest: wodą podziemną, która różni się od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi pierwotną czystością pod względem chemicznym i mikrobiologicznym oraz charakterystycznym stabilnym składem mineralnym, a w określonych przypadkach także właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodującymi korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi, podlega ona odrębnym przepisom niż woda przeznaczona do spożycia przez ludzi. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych zawiera szczegółowe wymagania, w tym mikrobiologiczne, oraz wytyczne odnośnie do maksymalnych dopuszczalnych poziomów naturalnych składników mineralnych w tych wodach oraz regulacje dotyczące poddawania ich procesom usuwania składników lub nasycania dwutlenkiem węgla.

M.M.: Pomimo braku odgórnych wytycznych, polskie przedsiębiorstwa wodociągowe zaczęły z powodzeniem wprowadzać plany bezpieczeństwa wody. Przykładem mogą być zakłady ze Słupska, Poznania, Dąbrowy Górniczej lub Krakowa. Czy takie działania powinny być w naszym kraju obligatoryjne?

G.H.: Podejmowane przez wymienione przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne działania, polegające na wdrażaniu planów bezpieczeństwa wody (PBW), są niewątpliwie pozytywnym trendem w zwiększaniu bezpieczeństwa zdrowotnego wody dostarczanej konsumentom.

Obligatoryjność wprowadzenia PBW przez wszystkie kraje członkowskie była szeroko dyskutowana w Komisji Europejskiej, jednakże z uwagi na koszty, jakie musiałyby ponieść wszystkie przedsiębiorstwa wod-kan w związku z wdrożeniem tego rozwiązania, zostało ono odrzucone. Niemniej KE, dostrzegając potrzebę weryfikacji monitorowania jakości wody i wprowadzenia narzędzia do zapewnienia bezpieczeństwa jej dostaw, w świetle zarówno postępu naukowego, jak i wytycznych WHO dotyczących jakości wody do picia, przyjęła Dyrektywę Komisji (UE) 2015/1787 z 6 października 2015 r. zmieniającą załączniki II oraz III do dyrektywy Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ważna zmiana wprowadzona tą dyrektywą obejmuje możliwość prowadzenia przez przedsiębiorstwa wod-kan oceny ryzyka, co stanowi kluczowy element PBW. System PBW jest jednak zalecany, a jego wdrożenie jest przyjmowane z zadowoleniem przez organy PIS, ponieważ to najbardziej skuteczny sposób zapewniania ciągłego bezpieczeństwa wody do spożycia.

M.M.: W ostatnim czasie nie brakuje akcji promujących picie wody z kranu, organizowanych głównie przez przedsiębiorstwa wodociągowe. Czy, Pana zdaniem, dzięki temu zauważalna jest zmiana podejścia ludzi do ?kranówki??

G.H.: Biorąc pod uwagę lata poprzednie, obserwuje się tendencję do poprawy i tak już wysokiej jakości tej wody. Przykładowo w 2006 r. wodociągi dostarczały wodę spełniającą wymagania określone w rozporządzeniu MZ w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do ok. 91% odbiorców, w 2009 r. do ok. 93%, natomiast w 2013 r. już do ok. 96%. W 2014 r. ok. 98% ludności miało dostęp do wody z zaopatrzenia zbiorowego, o jakości zgodnej z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu MZ, a w 2015 r. 99% ludności. Natomiast 1% odbiorców miało dostęp do wody dopuszczonej do spożycia warunkowo lub na podstawie czasowych odstępstw wydanych przez organy PIS. Warto jednak podkreślić, iż dopuszczenie wody do spożycia dla grupy społeczeństwa w warunkach odstępstwa bądź warunkowej przydatności każdorazowo związane jest z przeprowadzeniem przez organy PIS oceny zagrożeń i wykluczeniem wpływu jej jakości na zdrowie.

Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia służy dostarczeniu informacji o jej jakości, skuteczności ewentualnego jej uzdatniania oraz ocenianiu, czy przestrzegane są wymagania rozporządzenia MZ. Działania podejmowane przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, czyli prowadzenie monitoringu, oraz nadzór organów PIS minimalizują możliwość zaopatrzenia konsumentów w wodę o nieodpowiedniej jakości. Woda dostarczana konsumentom instalacjami wodociągowymi spełnia wymagania dotyczące jakości wody do spożycia, zgodnie z przepisami rozporządzenia MZ i jest bezpieczna dla potencjalnego konsumenta.

Prowadząc akcje promujące picie wody z kranu, należy zwrócić uwagę na odpowiedzialność organizatorów za zapewnienie pełnej i wyczerpującej informacji przede wszystkim o aspektach, które mogą wpływać na bezpieczeństwo wody. Chodzi tu np. o stan instalacji wewnętrznych budynku mieszkalnego, który może powodować pogorszenie jakości wody, w tym głównie wskaźników decydujących o ocenie sensorycznej i akceptowalności, ale także bezpieczeństwie dla zdrowia (skażenie mikrobiologiczne, ołów). Dlatego nawet gdy jakość wody wodociągowej na wejściu do budynku nie budzi zastrzeżeń, przed rozpoczęciem w danym obiekcie programu udostępniania wody wodociągowej do picia zaleca się wykonanie kontrolnego badania wody, przy czym próbka powinna być pobrana z punktu czerpalnego w budynku, najlepiej maksymalnie oddalonego od przyłącza wodociągowego.

M.M.: W ramach akcji promocyjnych wodociągi prześcigają się w montowaniu poidełek z darmową wodą m.in. w szkołach, na uczelniach, w szpitalach czy placówkach użyteczności publicznej. Czy każde takie poidełko musi przejść kontrolę sanepidu?

G.H.: Urządzenia udostępniające wodę wodociągową do picia w placówkach szkolno-wychowawczych, szpitalach czy placówkach użyteczności publicznej powinny w chwili zakupu i montażu posiadać aktualny atest higieniczny lub świadectwo jakości zdrowotnej NIZP-PZH. Posiadanie przez producenta lub dystrybutora urządzeń atestu gwarantuje, iż urządzenie dystrybuujące wodę wodociągową do picia wykonane jest z materiałów, które podczas kontaktu z wodą do picia nie wpływają negatywnie na jej jakość i bezpieczeństwo dla zdrowia. Ponadto prace montażowe należy wykonywać zgodnie z zaleceniami producenta lub dystrybutora urządzeń.

W związku z licznymi kampaniami promującymi bezpośrednie spożywanie wody z kranu czy ze źródełek w szkołach w celu pełnego zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego spożywanej wody Główny Inspektorat Sanitarny zwrócił się do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego ? Państwowego Zakładu Higieny o opracowanie wytycznych dotyczących zasad udostępniania wody wodociągowej dzieciom w placówkach oświatowych pt. ?Zasady udostępniania wody wodociągowej dzieciom w placówkach szkolno-wychowawczych ? bezpieczne formy i zalecenia higieniczno-sanitarne?.

Z uwagi na to, iż dokument stanowi ważny materiał z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci, został on przekazany organom PIS z prośbą o rozpowszechnienie wśród wszelkich potencjalnie zainteresowanych podmiotów, w tym w szczególności dyrektorów placówek szkolno-wychowawczych, ale także podmiotów montujących urządzenia dystrybuujące wodę, mp. fontanny z wodą do picia.

Dokument zawiera informacje dotyczące sposobów zapewnienia odpowiedniej jakości wody wodociągowej do bezpośredniego spożycia, w tym z zakresu bezpieczeństwa zdrowotnego wody. Podkreślono znaczenie parametrów wody zasilającej urządzenia dystrybucyjne, wyboru optymalnego rodzaju urządzeń dystrybucyjnych, lokalizacji, rozmieszczenia i liczby urządzeń udostępniających wodę wodociągową do picia. Zwrócono uwagę na wymóg fachowego podłączenia urządzeń i zastosowania materiałów niewpływających negatywnie na jakość wody. Konieczne są też stały nadzór nad bieżącym stanem higienicznym urządzeń, a także okresowe czyszczenie i dezynfekcja urządzeń oraz kontrola jakości wody, ze szczególnym uwzględnieniem parametrów mikrobiologicznych.

Zalecenia zawarte w dokumencie wpisują się w popularne obecnie kampanie społeczne, których celami są: organizacja prawidłowego żywienia dzieci w placówkach oświatowych, edukacja prozdrowotna dzieci i młodzieży, a także potrzeba rozpowszechnienia zasad dotyczących picia wody zamiast słodkich napojów oraz tworzenie bezpiecznych (pod kątem zdrowia) warunków wdrożenia tych reguł.

M.M: Placówki użyteczności publicznej to jedno, ale co z wodą w naszych domach? Czy odkręcając kurek w domu, mamy pewność, że otrzymujemy w 100% bezpieczny produkt?

G.H.: Biorąc pod uwagę jakość wody produkowanej przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w Polsce oraz mając na uwadze prowadzony przez organy PIS nadzór nad jej jakością, należy z zaufaniem korzystać z wody dostarczanej w ramach zbiorowego zaopatrzenia. Ważne jest to, żeby konsumenci byli świadomi swoich działań, mogących wpływać na jakość dostarczanej wody i właściwie z niej korzystali (chodzi np. o spożywanie wyłącznie zimnej wody, a nie ciepłej, gdyż wszystkie urządzenia do podgrzewania to źródło potencjalnych zanieczyszczeń; prawidłowy montaż instalacji; nieodpowiednie materiały konstrukcyjne czy stagnację wody). Jak już wcześniej wspomniano, znaczny wpływ na jakość wody w budynku zamieszkania zbiorowego ma również instalacja wewnętrzna, dlatego tak ważne są działania podejmowane przez właścicieli tych obiektów w celu zagwarantowania bezpieczeństwa zdrowotnego wody.

Cały wywiad, w którym Grzegorz Hudzik odpowiada m.in. na pytania o różnicę między wodą wodociągową i butelkowaną, a także obala mity dotyczące ?kranówki?, można znaleźć na stronie portalkomunalny.pl.