Wydatki na ochronę środowiska #wybieramsrodowisko

Najświeższe dane dotyczą 2020 i 2021 roku (w zależności od aspektu). 74 mld zł to o ok. 22 mld zł więcej niż w roku 2000, aczkolwiek najmniej przeznaczono na środowisko w roku 2005 – 42 990,9 mld zł. Analizy robione są co 5 lat, z wyjątkiem sytuacji, gdy w 2020 i 2021 roku wykonano je rok po roku. Wydatki na ochronę środowiska definiowane są jako suma nakładów inwestycyjnych i kosztów bieżących (w tym wydatków gospodarstw domowych) ponoszonych na działania związane z ochroną środowiska, redukcją zanieczyszczeń lub naprawą szkód środowiskowych. Główny cel tych wydatków stanowi zaspokajanie innych potrzeb np. wzrost zysku, bezpieczeństwo i higiena pracy czy poprawa efektywności produkcji.

Warto odnieść te wydatki do procentowego udziału w PKB. Wahają się od rekordowego 4,4 proc. w 2000 roku do 2,4 proc. w 2015 roku.

Wydatki na ochronę środowiska w relacji do PKB

• 2021 – 2,8 proc.
• 2020 – 3,2 proc.
• 2015 – 2,4 proc.
• 2010 – 3,1 proc.
• 2005 – 3,1 proc.
• 2000 – 4,4 proc.

Idąc dalej, sięgnijmy jeszcze po dane dotyczące wydatków w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Rekordowe w badanym okresie były w 2020 roku – 2076,6 zł.

Wydatki na ochronę środ. na 1 mieszkańca

• 2021 – 1956 zł
• 2020 – 2076,6 zł
• 2015 – 1296,3 zł
• 2010 – 1444,2 zł
• 2005 – 1132,9 zł
• 2000 – 1381,4 zł

 Koszty bieżące brutto

Koszty bieżące ochrony środowiska (brutto) to koszty obsługi i utrzymania działalności (technologii, procesu, wyposażenia) związanej z ochroną środowiska. Główny cel – zapobieganie, zmniejszanie, unieszkodliwianie lub eliminowanie zanieczyszczeń i jakichkolwiek innych strat środowiskowych wynikających z bieżącej działalności jednostki. Obejmują koszty działań własnych, w tym koszty związane z funkcjonowaniem i utrzymaniem urządzeń ochrony środowiska („końca rury” oraz zapobiegających zanieczyszczeniom) oraz koszty działań świadczonych przez podmioty zewnętrzne, opłaty usługowe (za oczyszczanie ścieków i wywóz odpadów), opłaty ekologiczne oraz koszty kontroli, monitoringu, badań laboratoryjnych.

Od 2005 r., gdy zanotowano kwotę 16,6 mld zł, koszty systematycznie rosną. W 2021 roku wyniosły one 79 mld zł.

Wydatki w gospodarstwach domowych

Wydatki na ochronę środowiska w gospodarstwach domowych w 2021 roku wyniosły 46 mld zł, z czego 60 proc. stanowią zakupy, montaż i budowa urządzeń i produktów powiązanych a 40 proc. usługi związane z ochroną środowiska pozostałe. Co ciekawe, w 2020 r. kwota całkowita to 51,5 mld zł, a w 2000 – 15,7 mld zł (3,7 mld zł na usługi związane z ochronę środowiska, a 12 mld zł – zakup produktów.

Wydatki na zakup, montaż i budowę urządzeń i produktów służących bezpośrednio ochronie środowiska były kierowane w 2021 roku głownie na ochronę powietrza – ok. 84 proc. Do tej grupy można zaliczyć m.in.: instalacje podzielników, liczników ciepła i termoregulatorów, modernizację instalacji ogrzewania, montaż urządzeń oczyszczających gazy kominowe, zakup i montaż okien energooszczędnych, docieplenie budynku, zakup i montaż katalizatorów oraz instalacji gazowych do aut użytkowanych przez gospodarstwo domowe. Wśród wydatków na usługi związane z ochroną środowiska dominują opłaty za wywóz odpadów – ok. 53 proc. Pozostałe to opłaty za wywóz ścieków, odprowadzanie do kanalizacji i oczyszczanie ścieków. Zanotowany znaczny wzrost udziału wydatków na wywóz odpadów.

Struktura finansowania

Sięgnijmy jeszcze po kilka innych ciekawych statystyk. Struktura finansowania ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej wg form finansowania w 2021 r.

• bezzwrotne 64,4 proc.
• zwrotne 34,4 proc.

Emisja dwutlenku węgla w Polsce i UE w 2020 r.

Przetwórstwo przemysłowe (sekcja C)

• Pol 20,3 proc.
• UE 24,7 proc.

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

• Pol 40,6 proc.
• UE 24,7 proc.

Transport i gospodarka magazynowa

• Pol 6,4 proc.
• UE 13,2 proc.

Pozostałe sekcje

• POL 18,4 proc.
• UE 14,1 proc.

Gospodarstwa domowe

• POL 14,2 proc.
• UE 23,3 proc.

Podatki

Podatki związane ze środowiskiem przyporządkowano do 4 grup rodzajowych:

• podatki od energii (E),
• podatki od transportu (T),
• podatki od zanieczyszczeń (P),
• podatki z tytułu użytkowania zasobów naturalnych (R).

Wysokość podatków związanych ze środowiskiem w Polsce w badanym okresie wzrosła z 36 mld zł w 2008 r. do 59 mld zł w 2020 r. Największy udział w podatkach związanych ze środowiskiem miały podatki od energii. Ich udział w ogólnej wysokości podatków środowiskowych wyniósł od 83 proc. w 2008 i 2009 r. do 88 proc. w 2013 r i 2020 r. Najmniejszy udział miały podatki od zasobów naturalnych (0,1 proc. w 2017, 2018 i 2019 r. – 0,5 proc. w 2008 i 2009 r.). Udział podatków transportowych wyniósł 7-9 proc. ogółu podatków związanych ze środowiskiem, a od zanieczyszczeń 3-8 proc.

Udział podatków dot. środowiska a PKB w UE w 2020 r.

• Średnia UE 2,2 proc.
• Grecja 3,8 proc.
• Polska 2,6 proc.
• Irlandia 1,2 proc.

Krajowa konsumpcja materialna w UE w 2020 r. (na 1 os.)

W 2020 r. krajowa konsumpcja materialna w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła w Polsce ok. 17 ton, przy średniej w UE ok. 13 ton.

1. Finlandia
2. Rumunia
3. Estonia
4. Polska
5. Włochy

Krajowa konsumpcja materialna obejmuje sumę surowców pozyskiwanych przez gospodarkę na terytorium kraju oraz import tych surowców minus ilość surowców wysyłanych na eksport. Mierzy całkowitą ilość materiałów zużywanych przez gospodarkę. Wskaźnik krajowej konsumpcji materialnej klasyfikuje materiały w 4 głównych kategoriach:

• biomasa,
• rudy metali,
• minerały niemetaliczne
• kopalne surowce energetyczne.

Wartość wskaźnika produktywności (2020)

1. Holandia 5,4 euro/kg
2. Luksemburg 4,7 euro/kg
3. Włochy 3,6 euro/kg
4. Polska 0,8 euro/kg
5. Bułgaria 0,4 euro/kg.

Średnia UE w 2020 r. to 2,2 euro/kg. Produktywność zasobów – stosunek PKB do krajowej konsumpcji materialnej (DMC). Wysoka wartość produktywności zasobów świadczy o mniejszej ilości zużywanych zasobów naturalnych, a tym samym o mniejszym obciążeniu środowiska.

Źródło: „Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska 2022 – analizy GUS”.