Które polskie gminy i miasta są najbogatsze? Oto Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego

„Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego” to analiza kondycji finansowej wszystkich Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST) w Polsce. Od 2017 roku jest cyklicznie przygotowywany przez Fundację „Instytut Studiów Wschodnich”. Najnowszą edycję przedstawiono podczas specjalnej konferencji, zorganizowanej w Centrum Prasowym PAP.

Pierwsze miejsca w poszczególnych kategoriach Rankingu zajęły następujące jednostki samorządu terytorialnego:

• Gminy wiejskie –  Michałowice (woj. mazowieckie)

• Gminy miejsko – wiejskie- Konstancin-Jeziorna (woj. mazowieckie)

• Gminy miejskie – Józefów (woj. mazowieckie)

• Miasta na prawach powiatu – Warszawa

• Powiaty ziemskie – powiat wrocławski (woj. dolnośląskie)

Wydatki rosną szybciej niż dochody

Jak zauważył prof. Jacek Sierak ze Szkoły Głównej Handlowej, prowadzący dyskusję „kondycja finansowa samorządów w 2022 roku była słabsza niż rok wcześniej”.

„Nastąpił szybszy wzrost wydatków, niż przychodów, a to ze względu na rosnące koszty, szczególnie energetyczne. Jest zauważalne więcej Jednostek Samorządu Terytorialnego, które miały kłopoty ze zrównoważeniem budżetu” – powiedział prof. Sierak.

Winne zmiany podatkowe

Uczestnicy debaty: autorzy raportu i samorządowcy podkreślali, że w spadku dochodów JST największy udział miały mniejsze wpływy z podatków od osób fizycznych PIT.

„Zmiany podatkowe bezpośrednio wpłynęły na obniżenie dochodów samorządów. Powinniśmy koncentrować się na sposobach osiągania samodzielności finansowej JST” – oświadczył prof. Bartłomiej Nita, prorektor ds. finansów i rozwoju Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Dodał, że na gorszą sytuację finansową samorządów wpłynęło również „niedopasowanie się środków do zadań”, jakie realizują samorządy.

Jednak, jak zauważył Sebastian Skuza, Sekretarz Stanu i Generalny Inspektor Informacji Finansowej w Ministerstwie Finansów „zmniejszenie dochodów z podatku PIT nie tylko obniżyło budżety samorządów, ale również budżet państwa”.

„Samorządy mogą jednak liczyć na wsparcie. Olbrzymim wyzwaniem są wydatki, ale strona rządowa prowadzi działania zaradcze, a środki przekazywane są zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju” – dodał minister Skuza, komentując wyniki „Rankingu Finansowego Samorządu Terytorialnego”.

Skąd takie wyniki?

Ocena kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce została przygotowana w oparciu o 7 wskaźników:

W1 –  Udział dochodów własnych w dochodach ogółem

W2 –  Relacja nadwyżki operacyjnej do dochodów ogółem

W3  – Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem

W4 –  Obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń

W5 –  Udział środków europejskich w wydatkach ogółem – bez poręczeń

W6 –  Relacja zobowiązań do dochodów ogółem

W7 –  Udział podatku dochodowego od osób fizycznych w dochodach bieżących.

W rankingu w kategorii gminy miejskie najwyższe miejsce zajął mazowiecki Józefów, od lat plasujący się w czołówce gmin doskonale radzących sobie w sferze finansów. „Musimy słuchać mieszkańców i tam kierować środki, gdzie są sygnalizowane potrzeby” – podał przepis na sukces Marek Banaszek, burmistrz Józefowa. Jak zaznaczył burmistrz Banaszek, „każdy samorząd jest inny” i ma swoje problemy oraz metody na ich rozwiązywanie. „Dobry samorządowiec powinien być menedżerem, czyli działać, a nie chodzić po korytarzach w ministerstwie i prosić o dotacje. Istotą samorządu jest samodzielność” – oświadczył Marek Banaszek.

W kategorii gmin wiejskich na pierwszym miejscu znalazły się podwarszawskie Michałowice. Na liście gmin miejsko-wiejskich Konstancin-Jeziorna (woj. mazowieckie) wyprzedził Mielno, turystyczną gminę z województwa zachodniopomorskiego. „Nasz sukces to wynik ciężkiej pracy u podstaw. Największe dochody mamy z turystyki. W naszej gminie, która liczy ok. 4,5 tys. mieszkańców, w okresie letnim przebywa nawet 120 tys. ludzi. To ogromne wyzwanie i… ogromne wydatki” – powiedziała Olga Roszak-Pezała, burmistrz Mielna. Dodała, że należy się „ukłon w stronę rządu za Bon Turystyczny, który uratował budżet gminy i wiele biznesów”.

Na drugim biegunie przychodów oraz wydatków są wielkie miasta i powiaty z ogromnymi budżetami. W kategorii miasta na prawach powiatu w rankingu zwyciężyła Warszawa. W zestawieniu powiaty ziemskie – powiat wrocławski. Ich również nie omijały kłopoty, ale dzięki racjonalnej polityce poradziły sobie z wyzwaniami. „Na początku kadencji stworzyliśmy ranking zadań, które chcemy zrealizować. Niedawno okazało się, że dzięki konsekwencji w działaniu, udało się wykonać już 90 proc. zakładanych inwestycji. Głównie drogowych” – przekazał Roman Potocki, starosta wrocławski. Zaznaczył również, że powiat pozyskał w ramach środków z Polskiego Ładu 120 mln zł właśnie na powiatowe drogi.

Rekordowe budżety

W 2022 roku budżety samorządów były rekordowe – sięgnęły 65 mld zł. Jak przekazał Sebastian Skuza, na bieżący rok plany inwestycyjne są jeszcze większe.

„Samorządy zaplanowały wydać ok. 115 mld zł w 2023 roku. Słyszmy, że jest źle, ale wydatki są ogromne. Strona rządowa planuje jednak zasilanie samorządów środkami finansowymi” – oświadczył min. Skuza.

O raporcie

Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego został opracowany na podstawie sprawozdań finansowych składanych przez Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) przy współpracy z niezależnymi, renomowanymi instytucjami: Krajową Radą Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz Uniwersytetem Ekonomicznym we Wrocławiu.

Z pełną wersją Rankingu można zapoznać się na stronie: Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego

PAP MediaRoom