Do poziomów droga daleka, a paliwa brakuje

Mieszkańcy i gminy w swych działaniach kierują się przede wszystkim przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a odbierający odpady komunalne będący często również pierwszymi ich przetwórcami zmuszeni są do podnoszenia potencjału technologicznego swoich instalacji.

Sprzeczne przepisy

Chociażby spełniając wymogi rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 28 grudnia 2022 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i rozporządzenia zmieniającego. A także przestrzegając zasad wynikających z Decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r. ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów. Skoro wszyscy uczestnicy systemu gospodarowania odpadami komunalnymi działają w poszanowaniu obowiązujących przepisów, to czy już sam ten fakt nie powinien gwarantować, że rzeczone poziomy każdego roku będą przez każdą gminę bez wyjątku osiągane?

Wydaje się, że problem tkwi w niepozbawionych sprzeczności przepisach rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 roku w sprawie sposobu obliczenia poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, a częściowo jeśli nie w samych przepisach, to w ich trudnej interpretacji, która przekłada się przede wszystkim na przygotowanie sprawozdań komunalnych już od najwcześniejszego chronologicznie sprawozdania przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne.

Jedną z bardziej problematycznych kwestii okazuje się być wykładania przepisu § 7 ust. 2 wyżej wskazanego rozporządzenia, który stanowi, że: ,,W masie odpadów komunalnych poddanych recyklingowi nie uwzględnia się odpadów, które utraciły status odpadów, i zostały użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, termicznie przekształcone, użyte do wypełniania wyrobisk lub składowane’’. Aby przepis ten zastosować, należy posłużyć się zabiegiem wykładni a contrario. A także rozstrzygnąć czy wymienione w nim dwa warunki należy rozpatrywać łącznie czy też uznać, że może być spełniony jeden z nich – brak utraty statusu odpadu – aby zaistniała możliwość uwzględnienia danych odpadów w masie odpadów komunalnych poddanych recyklingowi.

Proces R1

Właściwą interpretacją powinna być ta pierwsza, tzn., że aby do masy odpadów komunalnych poddanych recyklingowi wliczyć odpady o kodzie 19 12 10 przekazane do cementowni, odpady te nie mogą utracić statusu odpadu. A następnie (już jako produkty) nie mogą zostać ,,użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, termicznie przekształcone, użyte do wypełniania wyrobisk lub składowane’’. Skoro odpady paliwa alternatywnego zachowują przymiot odpadów, to należy rozważyć czym jest proces, któremu odpady te są poddawane w cementowniach. Odpady o kodzie 19 12 10 należy uznać za użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, nie zaś za termicznie przekształcone, gdyż zgodnie z załącznikiem nr 2 do ustawy o odpadach termiczne przekształcanie stanowi proces unieszkodliwiania D10 lub D11 w zależności, czy odbywa się ono na lądzie czy na morzu.

Oznacza to, że proces, któremu odpady 19 12 10 są w cementowniach poddawane, należy uznać za proces R1 – wykorzystanie głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii. Proces R1 zaś powinien być kwalifikowany jako recykling, gdyż zgodnie z definicją ustawową (art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy o odpadach) stanowi on: “odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego (recykling organiczny), ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do prac ziemnych”.

Bez paliwa ciężko dotrzeć do celu

Dyskusję dotyczącą uznania procesu R1 za recykling w miejsce uznania, że proces ten stanowi odzysk, należy wzbogacić poglądem, że proces odzysku R1 nie jest tożsamy z odzyskiem energii. Następuje on co najwyżej i to w rozumieniu innym niż ustawowe – po wykorzystaniu odpadów 19 12 10 jako paliwa. W ten sposób odzysk tychże odpadów w procesie R1 powinien być w myśl cytowanej powyżej definicji recyklingu traktowany właśnie jako recykling. Potwierdza to również definicja odzysku energii (art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o odpadach), który ustawodawca łączy z termicznym przekształcaniem odpadów, zatem traktuje go jako efekt przeprowadzonego procesu unieszkodliwiania.

Podsumowując, należy wskazać że odpady paliwa alternatywnego przekazywane do cementowni są zagospodarowywane w sposób spójny z hierarchią postępowania z odpadami i zasadami gospodarki obiegu zamkniętego. Przez to stanowi rozwiązanie o dużym potencjale w kwestii możliwości osiągnięcia przez Polskę i poszczególne jej gminy coraz bardziej ambitnych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. A poza tym… potwierdza fakt powszechnie znany – bez paliwa ciężko dotrzeć do celu.