Raporty powstawały na bazie blisko 120 ankiet pochodzących (poza kilkoma wyjątkami) od przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych działających w formie spółek kapitałowych. Zważywszy, że na rynku ? wg danych IGWP za rok 2015 ? funkcjonują 703 spółki wod-kan, stanowiły one 15-procentową reprezentację branży. Po wstępnej analizie wyeliminowano dane od kilku największych spółek działających w miastach powyżej pół miliona mieszkańców. Zebrane informacje posłużyły do opracowania czterech raportów, obejmujących kolejno:

  • politykę taryfową,
  • zagadnienia związane z ochroną konkurencji i praw konsumentów,
  • kwestię roszczeń o odpłatne przejmowanie urządzeń i zapłatę za korzystanie przez firmy wodociągowo-kanalizacyjne z nieruchomości osób trzecich,
  • procesy konsolidacyjne w branży wod-kan.

Prace analityczne i redakcyjne przypadły na czas niezwykle istotny dla branży, bowiem rok 2016 i bieżący obfitowały w wiele zmian, szczególnie regulacji prawnych. Raporty stanowią zatem z jednej strony podsumowanie efektów działań kilkunastu ostatnich lat, a z drugiej bazę wyjściową do przygotowywania i wdrażania nowych rozwiązań.

O znaczeniu raportów rozmawiano podczas czerwcowego spotkania w Opalenicy. Przyjechali na nie eksperci branży wodociągowo-kanalizacyjnej z całej Polski, stali klienci kancelarii. Opracowanie dotyczące polityki taryfowej, również w aspekcie nowego Prawa wodnego, omówił Łukasz Ciszewski z kancelarii Jerzmanowski i wspólnicy. Odnotował m.in. to, jak wiele czynników ma wpływ na wysokość taryf. Zainteresowaniem uczestników cieszyły się także dane dotyczące finansowania inwestycji wod-kan ze środków unijnych oraz ich wpływu na polityki taryfowe.

Raport dotyczący konsolidacji spółek wod-kan przedstawił dr Jędrzej Jerzmanowski, zaznaczając, że jest to temat, który od zawsze wzbudza emocje wśród branży, szczególnie u małych przedsiębiorstw. Warto konsolidować przede wszystkim dlatego, że, jak zauważył prelegent, daje to korzyści finansowe. Prezes Słupskich Wodociągów, Andrzej Wójtowicz, wykazał to na przykładzie Kobylnicy, gdzie koszt wody dla mieszkańca po przeprowadzeniu tego procesu zmniejszył się aż o 1,2 zł.

Spotkanie w Opalenicy stanowiło też okazję do integracji branży. ? Miejsce spotkania, czyli Hotel Remes Sport & Spa, położony w sercu Wielkopolski, w Opalenicy, i doborowe towarzystwo sprawiły, że spotkanie to na długo zostanie w naszej pamięci ? podkreślał Rafał Zalesiński, prezes Zarządu Spółki MPWiK w Lesznie. ? Możliwość praktycznego przetestowania w terenie aut marki Volvo, mecz piłkarski, w którym nieskromnie, ale i z satysfakcją mówiąc, dołożyłem swoje pięć groszy do pokonania teamu prawników Kancelarii, turniej bowlingowy i świetna atmosfera podczas integracyjnego wieczoru wpływały na wszystkich gości wyśmienicie. Bardzo merytoryczna dyskusja branżowa następnego dnia tylko potwierdziła, że było to naprawdę świetnie przygotowane pod każdym względem spotkanie ? dodał prezes MPWiK w Lesznie.

Opracowanie: Kalina Olejniczak

Polityka taryfowa

Raport dotyczący polityki taryfowej pokazał, iż jest to ten obszar, w którym najlepiej dostrzegalny jest pewien paradoks świadczenia usług wodociągowo-kanalizacyjnych. Z jednej strony istnieje bowiem oczekiwanie, iż usługi te będą świadczone w sposób nieprzerwany, ciągły i bezpieczny, z poszanowaniem wymagań środowiskowych, a odbiorcy będą mieli zagwarantowaną właściwą jakość usług i jak najszerszy techniczny dostęp do nich. Realizacja tych celów oznacza jednak inwestycje, koszty (w większości stałe) i w konsekwencji podwyżki. Tymczasem z drugiej strony wciąż istnieje silna społeczna i polityczna presja na niskie ceny usług wodociągowo-kanalizacyjnych, właśnie jako usług odnoszących się do dóbr elementarnych, podstawowych.

Paradoks ów zawarty jest już w samym rozporządzeniu taryfowym, które jako dwie podstawowe zasady opracowywania taryf wskazuje uzyskanie przez przedsiębiorstwo niezbędnych przychodów (gwarantujących pokrycie wszystkich kosztów), ale równocześnie ochronę odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen i stawek opłat. Kluczowe pytanie zatem brzmi, które koszty i jaki ich poziom jest celowy.

Wyniki raportu świadczą również o nasilającym się jeszcze jednym trendzie w polityce taryfowej, a mianowicie o coraz głębszym różnicowaniu cen i stawek opłat dla poszczególnych grup taryfowych przede wszystkim w celu realizacji kolejnej zasady konstrukcji taryf, wynikającej z rozporządzenia, czyli eliminowania subsydiowania skrośnego.

Łukasz Ciszewski

Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy

Ochrona konkurencji i praw konsumentów

Działalność przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, jako świadczących usługi o kluczowym znaczeniu dla lokalnych społeczności, wciąż cieszy się sporym zainteresowaniem ze strony prezesa UOKiK-u, mimo że sposób postępowania tego organu względem podmiotów funkcjonujących w tej branży uległ istotnemu przeobrażeniu. Od 2015 r. UOKiK kładzie nacisk na załatwianie spraw możliwie szybko ? poprzez skłanianie przedsiębiorców wod-kan do dostosowywania się do aktualnej ?wizji? prezesa Urzędu. W zamian przedsiębiorcy mogą uniknąć swoistego napiętnowania, tj. stwierdzenia stosowania niedozwolonej praktyki albo nakazania zaniechania jej stosowania, połączonego z sankcją finansową. Choć dotychczas kary nakładane na przedsiębiorców z branży wod-kan nie były rażąco wysokie, to należy odnotować rosnący trend w zakresie stosowania wobec ogółu przedsiębiorców coraz dotkliwszych kar pieniężnych lub tzw. przysporzeń konsumenckich związanych z naruszaniem zbiorowych interesów konsumentów. Warto pamiętać, że w zakresie zainteresowań prezesa Urzędu nie leżą wyłącznie kwestie związane z naruszaniem pozycji dominującej na lokalnym rynku usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, ale również ochrona fundamentalnych praw konsumentów, związanych chociażby z zasadami dokonywania płatności czy składania reklamacji.

Iwona Kacprzak

Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy

Roszczenia cywilnoprawne

Raport traktujący o problematyce wybranych roszczeń cywilnoprawnych kierowanych do przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych pokazuje przede wszystkim zjawisko wzrostu skali roszczeń wraz z wielkością przedsiębiorstw, co wynika, oczywiście, z liczby odbiorców, lecz także z coraz większej świadomości prawnej na terenach silniej zurbanizowanych. Niepokojące jest jednak spostrzeżenie, że przeszło 75% przedsiębiorstw nie stosuje w tych obszarach żadnych regulaminów oraz nie ma wypracowanych żadnych standardów procedowania. Większość ankietowanych nie ma przyjętej praktyki działania bądź podejmuje niezbędne kroki prawne dopiero w momencie zgłoszenia się zainteresowanych, a przy tym stosowane rozwiązania ? takie jak szerokość stref ochronnych czy sposoby wyceny urządzeń ? nierzadko nie są niczym poparte. Efektem raportu jest nadto, niestety, potwierdzenie, że nadal istnieją w branży praktyki od lat kwestionowane przez UOKiK, w tym zwłaszcza związane z nieodpłatnym ustanawianiem służebności przesyłu oraz przejmowaniem urządzeń bądź ich nabywaniem 
za symboliczną złotówkę.

Mateusz Faron

Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy

Konsolidacja

Wyzwania stojące przed przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi wymuszają dalszy rozwój obszarowy przedsiębiorstw komunalnych oraz konsolidację wewnątrzgminną. Wprawdzie czas wielkich wyzwań inwestycyjnych powoli się kończy, ale będziemy obserwować coraz dalej idącą profesjonalizację sposobu funkcjonowania spółek w innych obszarach niż infrastruktura, przy zachowaniu głównych celów, jakimi są dostępność usług wodociągowo-kanalizacyjnych oraz wysoka jakość tychże usług, oczywiście przy zachowaniu odpowiedzialności za środowisko naturalne. Spółki muszą sobie radzić z coraz bardziej zaostrzanymi wymogami z zakresu ochrony środowiska oraz optymalizować swoje koszty, aby generować nadwyżki finansowe niezbędne do zaspokajania coraz wyższych oczekiwań odbiorców usług. Niezbędne jest dalsze doskonalenie kadr przedsiębiorstw, informatyzacja spółek, profesjonalizacja ich obsługi prawnej czy stosowanie narzędzi controllingu. W dłuższej perspektywie gwarantem nowoczesności i rozwoju firm wodociągowo-kanalizacyjnych, przy jednocześnie ograniczonym wzroście taryfowych kosztów ich funkcjonowania, będzie nasilenie procesów konsolidacyjnych, łączenie potencjałów i rozkładanie kosztów na jak największe grupy odbiorców. Konsolidacja będzie też stanowić odpowiedź na wymagania wynikające z ciągłych zmian przepisów prawnych i otoczenia regulacyjnego przedsiębiorstw. 

Jędrzej Jerzmanowski

Kancelaria Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy