Odzyskać prawa miejskie, co to dziś znaczy?

Miasteczko Krajeńskie posiada jeszcze średniowieczny rodowód. Prawa miejskie otrzymało najprawdopodobniej około 1475 roku. Niestety jednak, w związku z PRL-owską reformą administracyjną z dnia 1 stycznia 1973 roku, miejscowość ta utraciła status miasta.

Mieszkańcy się nie godzą!

Mieszkańcy nie pogodzili się jednak z odebraniem praw miejskich i w ubiegłym roku, ich grupa, a także sympatycy gminy Miasteczko Krajeńskie, złożyli wniosek do miejscowej Rady Gminy o przystąpienie do projektu odnowienia praw miejskich.

W konsekwencji, w marcu ubiegłego roku, u wojewody wielkopolskiego złożono odpowiednie dokumenty. Ostatecznie też, rozporządzeniem Rady Ministrów RP (Rządu), Miasteczko Krajeńskie, od 1 stycznia 2023 roku znalazło się wśród 15 nowych miast na mapie Polski.

Wielka sylwestrowa feta

Tę wyjątkową dla lokalnej społeczności okazję uczczono w noc sylwestrową z 31 grudnia 2022 na 1 stycznia 2023 r., organizując w Miasteczku Krajeńskim okolicznościową zabawę z udziałem mieszkańców i władz samorządowych.

Co dają prawa miejskie?

– Cieszę się, że sprawę udało doprowadzić się do szczęśliwego zakończenia – powiedział Eligiusz Komarowski, starosta pilski. – To ważne dla mieszkańców zadośćuczynienie. Za tym idzie także wzrost prestiżu, a cała gmina w ostatnich latach prężnie się rozwija. Dzięki nadaniu praw miejskich Miasteczko Krajeńskie dołączy do gmin miejsko-wiejskich, co umożliwi na przykład pozyskanie dodatkowych pieniędzy z Unii Europejskiej.

Zgodnie z obowiązującym prawem uzyskanie statusu miasta wiąże się m.in. ze zmianą wizerunkową i większym prestiżem miejscowości. To także szansa na pozyskanie nowych inwestorów, ale też na sięgnięcie po fundusze związane z rozwojem obszarów miejskich.

Bez nich nie byłoby miast

Za czasów Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, prawa miejskie nadawane były przez władcę (np. Króla lub Wielkiego Księcia Litewskiego), na wniosek pana i obejmowały m.in. przywilej targowy, pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła, prawo składu i prawo mili (czyli stosowany w średniowieczu przywilej handlowy, zgodnie z którym na obszarze o promieniu jednej mili wokół miasta, wszystkie znajdujące się tam targi, kramy, składy (np. sukna), jatki, piekarnie i karczmy, musiały być własnością miasta).

Kolejny wynikający z miejskich praw przywilej, to prawo sądowe (spory rozstrzygał sąd) i związane z nim prawo miecza, czyli prawo do orzekania wyroków śmierci i określające jakie rodzaje kar, za jakie przestępstwa można wykonywać (wiązało się to m.in.  z powołaniem instytucji kata). Następny ważny przywilej, to prawo do wznoszenia fortyfikacji (które władca przekazywał miastu).

Prawa miejskie i wynikające z nich przywileje były więc ważnym narzędziem kształtowania rozwoju gospodarczego, społecznego i państwowego na różnych obszarach I Rzeczypospolitej przez kolejnych naszych monarchów.

Wolność od panów

Mieszkańcom miast nadawano też niekiedy przywilej zwalniający ich od płacenia ceł na obszarze całego kraju. Jedną z najważniejszych cech przywileju lokacyjnego miasta była także zasada zbiorowego władania nadaną ziemią. Prowadziło to do ukształtowania specyficznego charakteru samorządu miejskiego i w wielu przypadkach do uwolnienia się miejskiej społeczności spod podległości względem lokalnych magnatów i szlachty.

Car się mści!

Natomiast odebranie praw miejskich mogło być elementem represji np. rosyjskich carskich władz względem konkretnego miasta, za udział jego mieszkańców lub sprzyjanie polskim narodowym powstaniom XIX wieku.

I w tym sensie przywracanie praw miejskich, to element zapewniający logiczną łączność czasów obecnych z historią wielu polskich miejscowości.

Więcej informacji o miastach, które d dniem 1 stycznia 2023 roku odzyskały lub nabyły prawa miejskie, znaleźć można w naszym artykule pt.: W Polsce przybędzie piętnaście miast