Co mieści się w małym trójpaku?

To już kolejny raz, gdy mogę podzielić się z czytelnikami swoją opinią oraz poglądami, a także odnieść się do treści prezentowanych na łamach miesięcznika „Czysta Energia”.
W tym pracowitym dla wszystkich okresie wielu z czytelników jest zainteresowanych losem ustawy o odnawialnych źródłach energii, a także całego tzw. dużego trójpaku energetycznego (ustawa – Prawo energetyczne, ustawa – Prawo gazowe i ustawa o odnawialnych źródłach energii). Jednocześnie wielu ma też świadomość znaczenia toczących się prac nad kluczowymi zmianami w Ustawie z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (DzU z 2006 r. nr 89, poz. 625, z późn. zm.).

Poselska inicjatywa

Przedmiotowy projekt zmian jest inicjatywą poselską, która została przedstawiona 18 października 2012 r. Przedmiotowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw zawarto w druku sejmowym nr 946. 

Przepisy niniejszej ustawy wdrażają:
• Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z 23 kwietnia 2009 r. zmieniającą dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych, oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej, oraz uchylającą dyrektywę 93/12/EWG (Dz. Urz. UE L 140 z 05 czerwca 2009 r., str. 88),
• Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz. Urz. UE L 140 z 5 czerwca 2009 r., str. 16),
• Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13 lipca 2009 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającą dyrektywę 2003/54/WE (Dz. Urz. UE. L. z 2009 r. nr 211, poz. 55),
• Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 2003/55/WE (Dz. Urz. UE. L. z 2009 r. nr 211, str. 94).

Ten akt prawny dokonuje również zmian w zakresie Ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, Ustawy z 26 października 2000 r. o giełdach towarowych, Ustawy z 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej, Ustawy z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym, Ustawy z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych i Ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Ponadto zmianie ulegnie treść Ustawy z 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz Ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej.

Inicjatywa poselska jest cenna, ponieważ Komisja Europejska (KE) od 24 listopada 2011 r. prowadzi dwa odrębne postępowania formalne w sprawie niepełnego wdrożenia oraz związanego z nim niepoinformowania o środkach służących transpozycji dyrektywy 2009/72/WE oraz 2009/73/WE. W mojej ocenie, przedłożony projekt pozwoli doprecyzować zagadnienia związane z zarzutami Komisji, których nie udało się wyjaśnić w trakcie dotychczasowych działań, podejmowanych w ramach postępowań formalnych, co w konsekwencji doprowadzi do wycofania złożonych przez KE skarg.

Jednocześnie zmiana przepisów ustawy Prawo energetyczne pozwoli na pełną implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. A zatem zakres przedmiotowy proponowanych zmian jest całkiem spory.

Aktualnie projekt jest po pierwszym czytaniu w Sejmie i został skierowany do specjalnej podkomisji. Po zakończeniu przez nią prac trafi on do sejmowej Komisji Gospodarki, a potem rozpoczną się kolejne etapy prac (II i III czytanie projektu ustawy).

Wyrażam przekonanie, iż przewidywany termin zakończenia prac legislacyjnych (parlamentarnych) i skierowanie projektu do podpisu przez prezydenta RP nastąpi na przełomie kwietnia i maja 2013 r. Być może dojdzie do tego nawet wcześniej, ponieważ tempo prac legislacyjnych jest naprawdę ogromne.

Niezależnie od kwestii związanych z sektorem energetyki konwencjonalnej oraz z implementacją „dyrektywy gazowej”, których nie będę tu omawiał, w poselskim projekcie określono nowe zasady przyłączania do sieci odnawialnych źródeł energii oraz mikroinstalacji.

Mikroinstalacje i małe instalacje

Uregulowano również status prawny mikroinstalacji i małej instalacji OZE. Mikroinstalację, w wyniku uwag kierowanych do podkomisji, zdefiniowano jako odnawialne źródło energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kW. Z kolei małą instalację określono jako odnawialne źródło energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 40 kW i nie większej niż 200 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej większej niż 120 kW i nie większej niż 600 kW.

W kwestii przyłączania do sieci odnawialnych źródeł energii należy zaznaczyć, iż przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej w razie odmowy przyłączenia do sieci z powodu braku warunków technicznych będzie zobowiązane określić najbliższy planowany termin przyłączenia oraz warunki wykonania niezbędnej rozbudowy sieci. W przypadku braku technicznych lub ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci, w zakresie mocy określonej we wniosku, przedsiębiorstwo energetyczne będzie powiadamiało wnioskodawcę o dostępnej mocy przyłączeniowej. Jeżeli wnioskodawca zgodzi się na taką wielkość mocy, to zostaną mu wydane warunki przyłączenia.

Jednocześnie, co stanowi novum w stosunku do dziś obowiązujących zasad, poselski projekt zakłada, iż w przypadku, gdy podmiot ubiegający się o przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyłączony do sieci jako odbiorca końcowy, a moc zainstalowana mikroinstalacji, o przyłączenie której będzie ubiegał się ten podmiot, nie jest większa niż określona w wydanych warunkach przyłączenia, przyłączenie do sieci będzie odbywało się na podstawie zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji, złożonego w przedsiębiorstwie energetycznym, do sieci którego ma być ona przyłączona, po zainstalowaniu odpowiednich układów zabezpieczających i układu pomiarowo-rozliczeniowego. W innej sytuacji przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej nastąpi na podstawie umowy o przyłączenie do sieci.

Zarówno w umowie o przyłączenie do sieci, w odniesieniu do wszystkich przyłączanych urządzeń i instalacji, jak i w warunkach przyłączenia, w przypadku odnawialnego źródła energii, przedsiębiorstwo energetyczne będzie zobowiązane określić harmonogram przyłączenia.

Preferencje w podłączeniach

Konieczność zapewnienia preferencyjnych zasad przyłączania odnawialnych źródeł energii do sieci wynika nie tylko z wymogu realizacji literalnego brzmienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, ale także z realizowanego „Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych”, który określa krajowe cele w zakresie udziału energii z OZE zużywanych w sektorach transportowym, energii elektrycznej, ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając przy tym wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy zapewnić, aby osiągnąć krajowe cele w zakresie udziału odnawialnych źródeł energii.
Projekt ustawy wprowadza zatem znaczne ułatwienia w przyłączaniu mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do sieci. Chodzi np. o zwolnienie z obowiązku wnoszenia opłat za przyłączenie do sieci.

Gwarancja pochodzenia

Ponadto, podkreślić należy konieczność wprowadzenia do porządku prawnego regulacji dotyczącej gwarancji pochodzenia. W poselskim projekcie dodaje się przepisy (rozdział 2a) ich dotyczące, w tym prowadzenia rejestru tych gwarancji oraz zasad uznawania gwarancji pochodzenia i ich wygasania.

Zgodnie z postanowieniami dyrektywy 2009/28/WE, gwarancja pochodzenia winna być dokumentem wydawanym na wniosek producenta energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, który może stanowić dowód dla odbiorców końcowych, jaki jest udział lub jaka jest ilość energii ze źródeł odnawialnych w ich koszyku energetycznym. Znamiennym jest, iż dyrektywa jednoznacznie wskazuje w preambule (pkt 52), iż należy odróżniać „zielone certyfikaty” (jako elementy wsparcia) stosowane w systemach wsparcia (świadectwa pochodzenia) od gwarancji pochodzenia.

Zgodnie z ww. Dyrektywą, gwarancja pochodzenia wydawana będzie dla jednostki 1 MWh wytworzonej energii elektrycznej, a jakiekolwiek wykorzystanie gwarancji pochodzenia możliwe będzie w ciągu dwunastu miesięcy od wyprodukowania odpowiadającej jej jednostki energii. Po okresie dwunastu miesięcy gwarancja pochodzenia straci swą ważność. Dyrektywa wskazuje także, że państwa członkowskie UE zobowiązane są uznawać gwarancje pochodzenia wydane przez inne państwa członkowskie, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do ich dokładności, wiarygodności lub autentyczności.

Inne uregulowania

W poselskiej propozycji ustanowiono również obowiązek opracowania „Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych”. Wymóg ten ujęto w rozdziale 3a projektu, który wskazuje również krajowe cele w zakresie udziału energii z OZE zużywanej w sektorach transportowym, energii elektrycznej i ogrzewania w 2020 r. Zgodnie z brzmieniem przepisów, organem odpowiedzialnym za przygotowanie planu i monitorowanie jego realizacji będzie minister gospodarki.

Kolejnym obowiązkiem wynikającym z dyrektywy 2009/28/WE jest stworzenie systemu certyfikacji instalatorów mikroinstalacji i małych instalacji lub równoważnych systemów kwalifikowania instalatorów małych kotłów i pieców na biomasę, systemów fotowoltaicznych i systemów ciepła słonecznego oraz płytkich systemów geotermalnych i pomp ciepła. W poselskim projekcie uregulowano również sposób uzyskiwania certyfikatów, status oraz rejestr instalatorów mikroinstalacji i małych instalacji. Poselski projekt w zakresie dotyczącym systemu certyfikacji instalatorów mikroinstalacji i małych instalacji w pełni wpisuje się w charakter działań deregulacyjnych, podejmowanych w obszarze przepisów dotyczących regulacji gospodarczych.

Ponadto, w dodanym rozdziale 6a zawarto trafną propozycje wprowadzenia do systemu prawa regulacji dotyczących zasad współpracy międzynarodowej na płaszczyźnie wspólnych projektów inwestycyjnych związanych z OZE oraz w zakresie porozumień zawartych przez Polskę z innymi państwami członkowskimi UE, regulujących kwestie przekazania lub przyjęcia określonej ilości energii ze źródeł odnawialnych w formie „transferu statystycznego”.

Pełna implementacja dyrektyw

Uważam, iż proponowane rozwiązania w zakresie odnawialnych źródeł energii stanowią uzupełnienie dotychczas obowiązujących norm, a dodatkowo, jako zgodne z literą Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, przyczynią się do pełnej implementacji wymienionej wcześniej dyrektywy OZE do polskiego porządku prawnego.

Na zakończenie, z uwagi na fakt, iż to czasopismo dociera do bardzo dużego grona odbiorców, pragnę podkreślić, że praca nad małym trójpakiem, choć jego zakres przedmiotowy systematycznie się zwiększa, nie oznacza zaprzestania prac nad dużym trójpakiem energetycznym.

Warto pamiętać, iż mały trójpak nie zawiera elementów dotyczących systemu wsparcia wytwarzania OZE, a tym samym wypełnia tylko niezbędne minimum, nałożone wymogami dyrektyw unijnych. System wsparcia i jego modyfikacja będą materią przyszłej legislacji i zostaną ujęte właśnie w dużym trójpaku energetycznym.

Janusz Pilitowski, dyrektor, Departament Energii Odnawialnej, Ministerstwo Gospodarki