Cenowa huśtawka

Zgodnie z zapisami rozporządzenia „taryfowego”, cena powinna uwzględniać również zysk. Jest to konieczne dla przyszłych inwestycji. Ukończenie modernizacji instalacji wodno-kanalizacyjnych i wypełnienie europejskich norm czystości wody – zarówno tej, którą pijemy, jak i tej, która wypływa z oczyszczalni – powoduje podwyżki cen. Każda udana inwestycja z zakresu kanalizacji i oczyszczania ścieków jest z punktu widzenia państwa ważna, bo przyczynia się do poprawy jakości zasobów wodnych oraz komfortu i zdrowia mieszkańców. Polska ma szansę, dzięki realizowanym przedsięwzięciom, na polepszenie jakości wód powierzchniowych, a zwłaszcza tych ujmowanych jako źródła wody do picia. Realizacja unijnego programu dostosowawczego, niejako wymuszona przez UE, przyczynia się do poprawy warunków życia polskiego społeczeństwa, do racjonalizacji wykorzystania surowców i zasobów naturalnych oraz lepszej ochrony ekosystemów. Poprawi się też wizerunek międzynarodowy Polski, która nadal postrzegana jest jako państwo nieprzestrzegające wymogów ochrony środowiska. Postęp zawsze kosztuje, a koszty ponosi społeczeństwo kraju, który modernizuje swoją gospodarkę. Nie oznacza to oczywiście, że opłaty za wodę i ścieki mogą rosnąć w nieskończoność. Zarówno gminy, jak i przedsiębiorstwa mają pełną świadomość, że ceny za ich usługi zbliżyły się do granicy społecznej akceptowalności.

Cena postępu

Systematycznie zmniejsza się zużycie wody na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowych. Dzięki jej wymianie i renowacji, również z zastosowaniem zaawansowanych technologii, maleje awaryjność sieci i redukowane są straty wody w systemach wodociągowych. Zmniejsza się awaryjność systemów kanalizacyjnych, a więc wzrasta bezpieczeństwo ekologiczne i ograniczane są koszty napraw po stronie przedsiębiorstw. Z drugiej strony zarówno technologie przemysłowe, jak i te znajdujące zastosowanie w urządzeniach gospodarstw domowych (pralki, zmywarki, sanitariaty) są obecnie wyraźnie ukierunkowane na oszczędność wody – zarówno ze względów ekonomicznych, jak i ekologicznych. Branża wodno-kanalizacyjna silnie to odczuwa w wymiarze ekonomicznym, ale nie jako jedyna – podobny problem mają też np. producenci i dystrybutorzy energii elektrycznej oraz paliw płynnych. Mniejsze zużycie wody ze strony odbiorców usług wod-kan to także mniejsze wpływy gotówki do kasy firmy.

Z analiz przeprowadzanych przez IGWP wyłania się obraz bardzo zróżnicowanych i niejednokrotnie rozbudowanych systemów opłat za dostarczaną wodę oraz odprowadzane ścieki. Są przedsiębiorstwa, które ustalają jednakową taryfę dla wszystkich odbiorców i nie stosują opłat abonamentowych. Coraz częściej firmy ustalają ceny za wodę i ścieki zróżnicowane dla poszczególnych grup taryfowych i mają rozbudowane systemy naliczania opłat abonamentowych. W ramach ostatniego badania ankietowego dotyczącego cen i stawek opłat za wodę oraz ścieki IGWP otrzymała wyniki, potwierdzające, że średnio w Polsce w 2013 r. płaci się: 4,43 zł za 1 m³ dostarczonej wody i 6,91 za 1 m³ odprowadzanych ścieków. Średnia wydaje się zgodna z rzeczywistością, ale dane wskazują, że w niektórych miejscowościach 1 m³ wody kosztuje 50 zł, a w innej ok. 2 zł.

Cena polityczna

Taryfy opłat za wodę oraz ścieki zatwierdzają samorządy, i to one muszą sprawdzać, czy podwyżki są uzasadnione, a także akceptować wzrost cen wtedy, gdy to jest konieczne. Samorządy, najczęściej właściciele przedsiębiorstw wod-kan, muszą się liczyć z faktem, że część kosztów inwestycji, modernizacji i rozwoju poniesie społeczeństwo. Woda nadal traktowana jest jak towar polityczny. Często samorządowcy nie decydują się na konieczne podwyżki taryf lub odwlekają je na czas po wyborach. Hasło wyborcze „tania woda” czy też obietnice „ograniczenia wzrostu cen za wodę” cieszą się wśród radnych dużym powodzeniem.

Pomimo zmiany aktów prawnych odnośnie ustalania i zatwierdzania cen za wodę i ścieki, w dalszym ciągu decyzje cenowe, w większości przypadków są, niestety, skutkiem decyzji politycznych. Z drugiej strony sytuacja, w której właściciel przedsiębiorstwa (w tym wypadku samorząd), będący dla tej firmy organem zatwierdzającym taryfy, a którego los zależy od wyborcy, a ten z kolei jest konsumentem produktów tegoż przedsiębiorstwa, nigdy nie była, nie jest i nie będzie łatwa.

Kondycja firm wod-kan jest zróżnicowana. Analiza poszczególnych grup przedsiębiorstw, biorących udział w badaniu ankietowym IGWP w zakresie wskaźnika rentowności sprzedaży brutto wskazuje, że w 2012 r. najwyższy poziom rentowności osiągnęły przedsiębiorstwa „duże” – średnio 6,8%. W tej grupie wszystkie podmioty osiągnęły dodatnią wartość wskaźnika, a 19% z nich charakteryzowało się rentownością powyżej 10%. Przedsiębiorstwa „średnie” i „małe” osiągnęły średnio rentowność sprzedaży brutto na poziomie 4,7% i 2,2%. Wśród przedsiębiorstw średnich 7,5% cechowało się ujemną rentownością, a w przypadku przedsiębiorstw małych odsetek ten wyniósł 17,4%. W skali wszystkich grup przedsiębiorstw ujemny wskaźnik rentowności sprzedaży brutto zanotowało ok. 8% przedsiębiorstw. Generalnie należy zaznaczyć, iż przeciętna rentowność sprzedaży brutto przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w 2012 r. w porównaniu do lat poprzednich poprawiła się. Najbardziej w grupie przedsiębiorstw dużych: z poziomu ok. 5% wzrosła do 6,8%. W pozostałych przypadkach trudno dostrzec trwałe tendencje zmian.

Dorota Jakuta, prezes IGWP

"Wodociągi-Kanalizacja" 5/2014