z Piotrem Woźnym, pełnomocnikiem prezesa Rady Ministrów ds. programu ?Czyste Powietrze?, o działaniach zmierzających do poprawy stanu powietrza rozmawia Piotr Talaga.

 

Program ?Czyste Powietrze? jest jednym priorytetów państwa na najbliższe lata. Na działania związane z wymianą indywidualnych źródeł ciepła zaplanowano ogromne kwoty.

Program ?Czyste Powietrze?, realizowany przez polski rząd, jest zakrojonym na niezwykle szeroką skalę programem wsparcia termomodernizacji i wymiany przestarzałych pieców w milionach polskich domów jednorodzinnych. Pomimo że Najwyższa Izba Kontroli, eksperci oraz NGO-sy prowadzące alarmy smogowe od lat wskazywały rządzącym, że główną przyczyną złej jakości powietrza w Polsce jest niska emisja pochodząca ze starych, wszystko palnych pieców zainstalowanych w gospodarstwach domowych, to apele te nie miały przełożenia na praktyczne działania administracji rządowej. Dopiero program ?Czyste Powietrze? z jego trzema filarami, tj. ulgą podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych, programem dotacji i pożyczek udzielanych w ramach ?Czystego Powietrza? przez NFOŚiGW i sieć wojewódzkich funduszy ochrony środowiska oraz programem StopSmog, wspierającym ubogich energetycznie w najbardziej zanieczyszczonych miastach w Polsce, ?uhonorowanych? obecnością na liście Światowej Organizacji Zdrowia, zmienia ten stan rzeczy.

Komisja Europejska oraz Bank Światowy (który w ramach pomocy technicznej od dwóch lat wspiera Polskę rekomendacjami mającymi na celu stworzenie skutecznych metod walki ze smogiem) zgadzają się co do tego, że od strony merytorycznej program ?Czyste Powietrze?, zakładający połączenie termomodernizacji z wymianą przestarzałych, wszystko palnych kotłów, jest najlepszym możliwym dla Polski pomysłem na rozwiązanie problemu zanieczyszczonego powietrza.

Tymczasem z Komisji Europejskiej płyną niepokojące sygnały o możliwości wstrzymania unijnego wsparcia. Czego dotyczą zastrzeżenia UE i czy rzeczywiście program jest zagrożony?

Uwagi Komisji Europejskiej dotyczą jedynie kwestii technicznych związanych z wdrożeniem programu ?Czyste Powietrze?, tj. przyjętych metod dystrybucji środków do gospodarstw domowych. W ocenie Komisji Europejskiej pełen sukces programu ?Czyste Powietrze? możliwy jest wtedy, gdy do dystrybucji środków zaangażowane zostaną sektor bankowy oraz jednostki samorządu terytorialnego, co powoduje, że Komisja Europejska będzie wspierać Polskę pieniędzmi w walce ze smogiem, o ile wdrożony zostanie efektywny system dystrybucji tych środków. Zastrzeżenia Komisji Europejskiej budzi bowiem rozdysponowanie środków jedynie przy wykorzystaniu sieci szesnastu wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, gdyż mechanizm ten utrudnia dostęp do niego wszystkim potrzebującym wsparcia gospodarstwom domowym.

Trudno nie zgodzić się ze stanowiskiem Komisji Europejskiej dotyczącym konieczności stworzenia efektywnego systemu dystrybucji środków w ramach ?Czystego Powietrza?. Warto zauważyć, że administracja rządowa rozwija program ?Czyste Powietrze? w kierunkach oczekiwanych przez Komisję Europejską. Ulga podatkowa w PIT ma charakter powszechny i skierowany do wszystkich podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska rozpoczęły podpisywanie umów o współpracę z gminami przy dystrybucji środków w ramach ?Czystego Powietrza?. W trakcie debaty sejmowej 17 lipca tego roku premier Mateusz Morawiecki jednoznacznie potwierdził, że polski sektor bankowy zostanie włączony w system rozdysponowania środków na walkę ze smogiem w Polsce. Można zatem powiedzieć, że oczekiwania i sugestie Komisji Europejskiej są realizowane przez polską administrację rządową.

Nie można jednak zaprzeczyć, że dotychczasowa realizacja programu jest niezadowalająca. Liczba wniosków o wsparcie jest zdecydowanie mniejsza od oczekiwanej, wynikającej ze skali potrzeb. We wrześniu minie rok od oficjalnego uruchomienia programu. To chyba wystarczająco dużo, by nabrał on właściwego tempa. Popełniono błędy?

Rok funkcjonowania programu ?Czyste Powietrze? to dobra okazja do podsumowania jego efektów oraz kierunków niezbędnych modyfikacji. Tak jak wspomniałem ? oczywista jest konieczność zbudowania szerokiego, efektywnego systemu dystrybucji, uwzględniającego sektor bankowy oraz jednostki samorządu terytorialnego. Z założenia część dotacyjna tego programu powinna obsługiwać mniej zamożne gospodarstwa domowe ? takie, które nie dysponują wystarczającymi oszczędnościami na wymianę przestarzałych pieców czy termoizolację budynków. Tylko połączenie wymiany przestarzałego pieca z ociepleniem budynku da spodziewany efekt w postaci utrzymania, a często nawet zmniejszenia, poziomu wydatków na energię cieplną, stanowiących tak ważną pozycję w budżetach domowych polskich rodzin.

Dla tych, którzy zarabiają lepiej, na pewno dobrym wsparciem będzie termomodernizacyjna, antysmogowa ulga podatkowa w PIT, która z całą pewnością będzie jednym z przebojów rozliczeń za rok podatkowy 2019. Rok funkcjonowania programu wskazuje, że niezwykle potrzebne jest stworzenie produktów finansowych wspierających pomostowo płynność gospodarstw domowych, niezbędną dla przeprowadzenia inwestycji w wymianę pieca czy ocieplenie budynku. Program ?Czyste Powietrze? przewiduje bowiem refundację poniesionych wydatków, a ulga podatkowa też pozwala na odzyskanie części poniesionych nakładów dopiero w następnym roku podatkowym po przeprowadzeniu remontu. Dlatego niezwykle potrzebne są proste instrumenty finansowe, które pozwolą gospodarstwom domowym sfinansować prace modernizacyjne, które następnie zostaną im częściowo zrefundowane ze środków publicznych.

W miejskich i prywatnych kamienicach nie brak pieców, które też powinny zostać wymienione. Dotychczas ich właściciele nie mogli liczyć na wsparcie. Czy to się zmieni?

Program ?Czyste Powietrze? i ulga termomodernizacyjna skierowane są do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych. Budynki wielorodzinne (szczególnie komunalne budynki wielorodzinne) były do tej pory pozbawione praktycznego instrumentu wsparcia przy ich termomodernizacji i wymianie przestarzałych pieców. Po środki z Funduszu Termomodernizacji i Remontów aplikowały do tej pory jedynie spółdzielnie mieszkaniowe i wspólnoty mieszkaniowe. Również to zaniedbanie jest naprawiane ? na jednym z kilku najbliższych posiedzeń Rady Ministrów pojawi się nowelizacja ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, która wprowadzi mechanizm wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w remoncie i termomodernizacji komunalnych budynków wielorodzinnych. Działanie to będzie finansowane ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów i z całą pewnością stanowić będzie istotne wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w poprawie efektywności energetycznej i zmniejszeniu niskiej emisji, pochodzącej z należących do nich zasobów mieszkaniowych.

W ostatnich tygodniach pojawiały się informacje o planowanych zmianach w programie ?Czyste Powietrze?. Na czym one będą polegały?

Warto pamiętać, że dzisiaj program ?Czyste Powietrze? realizowany jest jedynie ze środków krajowych, a Polska nie korzysta dla jego potrzeb ze środków unijnych. Mamy zatem szansę przygotować w pełni efektywny system dystrybucji środków publicznych, który po zaakceptowaniu go przez Komisję Europejską będzie stanowił jeden z fundamentów wydatkowania środków na walkę ze smogiem w przyszłej perspektywie budżetowej UE na lata 2021-2027. Pamiętajmy, że w realizowanej aktualnie perspektywie budżetowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020 Polska nie zadbała o środki finansowe adresowane na walkę z niską emisją (nie licząc środków dedykowanych tylko dla Śląska czy 100 milionów euro przeznaczonych przez Małopolskę na wsparcie wymiany przestarzałych pieców). Musimy zatem przede wszystkim naprawić to zaniedbanie w przyszłej perspektywie budżetowej. Komisja Europejska jest dla polskiego rządu kluczowym partnerem w dyskusji na temat sposobu finansowania poprawy jakości powietrza w Polsce.

Poprawa jakości powietrza to także rozwój ekomobilności. W przypadku komunikacji miejskiej zmiany są widoczne. Zdecydowanie gorzej z indywidualnymi wyborami Polaków. Pod względem liczby rejestrowanych pojazdów elektrycznych jesteśmy na jednym z ostatnich miejsc w Europie. Jakie są tego przyczyny i jak można to zmienić?

Elektromobilność jest światowym trendem, a Polska nie chce i nie może pozostać w tyle. Wykorzystujemy nasz potencjał, wzmacniamy go i zajmujmy na tym rynku możliwie jak najlepsze miejsce. Stawiamy na polską myśl technologiczną i na umiejętności naszych rodaków. Należy zaznaczyć, że warunkiem sukcesu były stworzenie podstaw dla ekosystemu elektromobilności w Polsce, koordynacja działań w zakresie jej rozwoju, stymulowanie popytu na pojazdy elektryczne oraz wzorcowa rola administracji. Jako rząd udzieliliśmy legislacyjnego i finansowego wsparcia po stronie zarówno podażowej (produkcja), jak i popytowej (rynek). Można powiedzieć, że etap tworzenia otoczenia prawnego dla rozwoju elektromobilności mamy za sobą.

Ucieczka do przodu ? w nowe technologie ? stwarza możliwość włączenia się polskich firm i instytucji w atrakcyjny i rozwijający się na świecie kierunek produkcji oraz eksploatacji napędów elektrycznych, także dla autobusów elektrycznych, które w Polsce z sukcesem produkujemy. Szacuje się, że do 2030 roku udział e-busów przekroczy 50% całego taboru w Europie. W polskich miastach jeździ już prawie 200 autobusów elektrycznych (najwięcej w Zielonej Górze ? 45) oraz 145 ?bateryjnych? trolejbusów. Na ten i przyszły rok spodziewany jest zakup ponad 240 kolejnych autobusów (największe zamówienie, 130 sztuk, z Warszawy).

Rozwój elektromobilności na świecie wymaga uruchomienia nowych mocy produkcyjnych dla źródeł energii elektrycznej instalowanej w środkach transportu. Dlatego aktywnie uczestniczymy w unijnej inicjatywie Battery Alliance, której celem jest połączenie wysiłków europejskich państw oraz firm na rzecz budowy silnego europejskiego przemysłu bateryjnego.

 

ramka

Ponad sto miliardów na wymianę pieców

? W sprawie poprawy jakości powietrza działamy kompleksowo, dlatego program ?Czyste Powietrze? zakłada finansowanie zarówno termomodernizacji, jak i modernizacje źródeł ciepła. Na tego typu działania przeznaczymy 103 mld zł do 2029 r. ? zapowiedział rok temu Henryk Kowalczyk, minister środowiska. Co to za program i kto może z niego skorzystać?

Celem programu ?Czyste Powietrze? jest ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery, które powstają na skutek ogrzewania domów jednorodzinnych z wykorzystaniem przestarzałych źródeł ciepła oraz niskiej jakości paliwa. Program oferuje dofinansowanie wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy, a także przeprowadzenie towarzyszących temu prac termomodernizacyjnych budynku.

Jednym z głównych powodów problemu smogu w naszym kraju jest tak zwana niska emisja, czyli uwalnianie do atmosfery szkodliwych substancji, m.in. z domów jednorodzinnych. Sama wymiana źródła ogrzewania nie jest wystarczająca. Bez odpowiedniej izolacji domu ciepło może szybko przenikać na zewnątrz. Wiele domów w Polsce zostało zbudowanych w czasach, kiedy jeszcze nie stosowano skutecznej izolacji cieplnej, co prowadzi do dużych strat i marnowania energii, a także do wyższych rachunków za ogrzewanie. Dlatego tak ważna jest termomodernizacja domów, która dodatkowo wpłynie na oszczędności w zapotrzebowaniu na ogrzewanie.

Inwestycje dofinansowane z programu ?Czyste Powietrze? zapewniają lepsze zarządzanie energią cieplną w domu o każdej porze roku. Ocieplenie budynku, połączone z wymianą okien, pozwala zmniejszyć roczne wydatki na ogrzewanie nawet o 40%.

Adresatami programu są właściciele lub współwłaściciele jednorodzinnych budynków mieszkalnych lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą oraz osoby, które uzyskały zgodę na rozpoczęcie budowy jednorodzinnego budynku mieszkalnego, a budynek nie został jeszcze przekazany lub zgłoszony do użytkowania. Mogą oni wnioskować o dotację lub pożyczkę przeznaczoną na wymianę źródła ciepła oraz prace związane z termomodernizacją. Wielkość dofinansowania jest zależna od wysokości miesięcznego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym wnioskodawcy, a zakres prac objęty dofinansowywaniem ? od wieku budynku.

?Czyste Powietrze? to kompleksowy program, którego celem jest zmniejszenie lub uniknięcie emisji pyłów i innych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery przez domy jednorodzinne. Program skupia się na wymianie starych pieców i kotłów na paliwo stałe oraz termomodernizacji budynków jednorodzinnych, by efektywnie zarządzać energią. Działania te mogą nie tylko pomóc chronić środowisko naturalne i zdrowie mieszkańców, ale także przynieść oszczędności finansowe w domowym budżecie.

Program przewiduje dofinansowanie m.in.:

  • wymiany starych źródeł ciepła (pieców i kotłów na paliwo stałe) oraz zakup i montażu nowych źródeł ciepła, spełniających wymagania programu,
  • docieplenia przegród budynku,
  • wymiany stolarki okiennej i drzwiowej,
  • instalacji odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznej),
  • montażu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła.

Warunek podstawowy uzyskania wsparcia:

  • dla budynków istniejących: wymiana starego pieca/kotła na paliwo stałe na nowe źródło ciepła, spełniające wymagania programu,
  • dla budynków budowanych: zakup i montaż nowego źródła ciepła, spełniającego wymagania programu.

Wysokość dofinansowania:

Dzięki udziałowi w programie można uzyskać zwrot części poniesionych kosztów. Maksymalny możliwy koszt, od którego liczone jest dofinansowanie, to 53 tys. zł. Minimalny koszt kwalifikowany przedsięwzięcia to 7 tys. zł. Wielkość dofinansowania jest zależna od wysokości miesięcznego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym wnioskodawcy.

Formy dofinansowania:

  • dotacja,
  • pożyczka.

Terminy:

Realizacja programu: lata 2018-2029,

Podpisywanie umów: do 31.12.2027 r.,

Zakończenie wszystkich prac objętych umową: do 30.06.2029 r.

 

Źródło: NFOŚiGW