Stopień ochrony środowiska oraz innowacyjności w jakimkolwiek obszarze działalności człowieka mówi o poziomie wprowadzanej ekoinnowacyjności. Ekoinnowacyjność jest szczególną formą innowacyjności, służącą minimalizowaniu negatywnego wpływu działalności produkcyjnej i usługowej na środowisko. Zapewnia również efekt w postaci ograniczenia wykorzystania nieodnawialnych zasobów naturalnych. Zastosowanie ekoinnowacyjności w skali globalnej skutkuje m.in. ograniczeniem niekorzystnych zmian klimatycznych oraz ochroną różnorodności biologicznej, co stanowi wyzwanie dla współczesnego świata. Wykorzystanie ekoinnowacyjnych rozwiązań sprzyja rozwojowi nowych technologii i usług, a firmy stają się bardziej przyjazne dla środowiska. Istotnymi efektami wprowadzenia ekoinnowacyjności są również: zmniejszenie kosztów prowadzonej działalności, pozytywny wizerunek firmy oraz przewaga konkurencyjna nad przedsiębiorstwami, które tego nie robią. Komisja Europejska postrzega ekoinnowacyjność jako metodę rozwiązania problemów z zanieczyszczeniem środowiska oraz sposób na wzrost konkurencyjności Europy.

Ekotransport

Ekoinnowacje w transporcie znajdują swoje odzwierciedlenie w najnowszym programie unijnym ?Horyzont 2020?. Jest to największy program finansowania badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. Jednym z jego trzech priorytetów są wyzwania społeczne. W ramach niego finansowany jest m.in. inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport[i]. Ekoinnowacje w transporcie mogą być wdrażane na różnych płaszczyznach. Jedną z nich jest innowacyjność rozwiązań konkurencyjnych środków transportu (np. nowoczesne silniki), inną wprowadzenie nowych środków eksploatacyjnych (tj. ekopaliwa), a jeszcze inną zamiana środków transportu o dużym, negatywnym wpływie na środowisko na przyjazne otoczeniu (np. przewożenie ładunków za pomocą żeglugi śródlądowej lub transportu kolejowego, a nie drogowego). Dużą rolę przy rozpatrywaniu wpływu transportu na środowisko odgrywają zarówno transport inteligentny jak i transport zintegrowanym które w swoich założeniach mają bezpośrednio lub pośrednio chronić środowisko.

Czas na hybrydy

Przykładem wdrażania ekoinnowacji w transporcie może być Barcelona, która, realizując program zrównoważonego rozwoju transportu miejskiego, po przyjaznych środowisku autobusach napędzanych CNG, wprowadziła pojazdy hybrydowe. W ten sposób zastosowanie rozwiązań technicznych przyczynia się do obniżenia poziomu emisji zanieczyszczeń przez miejskie środki transportu zbiorowego. Oprócz standardowej jednostki zasilanej metanem, autobusy są wyposażone w dwa elektryczne silniki trakcyjne, ultrakondensatory do magazynowania energii, system odzyskiwania energii, system odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz inne elementy układu hybrydowego. Zastosowano w nim silniki elektryczne o mocy 75 kW każdy i o momencie obrotowym wynoszącym 3000 Nm. Rozwiązanie to ogranicza również emisję hałasu (ciche ruszanie pojazdu oraz równomierna płynna jazdy). Jak twierdzą naukowcy i praktycy, elektryczne autobusy hybrydowe i te wyposażone wyłącznie w napęd elektryczny to przyszłość miejskiego transportu publicznego. Całkowitą nowością jest realizowany aktualnie w Polsce projekt firmy Solaris Bus&Coach, Politechniki Poznańskiej oraz Politechniki Warszawskiej, zmierzający do stworzenia autobusu o napędzie hybrydowym, który ma być całkowicie bezemisyjny. Jego napędem są silniki elektryczne, zasilane z baterii doładowanych z zewnętrznego źródła. W razie potrzeby dodatkowym źródłem energii może być wodorowe ogniwo paliwowe zamontowane w pojeździe. Podobne dwa autobusy jeżdżą już po ulicach Hamburga[ii]. Innym przykładem ekoinnowacji w transporcie są nowe technologie, wprowadzane od kilku lat, na nowo budowanych statkach morskich, służące zmniejszeniu zużycia energii oraz redukcji emisji gazów do atmosfery[iii]. Do głównych zaleceń Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), służących poprawie stano środowiska, należą: określanie minimalnego poziomu zapotrzebowaniu energetycznego statku, oddzielenie technicznych zaleceń komercyjnych od wymagań armatora, możliwość porównania energetycznego indywidualnego statku z jednostkami wymiarowo równymi, realizującymi ten sam zakres transportowy. W związku z tym wprowadzony został system SEMP (ang. Ship Energy Efficiency Management Plan), w którym ustalono dla armatorów mechanizm stosowania efektywności energetycznej statków w trakcie eksploatacji oraz w procesie planowania konstrukcji. W tym celu stworzono mierniki w postaci indeksów EEDI i EEOI (ang. Energy Efficiency Design Index, Energy Efficiency Operational Index), dotyczących redukcji zużycia poziomu energii oraz zmniejszenia emisji CO2[iv].

Logistyka miejska

Dobrym przykładem wdrażania ekoinnowacji w transporcie i logistyce jest nowoczesna logistyka miejska. Odgrywa ona ważną rolę w ochronie środowiska, w tym obszarów zurbanizowanych, przed emisją zanieczyszczeń generowanych przez środki transportu oraz przez hałas komunikacyjny. Pojęcie logistyki miejskiej definiuje i interpretuje się różnorodnie. Obejmuje ona systemy logistyczne znajdujące się na obszarach miejskich. Jej zadaniem jest odpowiednia organizacja działalności wszystkich uczestników operujących na terenie miasta w celu obniżenia globalnych kosztów funkcjonowania oraz zwiększanie zadowolenia mieszkańców miast. Ponadto logistyka miejska warunkuje dalsze procesy otwierania się miast na innowacje oraz funkcjonowanie miast w sieci[v]. Zarówno badania krajowe, jak i zagraniczne, wskazują na odbiór hałasu komunikacyjnego przez mieszkańców jako coraz większego dyskomfortu[vi]. Logistyka miejska skupia się na zapewnieniu odpowiedniego poziomu jakości życia i gospodarowania w mieście przy możliwie minimalnym poziomie kosztów, z uwzględnieniem wymogów energii.  W obrębie miast, a w szczególności ich centrów, coraz częściej wprowadzane są ograniczenia zarówno dla ruchu samochodów osobowych, jak i dostawczych. Różnego rodzaju opłaty, np. za parkowanie, mają zniechęcić do nadmiernego korzystania z aut. Wskazanie korzyści ekonomicznych ma zmobilizować do wyboru przesyłek konsolidacyjnych, zaś budowa ścieżek rowerowych oraz wprowadzanie rowerów miejskich do rezygnacji z korzystania z samochodów osobowych[vii]. Przykładem praktycznego stosowania rozwiązań ekoinnowacji w Szczecinie w ramach logistyki miejskiej jest m.in. zmiana organizacji ruchu. Ponadto ograniczono prędkość ruchu nawet do 30 km/h. Wprowadzono również nowe, dogodne dla mieszkańców Szczecina trasy dla autobusów miejskich, co spowodowało zmniejszenie częstotliwości korzystania z samochodów prywatnych. Udostępniono również możliwość wypożyczania z rowerów miejskich (Bike_S). Aktualnie można je pobierać na 34 stacjach rowerowych (łącznie 348 rowerów).

Pokonać trudności

Wdrażanie ekoinnowacji w transporcie i logistyce wiąże się z trudnościami, które różnią się w zależności od gałęzi transportu oraz wykonywanej usługi. Inaczej wygląda to w przypadku transportu towarowego, a inaczej, jeśli uwzględnimy transport pasażerski. O ile dla pasażerów priorytetem jest jak najkrótszy czas przejazdu, o tyle przy przewozie towarów założenia mogą być różne. Jednakże w jednym i drugim przypadku znaczącą rolę odgrywa cena. Bez wątpienia priorytetem Komisji Europejskiej na najbliższe lata i kolejne lata jest promowanie ekoinnowacyjnych działań w dziedzinie transportu, a także likwidacja przeszkód w ich wdrażaniu. Cel ten jest realizowany m.in. przez zwiększenie poziomu inwestycji na badania związane z ekoinnowacjami. Badania, zgodnie z założeniami programu ?Horyzont 2020?, powinny uwzględniać współpracę sektora naukowego i przemysłowego oraz równoczesne współdziałanie państw członkowskich.

Dr hab. inż. Zofia Jóźwiak

Zakład Technologii Transportu Zintegrowanego i Ochrony Środowiska, Akademia Morska w Szczecinie  

 

[i] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu ekonomiczno-społecznego i Komitetu Regionów ?Horyzont 2020? ? program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji. Bruksela. 30 listopada 2011 r. (KOM(2011)808 wersja ostateczna).

[ii] www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/Pierwszy-polski-bezemisyjny-autobus-z-napedem-hybrydowym-364.html.

[iii] IMO: Technical operational measures to improve the energy efficiency of the international Shipping and Assessment of the effect on future emissions. http://cc.bingi.com

[iv] Jurdziński M.: Innowacje technologiczne na statkach morskich w celu redukcji zużycia energii i emisji CO2. ?Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni? 77/2012.

[v] Krawczyk D.: Logistyka miejska oczami operatora logistycznego. ?Logistyka? 5/2010.

[vi] Mapa akustyczna miasta Szczecin. Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Szczecin. 2014.

[vii] Jóźwiak Z.: Metody ograniczania hałasu komunikacyjnego w aglomeracjach miejskich. ?Logistyka? 6/2014.