Polski Alarm Smogowy: wciąż niewystarczające egzekwowanie przepisów antysmogowych

Jak zaznaczył w przesłanej PAP informacji koordynator Polskiego Alarmu Smogowego (PAS) w woj. śląskim Emil Nagalewski, wnioski pochodzą z danych nt. działań kontrolnych w 2022 r. zebranych przez PAS w 166 gminach woj. śląskiego. Dane pozyskano w drodze dostępu do informacji publicznej. Odpowiedzi nie udzielili urzędnicy jednej gminy w regionie.

Daleko od optymizmu

„Wnioski są dalekie od optymizmu” – zaznaczył Nagalewski. Jak przypomniał, zgodnie z obowiązującą w woj. śląskim od sześciu lat uchwałą antysmogową w 2022 r. weszły w życie ograniczenia, które miały wyeliminować najstarsze pozaklasowe kotły.

„Uchwała obejmuje teren całego województwa i w założeniach powinna być z równą mocą egzekwowana w każdej gminie. Badanie PAS pokazało, że założenia rozmijają się z rzeczywistością, a stan egzekucji przepisów antysmogowych pozostawia wiele do życzenia” – podkreślił koordynator PAS.

Straż gminna a kontrole

Wskazał, że największy wpływ na liczbę kontroli, ich skuteczność i karanie sprawców wykroczeń ma obecność straży gminnej. W gminach ze strażą w 2022 r. przeprowadzono ponad 6-krotnie więcej kontroli, niż w gminach bez straży. Tam, gdzie nie ma strażników, mieszkańcy bardzo rzadko zgłaszają spalanie odpadów czy łamanie przepisów uchwały antysmogowej. 95 proc. takich zgłoszeń miało miejsce w gminach ze strażą.

W ocenie PAS wynika to z postrzegania straży jako instytucji, do której można zwracać się w takich sytuacjach. Brak straży to z kolei brak wiedzy o tym, komu zgłaszać naruszenia. Zawiadomienia o naruszeniach dominują w godzinach wieczornych, tymczasem większość gmin bez straży nie prowadzi kontroli poza godzinami pracy urzędów.

Dodatkowo w gminach bez straży, które zbadano w 2021 r. i w 2022 r., liczba kontroli spadła rok do roku o 45 proc. Zdaniem PAS postępująca dzięki uchwale antysmogowej eliminacja kopciuchów, nie wyjaśnia tak dużego spadku. „Być może uwidocznił się w ten sposób wpływ polityków usprawiedliwiających spalanie odpadów” – ocenił Nagalewski.

Sankcje

Kontrolujący niechętnie stosują też sankcje. W miastach na prawach powiatu ukaranie mandatem lub skierowanie sprawy do sądu spotyka sprawców 53 proc. wykroczeń. W powiatach ziemskich mandat w przypadku 29 proc. wykroczeń. Brak sankcji jest szczególnie wyraźny w gminach bez straży. O ile średnia liczba mandatów i spraw na gminę ze strażą wynosi 22, dla gmin bez straży to mniej, niż jeden.

PAS akcentuje, że chociaż wysokość mandatu może wynosić nawet 500 zł, rzadko zdarzają się takie kary. Średnia wysokość mandatu to 207 zł. Grzywny nakładane przez sądy są wyższe – na 72 takie przypadki średnio było to 480 zł, choć np. średnia dla grzywien wymierzanych sprawcom wykroczeń w Gliwicach wyniosła 786 zł.

Najwięcej kontroli w 2022 r. przeprowadzono w Rybniku – 3905, powiecie wodzisławskim – 1581 kontroli oraz Gliwicach – 1479 kontroli. Biorąc pod uwagę liczbę kontroli w odniesieniu do liczby budynków jednorodzinnych, najintensywniej kontrole prowadzono w Chorzowie (sprawdzono tam co drugi taki budynek), Rybniku (co piąty), Gliwice (14 proc.), Jastrzębie-Zdrój (13 proc.), Świętochłowice i powiat bieruńsko-lędziński (po 11).

Najskuteczniejsza w wykrywaniu nieprawidłowości okazała się rybnicka straż miejska, która odnotowała 434 przypadki naruszenia uchwały antysmogowej. Oznacza to, że w Rybniku stwierdzono co piąte wykroczenie w województwie. W drugiej pod tym względem Częstochowie stwierdzono 155 przypadków łamania uchwały antysmogowej.

Uchwała antysmogowa woj. śląskiego zakazuje używania najbrudniejszych paliw – w tym mułów oraz flotokoncentratów – i nakazuje stopniową, w perspektywie do 2027 r., wymianę przestarzałych instalacji cieplnych.