Bioodpady są jedynym rodzajem odpadów wytwarzanym przez człowieka, które w większości przypadków występują naturalnie w przyrodzie. Skoro tak, to stamtąd należy czerpać wzorce do rozwiązania problemu z ich zagospodarowaniem.

Czy bioodpady są potrzebne? Ten przewrotny tytuł zawiera w sobie tylko pozorną sprzeczność. Przyroda radzi sobie z nimi na kilka sposobów, głównie dzięki różnego rodzaju saprobiontom, czyli organizmom żywym zjadającym lub rozkładającym pozostałości organiczne. O ile procesy z wykorzystaniem mikroorganizmów nie budzą emocji, gdyż są to przeważnie fermentacja metanowa lub kompostowanie, a nawet wermikompostowanie z użyciem dżdżownic nie dziwi, o tyle wykorzystanie np. odpadów organicznych do produkcji larw, mogących stanowić nasze pożywienie, jest obecnie dość kontrowersyjne.
Jaki cel ma przetwarzanie odpadów organicznych? Jak w każdym procesie istnieją wejście i wyjście. Wejściem jest duży, jednolity strumień odpadów biodegradowalnych, którego składowanie ze względów technologicznych i prawnych stało się niemożliwe. Natomiast wyjście stanowi kompost (poferment z procesów beztlenowych powinien być nadal stabilizowany tlenowo), organiczny nawóz lub polepszacz gleby. Koncepcji termicznego przekształcania bioodpadów w ogóle nie bierze się pod uwagę, jako kompletnie niezgodnej z naturalnymi wzorcami, a często absurdalne ekonomicznie i technologicznie.

Regeneracja gruntów

Szacunkowy koszt degradacji gruntów na całym świecie to 40 mld dol. rocznie. Liczba ta nie uwzględnia ukrytych kosztów zwiększonego użycia nawozów, utraty bioróżnorodności i walorów krajobrazowych. Wyższa produktywność ziemi, mniej odpadów w łańcuchu wartości dla żywności oraz przywracanie składników odżywczych glebie zwiększą wartość ziem jako aktywów. Dzięki temu, że w gospodarce o obiegu zamkniętym dużo większe ilości materiałów biologicznych są poddawane kompostowaniu oraz fermentacji beztlenowej, a następnie ponownie umieszczane w glebie, znika potrzeba dodatkowego nawożenia. Systematyczne wykorzystanie dostępnych odpadów organicznych winno przyspieszyć regenerację gruntów i sprawić, że zapotrzebowanie na nawozy sztuczne zmaleje niemal trzykrotnie. Przy zastosowaniu zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w systemach żywnościowych wykorzystanie nawozów sztucznych w Europie mogłoby się obniżyć o nawet 80% do 2050 r.

Nie odpady, lecz bioprodukty

W gospodarce o obiegu zamkniętym bioodpady nie są składowane. Zamiast tego wykorzystuje się je jako surowce do produkcji organicznych polepszaczy gleby, nawozów, podłoży hodowlanych i bioproduktów. Węgiel i składniki odżywcze zawarte w bioodpadach w dużej mierze zostają skoncentrowane w nawozach organicznych, polepszaczach gleby i podłożach hodowlanych, ale mogą również być wydobywane, modyfikowane lub przetwarzane w różnorodne bioprodukty. Te zaś są w stanie zastąpić produkty oparte na kopalinach, takie jak nawozy mineralne, torf i paliwa kopalne. Po zużyciu pozostałe resztki mogą bezpiecznie powrócić do biosfery, domykając w ten sposób obieg węgla i składników odżywczych. 
Recykling bioodpadów w znacznym stopniu przyczynia się do osiągania celów gospodarki o obiegu zamkniętym, gdyż zamyka obiegi materiałów biologicznych i ogranicza składowanie oraz spalanie bioodpadów. Pozwala również na zachowanie żyzności gleb i długookresową sekwestrację węgla dzięki produkcji wysokiej jakości polepszaczy gleby i nawozów organicznych. Poddawanie bioodpadów recyklingowi wspomaga lokalną gospodarkę dzięki tworzeniu trwałych miejsc pracy. Z doświadczeń krajów posiadających infrastrukturę recyklingu bioodpadów wynika, że recykling 100 mln ton przekłada się na powstanie ok. 20 000 miejsc pracy. Jednocześnie rosną przychody rolników, zaś obszary wiejskie zyskują stabilny rynek pracy. Recykling bioodpadów przyczynia się też do łagodzenia skutków zmian klimatu przez wypieranie energii i paliw ze źródeł kopalnych, torfu i nawozów mineralnych, sekwestrację węgla w glebie i zmniejszanie emisji gazów składowiskowych. A oddzielanie bioodpadów od odpadów resztkowych powoduje zwiększenie poziomów recyklingu pozostałych materiałów odpadowych (szkła, tworzyw sztucznych, papieru i metali).

Tworzenie wartości dodanej

Doświadczenia krajów mających rozwinięty sektor recyklingu bioodpadów pokazują, że główną preferowaną opcją powinna być produkcja kompostu, która jest stosunkowo prosta i opłacalna na poziomie lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym. Jeśli dostępny materiał organiczny posiada potencjał biogazowy, możliwe jest jednoczesne wytwarzanie biogazu z wykorzystaniem procesu fermentacji, a następnie kompostu, co z kolei zwiększy ekonomiczną wartość każdej wygenerowanej tony bioodpadów. Gotowa infrastruktura produkcyjna może stać się podstawą systemu zarządzania bioodpadami, uzupełnianego o nowoczesne technologie. Przykładem są procesy biorafinacji, dla których bioodpady stanowią źródło biochemikaliów, włókien i składników pokarmowych. W przyszłości biorafinacja i inne technologie będą rozwijane równolegle z istniejącą infrastrukturą kompostowania i fermentacji, co jest konieczne, ponieważ jedynie ograniczony procent niejednorodnych bioodpadów będzie technicznie nadawać się do produkcji towarów wysokiej jakości, takich jak bioplastiki, biochemikalia i bioprodukty. Pozostałe resztki organiczne zostaną przetworzone w produkty bazujące na kompoście i fermentacie, co pozwoli zamyknąć obiegi oraz poprawić jakość gleb.

Przyszłość polityki bioodpadów

Unijny pakiet gospodarki o obiegu zamkniętym przewiduje recykling bioodpadów jako ważny element zintegrowanego zarządzania odpadami. Proponowane rozwiązania nie są jednak wystarczające do tego, by skutecznie odchodzić od składowania na rzecz recyklingu. Konieczne jest stworzenie spójnym ram prawnych, obejmujących: Obowiązek selektywnej zbiórki i zarządzania bioodpadami (kompostowanie/fermentacja) dla wszystkich krajów członkowskich UE.
Selektywną zbiórkę jako wstępny warunek uzyskiwania czystych zasobów organicznych, nadających się do wysokojakościowego recyklingu. Ponad 20 lat doświadczeń części krajów członkowskich UE potwierdza, że selektywna zbiórka bioodpadów jest możliwa na terenach zarówno miejskich, jak i wiejskich, niezależnie od warunków geograficznych i klimatycznych.
Szczegółowe cele recyklingu zbieranych selektywnie bioodpadów, wspierające wykluczanie składowania materiałów organicznych i promujące gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Regulacje dotyczące produktów nawozowych, podkreślające wartość kompostów i fermentatów oraz wyznaczające jasne kryteria jakościowe dla surowców wtórnych. Są one niezbędnym narzędziem budowania rynku dla kompostów i fermentatów wykorzystywanych jako nawozy organiczne, polepszacze gleby lub składniki podłoży hodowlanych.

Istotna jest jakość

Poza selektywną zbiórką bioodpadów kluczowym elementem przy tworzeniu odpowiednich produktów są schematy zapewniania jakości, pozwalające na monitorowanie materiałów wejściowych, procesu obróbki oraz jakości przetwarzanych produktów. Zarówno ECN, jak i EU100NGO prowadzą systemy zapewnienia jakości (QAS), kończące się certyfikatem jakości. W Polsce, oczywiście, to zezwolenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi jest najważniejsze przy wprowadzaniu nawozów organicznych do obrotu, jednakże zadanie dobrowolnych systemów zapewnienia jakości produktów to wyróżnianie certyfikowanych wytwórców, a także ich produktów wytworzonych na bazie kompostu i fermentatu.