Meble miejskie i ich rola w kształtowaniu przestrzeni

Jeden mebel – wiele funkcji

Multifunkcjonalność wynikająca z innowacyjności rozwiązań przestrzennych to współczesny pomysł na meble miejskie. Przypisanie im alternatywnych zastosowań nikogo już nie dziwi. Jeden mebel może być za dnia siedziskiem, elementem rzeźbiarskim, banerem reklamowym, a wieczorem przeobrazić się w punkt oświetleniowy. Powszechne staje się też łączenie mebli ze sobą, np. donica na rośliny funkcjonuje jako siedzisko, ławka zyskuje konstrukcję zadaszenia, a kosz na śmieci ukryty jest w ściance wiaty, aby nie razić swym widokiem. Takie zabiegi stosowane są często w przestrzeniach o małej skali, gdzie każdy centymetr nawierzchni musi spełnić funkcje piesze i nie można sobie pozwolić na zastawienie jej ze zbyt dużą liczbą sprzętów. Meble wielofunkcyjne są nie tylko dodatkiem, ale zyskują rangę elementu charakterystycznego dla danej przestrzeni, współtworzącego unikalną atmosferę danego miejsca. Funkcje te wspomaga także inna cecha – mobilność mebli. Przykładowo niektóre elementy, np. ławki, można rozkładać w platformy do leżenia, a siedziska posiadają ukryte podłokietniki i stoliki. Kompaktowość rozwiązań pozwala na przeobrażenie danego elementu w inny przy użyciu małej siły, co jednocześnie rozwija kreatywność. Poza tym m ciężar i konstrukcja mebli uwzględniają możliwość ich przestawiania w dowolne miejsce lub przesuwania po wyznaczonych trasach. W ideę tę wpisują się meble modułowe albo meble-puzzle, które można zestawiać ze sobą na wiele sposobów. Takie możliwości są pozytywnie oceniane przez użytkowników, którzy zyskują poczucie, iż sami stają się kreatorami przestrzeni. Mobilne wagoniki z roślinami lub wielofunkcyjne platformy na kółkach to tylko niektóre rozwiązania cieszące się dużym uznaniem. Użytkownicy mogą w ten sposób dostosować położenie mebla do swych indywidualnych potrzeb – ukryć się w cieniu drzewa, albo pozostać w centrum uwagi. Wpływają tym samym na zmianę kompozycji danego miejsca i możliwość aranżowania go ciągle od nowa.

Oryginalność rozwiązań to przecież niezwykle ważna i rozpoznawalna cecha mebli miejskich, która przyciąga naszą uwagę. Dzięki niej wiele elementów wyposażenia i małej architektury zyskuje miano obiektów artystycznych, zaczyna pełnić funkcję miejskich rzeźb. Mogą albo harmonizować z daną przestrzenią, albo wręcz odwrotnie – intrygować swą wyrazistą bryłą, poprzez kontrast wybijać się na pierwszy plan i odciągać uwagę od innych, mniej atrakcyjnych elementów w otoczeniu.

Kreacji mebli miejskich, posiadających wymienione cechy, sprzyja dostęp do współczesnych, innowacyjnych technologii, pozwalających na wdrażanie rozwiązań autorskich, nowatorskich i niespotykanych dotąd pomysłów. Jednocześnie wysoki standard w zakresie możliwości korzystania z elementów wyposażenia i małej architektury zapewnia – oprócz wielofunkcyjności – także ich trwałość. W celu jej zachowania, co bezpośrednio wiąże się z potrzebą obniżania kosztów utrzymania i konserwacji, meble miejskie powinny odznaczać się dużą odpornością na działanie wielu czynników, m.in. atmosferycznych. Dotyczy to zwłaszcza elementów lokalizowanych w strefach klimatycznych charakteryzujących się dużą zmiennością warunków pogodowych, w tym temperatur. Muszą także sprostać intensywnemu ich użytkowaniu, ale też zachowaniom niepożądanym. Współczesne technologie umożliwiają wykorzystanie do tworzenia mebli miejskich różnorodnych materiałów i łączenia ich na wiele sposobów. Przyjazne w użytkowaniu jest naturalne drewno, które odpowiednio zaimpregnowane może stanowić okładzinę siedzisk i platform wypoczynkowych. Połączenie stali i kamieni pod postacią koszy gabionowych coraz śmielej stosowane jest w przestrzeni publicznej jako przegrody terenowe i elementy ogrodzenia, murki oporowe utrzymujące skarpy, a nawet nowoczesne siedziska i donice na rośliny. Ze względu na dużą wytrzymałość oraz walory ozdobne, popularne są elementy wykonane ze stali nierdzewnej. Także corten coten coraz powszechniej jest używany w aranżacji przestrzeni postindustrialnych, ale i nowoczesnych (ze względu na swój rdzawy kolor i dużą odporność na warunki atmosferyczne). Stosuje się go w konstrukcjach przestrzennych instalacjach artystycznych, ale też w wybranych elementach dekoracyjnych mebli miejskich jako wzmocnienie i ozdobę ścian, ogrodzeń, donic w połączeniu ze szkłem i betonem. Wysokogatunkowe tworzywa – zarówno te syntetyczne, ale przede wszystkim te naturalne, takie jak ekologiczna żywica – są bardzo trwałe, a dodatkowo można je łatwo sformować i barwić. Niezależnie od formy i zastosowanego materiału meble miejskie powinny charakteryzować się wysokimi walorami estetycznymi i właśnie kolor może być pomocny w osiągnięciu tego. Barwy neutralne pozwolą dyskretnie ukryć meble, podkreślając rangę pozostałych elementów tworzących daną przestrzeń lub odwrotnie – kolory odważne i kontrastujące przyciągną wzrok użytkowników.

Cyberprzestrzeń publiczna

Przestrzeń publiczna przyjazna człowiekowi to także innowacyjne rozwiązania stosowane na poziomie komunikacji niewerbalnej. Inteligentne miasto (smart city) to termin, który coraz częściej stosowany jest w celu zobrazowania szybkości rozwoju cywilizacyjnego i obecności nowych mediów w przestrzeni miejskiej. Jest ona przecież miejscem ciągłej, rozwijającej się interaktywnej komunikacji pomiędzy użytkownikami. Wykorzystanie nowoczesnych technologii to nie tylko bezpłatny dostęp do Internetu, ale i możliwość skorzystania z różnorodnych tematycznie aplikacji, zapewniających wielopłaszczyznowy kontakt ze światem. Nowoczesne rozwiązania w tym zakresie to nośniki reklamowe obecne w przestrzeni publicznej, coraz częściej wbudowywane w elementy wyposażenia i małej architektury. Za kilka, a może kilkanaście lat każdy z nas będzie domagać się dostępu do interaktywnego rozkładu jazdy środków komunikacji miejskiej na każdym przystanku i aplikacji umożliwiającej w kilka sekund zaplanowanie całej trasy przejazdu. Rewolucja cyfrowa pozwoli zapewne na szybszy i pełniejszy dostęp do wszelkich informacji, zwiększając edukacyjność przestrzeni publicznych – nie ruszając się z ławki i patrząc na otoczenie, będziemy mogli poznać historię danego miejsca, jego elementów składowych, a może nawet ludzi bez ich fizycznego udziału…

Jedyne takie miasto

Dziś każde miasto chce się wyróżniać, być zauważonym, stać się rozpoznawalnymi na szerszą skalę. Cele te realizowane są m.in. na poziomie kształtowania przestrzeni publicznych, a meble miejskie są doskonałymi elementami, które mogą to ułatwić. Rośnie potrzeba właściwego kształtowania dbałości o miejsca publiczne, gdyż bezpośrednio przekłada się to na pozytywny wizerunek miasta i tworzenie jego marki. Władze samorządowe, rywalizując na tym polu, organizują konkursy adresowane zarówno do profesjonalistów, jak i studentów wybranych dziedzin związanych z architekturą i sztuką. Efektem tych działań są katalogi mebli i całych systemów umeblowania.

Współczesna przestrzeń publiczna jest nośnikiem wielu znaczeń. Składające się na nią meble, jednoznacznie kojarzone przez dekady, a nawet stulecia, zyskują dziś nowe funkcje i przyjmują zaskakujące formy. Projektanci rywalizują ze sobą i prześcigają się w poszukiwaniu coraz to nowych rozwiązań, by wzbudzić zainteresowanie wśród potencjalnych użytkowników ich dzieł, zachęcić do wyjścia z domu i spędzania czasu na zewnątrz. Oby tylko nie zapomniano, że meble miejskie mają służyć przede wszystkim poprawie jakości życia w mieście, a nie odwrotnie.

dr inż. Kinga Kimic
architekt krajobrazu
Katedra Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie

Artykuł opublikowany w “Zieleń Miejska Plus”, dodatku specjalnym do marcowego (3/2015) wydania miesięcznika “Zieleń Miejska”