Raportowanie emisji gazów cieplarnianych i strategii związanych ze zmianami klimatycznymi w ciągu ostatniej dekady stało się istotnym narzędziem komunikowania przez największe korporacje, szczególnie te notowane na giełdzie.
 
W tym zakresie przodują najpotężniejsze spółki europejskie. W związku z rosnącą presją inwestorów, a także odbiorców, dla dużych polskich firm w najbliższej przyszłości stanie się to równie ważne.
Zdecydowana większość spółek raportujących szczegółowe informacje na temat emisji gazów cieplarnianych udostępnia te dane w związku z wymaganiami inwestorów finansowych. Ponad 650 inwestorów zarządzających aktywami o wartości 78 mld dol. zwraca się do spółek z prośbą o udzielenie poprzez Carbon Disclosure Project (CDP) szczegółowej informacji na temat emisji gazów cieplarnianych, przyjętej strategii w tym zakresie, a także o ryzykach i szansach dotyczących zmian klimatu. Z uwagi na skalę zainteresowania inwestorów tą inicjatywą, CDP stało się największą bazą danych pierwotnych w zakresie emisji, dostarczanych przez międzynarodowe spółki.
 
CDP jest globalną organizacją non profit, współpracującą z inwestorami i spółkami, wspierającą pełną przejrzystość i działania na rzecz rozwoju gospodarki zrównoważonej, zapobieganiu zmianom klimatycznym i ochronę zasobów. CDP przygotowuje globalne i regionalne raporty oparte na danych dotyczących uzyskanych od ponad 4000 spółek na świecie o największej kapitalizacji – spółki polskie wchodzą w skład indeksu Europy Środkowej i Wschodniej. W 2012 r. poprzez CDP zaraportowano 6,8 gigaton bezpośrednio emitowanego CO2 (zakres 1 zgodnie z GHG Protocol, rys.), czyli ok. 20% globalnej emisji. Rozwijają się także projekt CDP Cities, skierowany do miast, w którym uczestniczy m.in. Warszawa, oraz programy zorientowane na ochronę zasobów wodnych i leśnych.
 
Skuteczność działań
Spośród 300 największych europejskich przedsiębiorstw zaproszonych do złożenia raportu aż 90%, czyli 270 firm, przesłało wymagane informacje. Jest to najwyższy odsetek raportujących spółek wśród analizowanych indeksów. Dla porównania wśród 500 największych spółek na świecie (indeks Global 500) odsetek udzielających informacji korporacji wynosi ok. 80% (wg raportu Global 500, przygotowanego przez CDP wspólnie z PwC).
 
Według danych opublikowanych niedawno przez Europejską Agencję Środowiska, Wielka Brytania, Niemcy i Francja są w czołówce w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, podczas gdy kraje takie jak Włochy czy Hiszpania mogą mieć kłopoty ze spełnieniem celów wynikających z protokołu z Kioto. Raport CDP w zakresie ograniczania wpływu na zmiany klimatyczne dokonuje oceny aktywności przedsiębiorstw w zakresie redukcji emisji w różnych krajach europejskich, a mianowicie w Wielkiej Brytanii, Francji, Szwajcarii, Portugalii, Włoszech, Niemczech, Danii i Finlandii.
 
Dane pokazują, że w Danii i Finlandii 100% firm raportujących do CDP podejmuje działania w celu zmniejszenia emisji. Raport dowodzi również, że narzędzia regulacyjne wpływają pozytywnie na zachowania przedsiębiorstw, jak w przypadku Norwegii, gdzie zatwierdzenie nowego podatku od emisji dwutlenku węgla zmotywowało przedsiębiorstwa do przyjęcia dobrowolnych strategii ograniczania emisji. Eksperci CDP zauważają, że w obecnej sytuacji ekonomicznej zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych jest również efektem obniżenia aktywności przemysłowej. Podkreśla się konieczność podjęcia działań pozwalających na ożywienie gospodarcze, które nie będzie odbywało się kosztem środowiska. Kluczem do sukcesu byłoby znalezienie sposobu na oddzielenie wzrostu gospodarczego od wzrostu emisji.
 
Projekty „redukcyjne”
W polityce UE w zakresie zmian klimatu w ciągu ostatnich lat odnotowano znaczące postępy, co dowodzi, że ambitne regulacje skutecznie motywują przedsiębiorstwa do działania. Niemniej podczas gdy przemysł ma głęboką wiedzę na temat wpływu zmian klimatu na modele biznesowe, konieczne są dalsze kroki w celu spełnienia wymagań UE na 2020 r., dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. Z danych przekazanych przez spółki wynika jednak, że obecnie tylko 10% europejskich przedsiębiorstw osiąga wymagany roczny wskaźnik redukcji emisji. Blisko 90% raportujących spółek twierdzi, że analizując swoją organizację pod kątem emisji CO2, odkryły interesujące szanse biznesowe w zakresie redukcji kosztów lub zwiększenia przychodów. Wśród opisywanych inwestycji mających na celu ograniczenie emisji nie brakuje projektów cechujących się szybkim okresem zwrotu czy też znacznymi redukcjami emisji, a także kosztów. Europejskie spółki przekazały informacje na temat m.in. 772 projektów o okresie zwrotu poniżej roku, ponad 100 projektów przynoszących redukcję emisji w wysokości 100 tys. t CO2 w skali roku, 234 projektów wymagających inwestycji nieprzekraczających 10 tys. euro i prawie 400 projektów skutkujących oszczędnościami powyżej 100 tys. euro. Łącznie spółki raportujące do CDP oczekują redukcji emisji CO2 o 5 gigaton rocznie. W raporcie Carbon Disclosure Project Global 500, przygotowanym przez CDP i PwC za 2012 r., najlepiej ocenione zostały Bayer i Nestle. Trzeci był BASF. Wśród najwyżej ocenianych spółek dominują przedsiębiorstwa niemieckie (cztery w czołowej dziesiątce – Bayer, BASF, BMW, Allianz) i szwajcarskie (Nestle, UBS). W pierwszej dziesiątce mieszczą się także Gas Naturel (Hiszpania), Diageo (UK), Nokia (Finlandia) i Panasonic (Japonia). Raport ten prezentował dane dotyczące emisji 379 firm z największych pięciuset firm (oparte na indekscie Global 500),klasyfikując je w zakresie transparentności przekazywanych informacji (indeks CDLI) i skuteczności (indeks CPLI).
 
Wartość dla rynku kapitałowego
Inwestorzy mają bezpośredni dostęp do danych na temat emisji spółek i ratingów nadawanych przez CDP poprzez terminale Bloomberga. Ułatwienie dostępu do danych niefinansowych wszystkim inwestorom jest coraz istotniejsze także dla giełd finansowych – giełda niemiecka publikuje na swoich stronach internetowych informacje o ratingach CDP wraz z kluczowymi informacjami finansowymi. Historycznie największe zainteresowanie danymi dotyczącymi emisji obserwowano ze strony inwestorów definiujących się wyraźnie jako „zrównoważonych” czy „proekologicznych”. Aktualnie w ciągu sześciu tygodni pobieranych jest ponad milion danych CDP poprzez serwis Bloomberg, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu także ze strony tradycyjnych inwestorów. Traktują oni dobre ratingi nadawane przez CDP jako dowód dużej przejrzystości spółek i potwierdzenie długofalowej strategii w zakresie zarówno finansowym, jak i środowiskowym. Jest to także sposób na wyróżnienie się za sprawą wzorowej odpowiedzialności społecznej.
 
Presja inwestorów jest obecnie kluczowa w odniesieniu do spółek z krajów najbardziej rozwiniętych. Na mniej dojrzałych rynkach (w Indiach, Chinach, ale także w Polsce i Europie Środkowej) ponad 2400 przedsiębiorstw raportuje z kolei poziom emisji głównie w związku z wymaganiami swoich odbiorców, którymi są największe globalne korporacje, uczestniczące w programie CDP Supply chain. Rosnąca liczba globalnych korporacji wymaga bowiem w zakresie polityki zakupowej pełnych informacji (w tym dotyczących wielkości emisji) od kluczowych dostawców, aby umożliwić pełną ocenę wpływu na środowisko w całym łańcuchu dostaw i prawidłowo raportować emisję w zakresie trzecim (uwzględniającym dostawców), zgodnie z GHG Protocol (rys.). Możliwość oceny wpływu łańcucha dostaw na wielkość emisji powinna także zmniejszać ryzyko przenoszenia działalności wysokoemisyjnych do krajów o łagodniejszym systemie regulacyjnym, co mogłoby być niebezpieczeństwem dla gospodarek europejskich.
 
Prowadzone są prace nad tym, aby raportowanie emisji CO2 i inne dane środowiskowe stanowiły dla spółek, wraz z audytowanymi danymi finansowymi, element raportowania zintegrowanego, umożliwiającego inwestorom znalezienie w jednym miejscu kluczowych danych dotyczących zarówno kondycji finansowej przedsiębiorstwa, jak i informacji na temat zrównoważonego rozwoju.
 
W przyszłości nie jest wykluczone, że takiej informacji będzie domagał się także klient indywidualny, zainteresowany obniżeniem swojego własnego śladu węglowego poprzez zakup produktów czy usług dostarczonych w sposób ograniczający emisję.
 
Transparentność w Polsce
W zakresie budowania transparentnej komunikacji przez firmy w kontekście zarządzania emisjami CO2, region Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) ma jeszcze wiele do zrobienia. Od dwóch lat CDP zaprasza do zaangażowania się w inicjatywę 100 największych firm z tego regionu. W 2011 r. jedynie 11 z 50 zaproszonych polskich firm wzięło udział w projekcie. Jest to liczba wciąż niewielka, a jakość dostarczanych informacji nadal odbiega od oczekiwań inwestorów. Firmy, również w regionie CEE, coraz wyraźniej dostrzegają potrzebę podejmowania działań w zakresie emisji gazów cieplarnianych, ale także skutecznego komunikowania na ten temat. Niejednokrotnie wydaje się bowiem, że udostępnienie danych jest większym wyzwaniem dla środkowo i wschodnioeuropejskich przedsiębiorców niż dostosowane rozwiązań technicznych do planu redukcji.
 
Niemniej obserwując działania polskich firm, można zauważyć wzrost zainteresowania raportowaniem „śladu węglowego”, a firmy co raz lepiej przygotowują się do prezentowania tych danych i strategii.
 
Od czego zacząć?
Najbardziej zaawansowane spółki przekazują pełne raporty, obejmujące m.in. zweryfikowane dane dotyczące emisji, długoterminowe cele wraz z analizą ewentualnych aktualnych rozbieżności oraz przykłady i analizy przypadków inwestycji w redukcję emisji. Większość spółek przekazuje jednak raporty w dużo bardziej uproszczonej formie, odpowiadając tylko na część zadawanych pytań.
 
CDP daje możliwość firmom, które rozpoczynają swoją praktykę w zakresie raportowania emisji poprzez włączenie się do inicjatywy w pierwszym i drugim roku w ograniczonym zakresie, wypracowania mechanizmów i odpowiedniego podejścia do raportowania, a tym samym buduje wiarygodność firmy w oczach inwestorów. W związku z tym, że wprowadzenie w życie tych mechanizmów wymaga czasami więcej niż jednego cyklu raportowania, możliwe jest także przekazywanie pierwszych raportów w wersji niepublicznej, lub z ograniczonym dostępem. Jak to ujął jeden z respondentów CDP, w odróżnieniu od raportowania finansowego doskonalonego od dziesiątek lat, raportowanie do CDP ma charakter obejmujący wiele funkcji w organizacji, a wypracowanie współpracy między departamentami trwa długo. Lepiej więc zacząć wcześniej niż być zmuszonym do szybkiego wdrożenia projektu pod presją regulacyjną lub ze strony inwestorów.
 
Systematyczny monitoring i cykliczne ujawnianie danych prezentujących skale emisji gazów cieplarnianych to z pewnością pierwszy krok. Istotne jest jednak zapewnienie wiarygodności raportowanych informacji, co można uzyskać, stosując renomowane standardy, takie jak GHG Protocol, także poprzez niezależną weryfikację ich realizacji. Wreszcie ważne jest podejmowanie wyzwań w zakresie redukcji skali emisji. Cele i wyniki, które pojawiają się zarówno w ramach CDP, jak i w raportach zrównoważonego rozwoju firm, stanowią wyraz determinacji i konsekwencji w realizacji planów. Takie podejście powinno być inspiracją i motywacją do działań dla firm operujących na polskim rynku.
 
Tomasz Niewola, dyrektor, Europa Środkowa i Wschodnia, Carbon Disclosure Project
Magdalena Dembińska, starszy konsultant w zespole ds. zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialnego biznesu, PwC