Nie ustają emocjonalne dyskusje o sposobie i wysokości wsparcia kosztów wytwarzania energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, a tymczasem nastąpiła zmiana logiki udzielania wsparcia publicznego inwestycjom je wykorzystującym.

Głównie pomoc jest ukierunkowana na wsparcie inwestycji zmierzających do zaspokajania własnych potrzeb energetycznych (łącznie z usamodzielnieniem), zwiększających efektywność energetyczną przedsiębiorstw czy instytucji. Oddzielnie organizowane są konkursy dotacyjne dedykowane inwestycjom OZE zorientowanym na sprzedaż energii.

Legislacyjny maraton

Nadal posiadamy niezbyt spójny system prawny dotyczący energii, co znacznie zwiększa nieprzewidywalność budowy i eksploatacji instalacji OZE. Brak tzw. trójpaku energetycznego (Prawo energetyczne, Prawo gazowe, ustawa o OZE) miał uzupełnić tzw. mały trójpak.

Wprawdzie w 2015 r. udało się uchwalić ustawę o OZE wraz z ulgami dla odbiorców przemysłowych oraz ustawę antysmogową i częściowo ustawę przesyłową, ale dosyć szybko okazało się że nowo uchwalona ustawa o OZE wymaga pilnej nowelizacji. Ustawa o efektywności energetycznej, ustawa o systemie wsparcia, o kogeneracji czy zmiany w Kodeksie budowlanym, pomimo prowadzenia prac sejmowych, nie doczekały się uchwalenia.

Do niedawna wielu przedsiębiorców, dzięki korzystnemu systemowi zielonych certyfikatów, decydowało się głównie na sprzedaż wyprodukowanej energii operatorom. Nowa forma zakłada jednak tzw. odwrócony system aukcyjny, w którym inwestorzy OZE będą musieli zadeklarować kwotę, za którą w przyszłości wyprodukują określoną ilość energii elektrycznej. Zmiana w przepisach (na razie odroczona o pół roku) zmusi przedsiębiorców do składania deklaracji aż z 15-letnim wyprzedzeniem.

Gdyby utrzymano poprzedni system wsparcia, to dzięki pozyskanym na inwestycje w OZE dotacjom unijnym czy innej pomocy publicznej przedsiębiorcy byliby w stanie zaoferować znacznie niższą cenę energii niż konkurenci, wypaczając tym ceny aukcyjne. Zachowanie jednolitego poziomu konkurencyjności producentów i sprzedawców energii odnawialnej, opartego na efektywności wykorzystanego sprzętu i ba warunkach środowiskowych, wymagało ograniczenia dotacji na inwestycje w zakresie produkcji energii. Jednocześnie przedsiębiorcy, zamierzający uzyskać dotacje na inwestycje we własną efektywność energetyczną, musieli liczyć się ze znacznie liczniejszą i silniejszą konkurencją, gdyż dotychczasowe działania miały charakter ogólny i dotyczyły wszystkich inwestycji w OZE. Nowe zasady programów unijnych wprowadziły ułatwienie w tym obszarze. Jest to ukłon w kierunku inwestorów, których głównym celem nie jest działalność w zakresie pozyskiwania energii i zarabiania na jej sprzedaży, lecz podniesienie efektywności energetycznej już istniejącego podmiotu i częściowe lub całkowite uniezależnienie się od zewnętrznego wytwórcy energii.

Podstawowym założeniem większości inwestycji w OZE jest szeroko rozumiana efektywność energetyczna budynków oraz procesów. Instalacje zastępujące prąd z sieci zieloną energią będą traktowane priorytetowo. Ilość wykorzystanej energii odnawialnej będzie więc jednym z kryteriów decydujących o pozyskaniu dofinansowania.

Montaż OZE na użytek własny będzie uznawany za działanie podnoszące konkurencyjność przedsiębiorstwa, co wcześniej nie było tak definiowane. Ważnym elementem aplikacji stanie się zadeklarowanie gotowości do realizacji inwestycji w ujęciu administracyjnym i prawnym. Oznacza to konieczność posiadania w dniu rozpoczęcia naboru wniosków dokumentów poświadczających własność (lub dysponowanie) gruntów, uzyskanie warunków przyłączeniowych, środowiskowych i zabudowy, a także pozwolenia na budowę lub ? jeśli jest wymagana ? promesy koncesji na sprzedaż energii.

OZE w nowej perspektywie

  • W ramach wszystkich funduszy unijnych przeznaczonych na inwestycje z zakresu OZE w latach 2014-2020 przewidziano co najmniej 11 możliwości dofinansowania. Główne z nich to:

– Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ),

– regionalne programy operacyjne (16 województw),

– pożyczki z dotacją (NFOŚiGW, BGK),

– Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko zawiera m.in.:

  • Działanie 1.1. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze

źródeł odnawialnych, w ramach którego wsparcie będzie obejmować budowę lub przebudowę jednostek wytwarzania energii, wykorzystujących:

– energię wiatru (pow. 5 MWe),

– biomasę (pow. 5 MWth /MWe),

– biogaz (pow. 1 MWe),

– wodę (pow. 5 MWe),

– energię promieniowania słonecznego (pow. 2 MWe/MWth),

– energię geotermalną (pow. 2 MWth)

W imieniu Ministerstwa Energii konkursy organizuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Aktualny limit środków dla pierwszego naboru to ok. 210 mln zł. Przewidywany termin ogłoszenia konkursu to III kwartał 2016 r.

  • Działanie 1.2. Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z OZE w
  •  

– przebudowę linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie,

– kompleksową modernizację energetyczną budynków w przedsiębiorstwach,

– zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwach przez przebudowę lub wymianę na energooszczędne urządzeń technologicznych, oświetlenia i ciągów transportowych linii produkcyjnych,

– budowę lub przebudowę lokalnych źródeł ciepła (wymiana źródła na OZE),

– zastosowaniu technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa.

Zgodnie z ustawą z 15 kwietnia 2011 r., efektywność energetyczna to stosunek: uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu

Przez poprawę efektywności energetycznej należy rozumieć zmniejszenie o co najmniej 7%, a najlepiej nie mniej niż o 20%, zapotrzebowania na energię w przeliczeniu na jednostkę produkcji, szczególnie wskutek zastosowania nowoczesnej technologii lub optymalizacji procesu produkcyjnego.

Oczekiwane są następujące wskaźniki (efekty):

– szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych,

– zmniejszenie zużycia energii końcowej,

– zmniejszenie zużycia energii pierwotnej,

– ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej,

 – ilość zaoszczędzonej energii cieplnej.

Pomocny w przygotowaniu aplikacji może okazać się rozpoczynający działalność ?Ogólnopolski system wsparcia doradczego dla sektora publicznego, mieszkaniowego oraz przedsiębiorstw w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE?, w ramach którego kilkudziesięciu specjalistów bezpłatnie udziela porad i wskazówek odnośnie sposobów i kierunków ponoszenia nakładów inwestycyjnych.

Integralną częścią projektu powinny być inteligentne systemy zarządzania energią w przedsiębiorstwie. limit najbliższego naboru, prowadzonego w imieniu Ministerstwa Energii przez NFOŚiGW, to 630 milionów zł. Przewidywany termin naboru wniosków to II kwartał 2016 r. Wysokość wsparcia dla działań w ramach PO IiŚ, w zależności od położenia inwestycji oraz wielkości podmiotu składającego wniosek, przedstawiono na rysunku.

Na mapce ujęto wysokość pomocy dla dużych przedsiębiorstw. Dla mikro- i małych poziom wzrasta o 20%, a dla średnich o 10%

Regionalne programy operacyjne

Każde województwo w ramach regionalnego programu operacyjnego szczegółowo określiło priorytety (różnie je nazywając), w ramach których inwestycje w zakresie budowy i modernizacji instalacji OZE czy poprawy efektywności energetycznej podlegają wsparciu (tab.).

Pierwszym omawianym przykładem funkcjonowania regionalnych programów operacyjnych jest województwo dolnośląskie, w którym w ramach działania 3.1. Produkcja i dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych minimalna wartość inwestycji to 50 tys. zł, a maksymalna 2 mln zł. Preferowane są projekty dot. produkcji energii elektrycznej i/lub cieplnej (wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej, polegającym na budowie oraz modernizacji w tym zakup niezbędnych urządzeń) oraz infrastruktury służącej do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, takich jak:

– energia słoneczna (poniżej 2 MWe/MWth),

– energia wiatru (poniżej 5 MWe),

– energia geotermalna (poniżej 2 MWth),

– biopaliwa (biogaz, biomasa, bioolej ? jedynie II i III generacji ? poniżej 1 MWe),

– energia spadku wody (wyłącznie na już istniejących budowlach piętrzących).

Nabór wniosków trwa od 1 stycznia do 30 marca 2016 r.

Drugi przykład to PO IiŚ województwa kujawsko-pomorskiego ? działanie 3.1. Wspieranie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Maksymalna wartość wydatków kwalifikowanych w ramach projektu na potrzeby budynku mieszkaniowego wynosi 100 tys. zł (dla osoby fizycznej) i 300 tys. zł (dla budynku stanowiącego zasób JST, spółdzielni itp.) Natomiast w przypadku instalacji wykorzystującej równolegle więcej niż jedno odnawialne źródło energii, stawki wynoszą 150 tys. zł (dla osoby fizycznej) i 450 tys. zł w odniesieniu do budynku ujętego w zasobach JST, spółdzielni itp. Termin składania wniosków upływa 30 grudnia 2016 r.

  •  

Spośród wielu działań NFOŚiGW ukierunkowanych na pomoc w realizacji inwestycji OZE i poprawie efektywności energetycznej, warto podkreślić dwa programy: Ryś i Bocian.

Pierwszy służy wsparciu termomodernizacji budynków jednorodzinnych, a beneficjentami mogą być osoby fizyczne i jednostki samorządu terytorialnego.

Prace termomodernizacyjne obejmują modernizację instalacji wewnętrznych i wymianę źródeł ciepła, m.in. zainstalowanie kotła na biomasę, pompy ciepła czy kolektorów słonecznych. Dofinansowanie ma formę pożyczki preferencyjnej (dopłata do odsetek bankowych) wraz z dotacją do 100% k.k.

Program Bocian dotyczy finansowania rozproszonych odnawialnych źródeł energii. Jego beneficjenci to przedsiębiorstwa realizujące projekty związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz wykorzystaniem układów wysokosprawnej kogeneracji i odnawialnych źródeł energii. Pożyczka ograniczona jest do 85% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Nabory wniosków odbywają się cyklicznie 1-2 razy w roku.

PROW

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 składa się z 15 działań (i kilkunastu poddziałań), ale nie obejmuje aplikacji dedykowanych wyłącznie OZE. Natomiast dosyć wysoko punktowane są inwestycje proekologiczne.

W programie tym ujęto m.in. wykaz rodzajów inwestycji związanych z ochroną środowiska lub przeciwdziałaniem zmianom klimatu (załącznik nr 2), w tym:

  • obiekty gromadzenia odpadów stałych,
  • zbiorniki na ścieki przemysłowe,
  • zbiornikowe systemy bioremediacji (neutralizacji) odpadów i ścieków,
  • oczyszczalnie ścieków na potrzeby prowadzonej działalności przetwórczej,
  • piece na biomasę na potrzeby prowadzonej działalności przetwórczej,
  • wymiana pieca węglowego na piec gazowy na potrzeby prowadzonej działalności przetwórczej,
  • instalacje paneli słonecznych, ogniw fotowoltaicznych, małe elektrownie wiatrowe do produkcji energii na potrzeby prowadzonej działalności przetwórczej,
  • systemy odzysku ciepła lub pompy ciepła,
  • wymiana eternitowych pokryć dachowych budynków produkcyjnych i

magazynów, zakup blachy,

  • termomodernizacja budynków,
  • produkcja biogazu na potrzeby prowadzonej działalności przetwórczej.

Ze względu na rosnącą rolę OZE w energetyce, zobowiązania unijne i międzynarodowe, stan sieci przesyłowych itp. niewykluczone jest tworzenie nowych możliwości finansowania inwestycji w sektorze odnawialnych źródeł energii.

Wiesław Wasilewski, Fundusze Pomocowe