Krystian Szczepański (IOŚ-PIB): Problemy z BDO staramy się usuwać na bieżąco

Jakie najważniejsze problemy użytkownicy (wytwórcy odpadów, przetwarzający i gminy) zgłaszali po uruchomieniu modułu sprawozdawczości?

Duża część przedsiębiorców dotychczas nie miała wiedzy o obowiązkach, jakie na nich ciążą
z tytułu prowadzonej działalności w zakresie gospodarki odpadami. Niektórzy przedsiębiorcy przekazywali odpady firmom przejmującym odpady, nie wystawiając kart przekazania odpadów oraz nie prowadząc szczegółowej ewidencji na kartach ewidencji odpadów. Ponadto wiele przedsiębiorstw przekazujących odpady, mimo że otrzymali karty przekazania odpadów wystawione przez podmioty przejmujące odpady, co jest  niezgodne z obowiązującymi przepisami, i tak nie jest świadomych obowiązku złożenia stosownych sprawozdań.

W ciągu ostatnich kilku miesięcy pytania i problemy przedsiębiorców związane z korzystaniem z systemu BDO zmieniają się bardzo dynamicznie, co jest związane z uruchamianiem i udostępnianiem kolejnych modułów systemu Na przełomie roku 2019/2020 pytania w większości dotyczyły obowiązku rejestracji. Wielu przedsiębiorców po prostu nie wiedziało, czy spoczywa na nich obowiązek rejestracji w systemie BDO, czy muszą złożyć wniosek rejestrowy o nadanie nr BDO.

Kiedy już podmioty otrzymały wiadomość z UM, że nr rejestrowy w systemie BDO został im nadany, zaczęły pojawiać się pytania dotyczące sposobu logowania oraz powiązania użytkownika z podmiotem zarejestrowanym w rejestrze. W następnej kolejności pojawiały się pytania po co jest to BDO oraz jakie obowiązki należy wykonywać w systemie BDO. Obecnie zbliżające się terminy składania rocznych sprawozdań  o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami za 2019 rok powodują, że zwiększa się ilość pytań w dużej mierze dotyczących sposobu wypełniania sprawozdań.

Gminy, które uzyskały nr rejestrowy w rejestrze BDO nie pamiętają lub po prostu nie wiedzą o konieczności uzyskania dostępu do konta w kontekście Jednostki Administracji Publicznej. Gminy, które nie uzyskały jeszcze dostępu do BDO w ramach indywidualnego konta JAP mają w dalszym ciągu możliwość uzyskania tego dostępu za pośrednictwem strony internetowej https://jap-bdo.mos.gov.pl. Należy pamiętać, że za pośrednictwem konta JAP, urząd gminy będzie weryfikował sprawozdania komunalne oraz sporządzał roczne sprawozdanie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Które problemy udało się wyeliminować, a które wciąż wymagają poprawy i w jakim zakresie?

Problemy techniczne związane z funkcjonowaniem systemu BDO staramy się usuwać na bieżąco. Problemy mające charakter merytoryczny analizujemy wspólnie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska, które jest dostawcą wymagań i również staramy się na bieżąco eliminować. Wbrew założeniom twórców systemu i postulatom podmiotów, które mają obowiązek korzystać z BDO, do tej pory niewiele podmiotów zarejestrowanych w systemie korzysta z Modułu Integracyjnego API BDO, który umożliwia integrację oprogramowania zewnętrznego z systemem BDO. Dzięki Integracji z BDO, ewidencja odpadów i sprawozdawczość może być prowadzona poprzez dotychczas wykorzystywane przez podmiot oprogramowanie, z jednoczesnym zapisem niezbędnych danych do systemu BDO.

IOŚ-PIB jest wykonawcą systemu BDO w zakresie informatycznym i zobowiązany jest w tym obszarze do naprawy wszystkich nieprawidłowości. Wymagania merytoryczne dla systemu definiuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Wynikają one m. in. z przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach oraz innych szczegółowych ustaw i rozporządzeń. Zbyt duża szczegółowość działania systemu uregulowana w aktach prawnych, których zmiana jest możliwa tylko długotrwałym procesie legislacyjnym uniemożliwia szybkie dokonywanie merytorycznych zmian w systemie.

Jakiś czas temu informacje o możliwości „wycieku danych” z BDO. Na ile jest to realny problem? Czy IOŚ-PIB otrzymywał sygnały o sytuacjach, że dane handlowe/osobowe były przekazywane nieuprawnionym podmiotom? W jakim zakresie IOŚ-PIB jest w stanie pomóc dochodzić swoich praw użytkowników jeśli taką sytuację zgłoszą?

IOŚ-PIB nie otrzymał takiego zgłoszenia. Oczywiście tutaj decydujący wpływ ma czynnik ludzki. Jeśli użytkownik, który posiada dostęp do danych podmiotu w systemie BDO ujawni informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, to będzie czyn nieuczciwej konkurencji, który w przypadku poważnej szkody przedsiębiorcy podlega grzywnie czy też karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności.

Wyznaczenie przez podmiot użytkownika konta podmiotu w systemie BDO musi być przemyślane i świadome. Oznacza to, że podmiot, który nadał użytkownikowi upoważnienie do dostępu do danych podmiotu gromadzonych i przetwarzanych w BDO robi to w pełni świadomie i bierze pełną odpowiedzialność za postępowanie użytkownika w systemie BDO. IOŚ-PIB nie odpowiada za to, w jaki sposób postępują użytkownicy systemu BDO.

Czy i w jakim zakresie BDO przyczyniło się do uszczelnienia systemu i jest skutecznym narzędziem walki z szarą strefą z gospodarce odpadami? Możemy tu mówić o konkretnych liczbach mas odpadów, które znalazły się w systemie dzięki zastosowaniu BDO?

Wszystkie czynności związane z rejestracją, ewidencją i sprawozdawczością odbywają się za pośrednictwem BDO w formie elektronicznej. Fakt, że w chwili obecnej w rejestrze BDO znajduje się ponad 487 tys. podmiotów, a pod koniec 2019 r. było zarejestrowane około 170 tys.  podmiotów wskazuje na skalę i liczbę podmiotów, które swoich obowiązków w zakresie gospodarki odpadami nie realizowały lub robiły to w ograniczonym zakresie. Jest to w dużej mierze zasługa uruchomienia systemu BDO.

Firmy zajmujące się gospodarką odpadami tj.: odbiorem odpadów, ich transportem oraz przetwarzaniem, mają obowiązek być zarejestrowane w Rejestrze-BDO, w innym przypadku nie będą mogły funkcjonować w obszarze gospodarki odpadami. W tym roku obowiązują jeszcze przepisy przejściowe pozwalające do 31 grudnia 2020 r. na sporządzanie dokumentów ewidencji w formie papierowej, dlatego też pełna ocena wdrożenia systemu BDO będzie mogła być przeprowadzona od roku 2021, kiedy to już będzie obowiązywała wyłącznie elektroniczna forma dokumentów ewidencji odpadów.

Dodatkowo z pewnością nastąpiło ograniczenie nielegalnego przewożenia odpadów, ponieważ do legalnego przewożenia odpadów podmiot transportujący musi posiadać wygenerowane potwierdzenie wystawienia KPO i KPOK w systemie BDO, o ile karta przekazania została wystawiona w systemie BDO. Natomiast w przypadku gdy karta była wystawiona w wersji papierowej podmiot transportujący jest zobowiązany posiadać taką kartę lub jej kopie podczas transportu.  Należy również pamiętać o tym, aby karty przekazania odpadów i karty przekazania odpadów komunalnych były wystawiane przez właściwe podmioty do tego zobowiązane.

Elektroniczne monitorowanie obiegu dokumentów ma za zadanie uszczelnić rynek gospodarki odpadami i umożliwić śledzenie przemieszczanych odpadów. Przypominam również, że do systemu BDO dostęp mają m. in. jednostki kontrolne np. Inspekcja Ochrony Środowiska czy Inspekcja Transportu Drogowego, które dzięki bieżącemu dostępowi do systemu mogą dokonywać kontroli czynności wykonywanych przez podmioty w zakresie gospodarki odpadami.

Uwagi do modułu sprawozdawczości zgłaszały także związki międzygminne. Jakie to były uwagi i czy udało się do nich odnieść?

Główne uwagi odnosiły się do rzekomego braku możliwości składania sprawozdania przez związek międzygminny za gminy do niego należące. Co stwarzało pewną dezorientację ponieważ użytkownik związku międzygminnego ma możliwość wypełnienia sprawozdania za każdą gminę, do której nadane mu zostaną uprawnienia użytkownika podrzędnego lub głównego. Uprawnienia użytkownika podrzędnego pozwalają na wypełnienie sprawozdania, natomiast użytkownik główny może je również przesłać do właściwego urzędu marszałkowskiego. Przy tworzeniu nowego sprawozdania użytkownik działający w kontekście danej gminy zobowiązany jest do wprowadzenia informacji, że sprawozdanie wypełniane jest przez związek międzygminny (zaznaczenie pola wyboru) oraz wskazania związku międzygminnego, który realizuje obowiązek sprawozdawczy za daną gminę. Po zalogowaniu się w kontekście danej gminy pracownik związku międzygminnego będzie miał również możliwość weryfikacji sprawozdań podmiotów, które zostały przesłane do danej gminy.