Gospodarka odpadami – interpretacja ustawowych definicji
Składowanie, zbieranie, magazynowanie
Wiele czynności związanych ze składowaniem, zbieraniem oraz magazynowaniem odpadów z technicznego punktu widzenia jest do siebie bardzo podobnych lub nawet wręcz identycznych. To samo postępowanie może być w jednym przypadku magazynowaniem, a w innym składowaniem. Podobnie zbieranie odpadów jest często utożsamiane z magazynowaniem.
Podobieństwa między znaczeniami składowania, zbierania i magazynowania powodują, że niejednokrotnie pojawiają się problemy z prawidłowym zaklasyfikowaniem i nazwaniem danego sposobu postępowania, co może mieć ogromne konsekwencje formalno-prawne. Poniżej przedstawiono najważniejsze cechy różnicujące składowanie, zbieranie oraz magazynowanie, a także niektóre konsekwencje przyjętych rozwiązań legislacyjnych.
Składowanie odpadów
Składowanie odpadów nie jest bezpośrednio zdefiniowane w Ustawie z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU nr 62, poz. 628, z późn. zm.), jednakże z zapisów w niej zawartych można w sposób jednoznaczny wywnioskować, co należy rozumieć pod tym pojęciem. W świetle przepisów tej ustawy składowanie należy do metod unieszkodliwiania odpadów, wskazanych w załączniku nr 6. Wymieniony został tam szereg procesów unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie. Metody te to w szczególności: D1 – składowanie na składowiskach odpadów obojętnych, D3 – składowanie poprzez głębokie wtryskiwanie (w ten sposób składuje się np. odpady, które można pompować), D5 – składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne oraz D12 – składowanie odpadów w pojemnikach w ziemi (np. w kopalni).
Występując o zezwolenie na unieszkodliwianie odpadów poprzez ich składowanie, należy wskazać co najmniej jedną z powyższych metod.
Składowanie jest metodą unieszkodliwiania, a więc należy ją stosować do tych odpadów, z których zostały wysortowane odpady nadające się do odzysku (art. 12 ustawy o odpadach). Zostało to sformułowane jeszcze wyraźniej w art. 7 ust. 3 tej ustawy, który mówi, iż składowane powinny być wyłącznie te odpady, których z przyczyn technologicznych nie udało się odzyskać lub unieszkodliwić innymi metodami lub było to nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych. Wynika stąd jednoznacznie hierarchia postępowania z odpadami, która składowanie sytuuje na samym końcu łańcucha logistycznego zagospodarowania odpadów. Jest to więc metoda ostatecznego unieszkodliwienia i z założenia składowane odpady nie są przewidziane do dalszego przemieszczania czy wykorzystania w późniejszym okresie. Aby rozwiać ewentualne wątpliwości, ustawodawca wyraźnie zaznaczył (art. 3 ust. 3 pkt 15 ustawy), że składowanie odpadów na składowiskach nie jest, w rozumieniu ustawy, recyklingiem organicznym, mimo że w składowisku zachodzą procesy przetwarzania odpadów, a wydzielający się biogaz może być wykorzystany gospodarczo.
Jak każda działalność związana z unieszkodliwianiem odpadów, także składowanie wymaga uzyskania zezwolenia, w trybie określonym w art. 26 ustawy o odpadach, i może odbywać się tylko w miejscu wyznaczonym w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym (art. 13 ust. 1 ustawy). Szczegółowe wymagania dotyczące lokalizacji, budowy i eksploatacji miejsc składowania odpadów (składowisk) określają przepisy zawarte w szczególności w art. 50-62 ustawy o odpadach. Warto także wyraźnie zaznaczyć, że w zasadzie wszystkie składowiska są traktowane jako przedsięwzięcia znacząco oddziałujące na środowisko, a więc decyzje na składowanie odpadów wydaje wojewoda. Jeśli jednak jest to niezgodne z planami gospodarki odpadami, może on odmówić wydania takiego zezwolenia (art. 29 ust. 1 pkt 3). Składowanie odpadów może być poprzedzone ich magazynowaniem, ale jedynie w celu zebrania odpowiedniej ilości do transportu na składowisko i nie dłużej niż przez rok (art. 63 ust. 4).
Zbieranie i magazynowanie odpadów
Zarówno zbieranie, jak i magazynowanie odpadów zostało zdefiniowane w ustawie o odpadach (art. 3 ust. 3 pkt 3 i 23). Są to pojęcia bardzo zbliżone. Pod pojęciem magazynowania odpadów rozumie się czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem. Zbieranie odpadów oznacza natomiast każde działanie, w szczególności umieszczanie ich w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania.
Należy zauważyć, że pojęcie zbierania jest szersze, bo obejmuje także magazynowanie. Inaczej mówiąc, magazynowanie jest jednym z elementów zbierania.
O ile jednak zbieranie odpadów wymaga uzyskania zezwolenia (w trybie określonym w art. 28 ustawy), to na magazynowanie nie jest wymagane odrębne zezwolenie. Jednakże magazynowanie nie może być oderwane od konkretnego działania objętego obowiązkiem uzyskania decyzji. Magazynowanie związane jest zawsze z konkretnym działaniem dotyczącym wytwarzania lub zagospodarowania odpadów, dlatego miejsce oraz sposób magazynowania wskazuje się w odpowiedniej decyzji (art. 63 ust. 6 ustawy o odpadach).
Określenie miejsca i sposobu magazynowania odpadów następuje w pozwoleniu zintegrowanym, o którym mowa w przepisach o ochronie środowiska, pozwoleniu na wytwarzanie odpadów, decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi, zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz w zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów.
W odróżnieniu od składowania, miejsce magazynowania odpadów nie wymaga wyznaczenia w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym (art. 63 ust. 2), ale posiadacz odpadów może je magazynować jedynie na terenie, do którego posiada tytuł prawny.
Z powyższego wyliczenia wynika, że określenie miejsca i sposobu magazynowania odpadów nie jest konieczne w sytuacji, gdy wytwarzane są odpady inne niż niebezpieczne w ilości mniejszej niż pięć ton rocznie. Zgodnie z art. 17 ustawy o odpadach, nie ma wówczas potrzeby uzyskiwania formalnej akceptacji faktu wytwarzania odpadów, a więc nie występuje żaden dokument, w którym miejsce magazynowania należałoby określić. Oczywiście, nie zwalnia to przedsiębiorcy z postępowania z wytworzonymi odpadami w sposób zgodny z zasadami ochrony środowiska, a w szczególności z przepisami ustawy o odpadach, zawartymi m.in. w rozdziale 2 – zasady gospodarowania odpadami.
Magazynowanie odpadów jest wymienione w załączniku nr 5 jako jeden z procesów odzysku: R13 Magazynowanie odpadów, które mają być poddane któremukolwiek z działań wymienionych w punktach od R1 do R12 (z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są wytwarzane) oraz w załączniku nr 6 jako jeden z procesów unieszkodliwiania: D15 Magazynowanie w czasie któregokolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do D14 (z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są wytwarzane).
Można przyjąć, że magazynowanie dotyczy technicznego aspektu wytwarzania i zagospodarowania odpadów, natomiast zbieranie jest pojęciem formalnym, dotyczącym działalności w sensie ogólnym.
Należy się zastanowić, czy miejsce magazynowania musi być zawsze wskazane w decyzjach dotyczących wytwarzania lub zagospodarowania odpadów. O ile trudno sobie wyobrazić wykonywanie działalności polegającej na zbieraniu odpadów bez ich magazynowania, to w przypadku transportu nie jest to takie oczywiste.
Firma świadcząca wyłącznie usługi polegające na transporcie odpadów musi posiadać odpowiednie zezwolenie, ale nie musi ich magazynować. Po zabraniu odpadów z jednego miejsca może je przewieźć i bezpośrednio przekazać następnemu posiadaczowi. Oczywiście we wniosku musi być opisany taki sposób postępowania. Wówczas jakiekolwiek magazynowanie odpadów przez tę firmę jest niedopuszczalne. Jeśli jednak firma ma zamiar odpady magazynować, np. w celu lepszego wykorzystania środków transportu, to w zasadzie jest to automatycznie związane z wystąpieniem o zezwolenie na zbieranie odpadów. W tym przypadku pojęcie magazynowania i zbierania jest tożsame. Może się tu pojawić problem kompetencji organu wydającego zezwolenie, gdyż zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania odpadów wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce zbierania odpadów, natomiast zezwolenie na transport odpadów wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce siedziby firmy transportującej (art. 28 ust. 3 ustawy o odpadach). Jeśli siedziba firmy oraz miejsce zbierania (magazynowania) odpadów jest w tym samym powiecie, to o oba zezwolenia można wystąpić w jednym wniosku, zgodnie z art. 32 ustawy o odpadach. Jeśli jednak miejsca te są w różnych powiatach, to należy wystąpić o oba zezwolenia odrębnie.
W ustawie przewidziano natomiast sytuację, gdy odpady są zbierane w innym miejscu niż miejsce wytwarzania. Wówczas decyzję wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce wytwarzania odpadów, po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zbierania odpadów (art. 31 ust. 4). Taki zapis wskazuje wprost, że decyzja na zbieranie jest konieczna.
Jeśli przedsiębiorca nie zamierza magazynować wytworzonych odpadów na miejscu, a np. chce je bezpośrednio przewozić pod inny adres (sytuacje takie są częste w przypadku świadczenia usług serwisowych czy remontowych), to przemieszczając odpady po drogach publicznych, musi posiadać zezwolenie na transport, a magazynowanie odpadów pod nowym adresem wymaga zezwolenia na zbieranie odpadów. Mogą jednakże wystąpić sytuacje, w których przedsiębiorca świadczący usługi serwisowe czy remontowe nie zamierza samodzielnie transportować ani zbierać odpadów, a wynajmuje w tym celu inne, wyspecjalizowane firmy, posiadające stosowne zezwolenia, którym natychmiast po wytworzeniu przekazuje odpad. Wówczas w odpowiedniej decyzji lub informacji dotyczącej wytwarzania odpadów wcale nie musi być wskazane miejsce magazynowania, a wydanie takiej decyzji lub przyjęcie informacji nie jest uwarunkowane przedstawieniem decyzji na transport i/ lub zbieranie odpadów. Wydaje się jednak celowe zaznaczenie, że przemieszczanie odpadów z miejsca wytwarzania pod inny adres wymaga unormowania zgodnie z ustawą o odpadach. Wówczas przedsiębiorca albo wystąpi o zezwolenie (lub wpis do rejestru), albo wynajmie wyspecjalizowaną firmę.
Magazynowanie odpadów na innym terenie niż miejsce wytwarzania musi być więc związane z którąś z form zagospodarowania odpadów, w tym przypadku ze zbieraniem. Ponadto każde magazynowanie odpadów, które nie jest bezpośrednio związane z ich wytwarzaniem, odzyskiem czy unieszkodliwianiem i nie jest wykazane w jednej z decyzji wymienionych w art. 63 ust. 6, należy uznać za zbieranie odpadów.
prof. nadzw. dr hab. Włodzimierz Urbaniak
Wydział Chemii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej
Akademia Techniczno-Rolnicza, Bydgoszcz
Wiele czynności związanych ze składowaniem, zbieraniem oraz magazynowaniem odpadów z technicznego punktu widzenia jest do siebie bardzo podobnych lub nawet wręcz identycznych. To samo postępowanie może być w jednym przypadku magazynowaniem, a w innym składowaniem. Podobnie zbieranie odpadów jest często utożsamiane z magazynowaniem.
Podobieństwa między znaczeniami składowania, zbierania i magazynowania powodują, że niejednokrotnie pojawiają się problemy z prawidłowym zaklasyfikowaniem i nazwaniem danego sposobu postępowania, co może mieć ogromne konsekwencje formalno-prawne. Poniżej przedstawiono najważniejsze cechy różnicujące składowanie, zbieranie oraz magazynowanie, a także niektóre konsekwencje przyjętych rozwiązań legislacyjnych.
Składowanie odpadów
Składowanie odpadów nie jest bezpośrednio zdefiniowane w Ustawie z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU nr 62, poz. 628, z późn. zm.), jednakże z zapisów w niej zawartych można w sposób jednoznaczny wywnioskować, co należy rozumieć pod tym pojęciem. W świetle przepisów tej ustawy składowanie należy do metod unieszkodliwiania odpadów, wskazanych w załączniku nr 6. Wymieniony został tam szereg procesów unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie. Metody te to w szczególności: D1 – składowanie na składowiskach odpadów obojętnych, D3 – składowanie poprzez głębokie wtryskiwanie (w ten sposób składuje się np. odpady, które można pompować), D5 – składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne oraz D12 – składowanie odpadów w pojemnikach w ziemi (np. w kopalni).
Występując o zezwolenie na unieszkodliwianie odpadów poprzez ich składowanie, należy wskazać co najmniej jedną z powyższych metod.
Składowanie jest metodą unieszkodliwiania, a więc należy ją stosować do tych odpadów, z których zostały wysortowane odpady nadające się do odzysku (art. 12 ustawy o odpadach). Zostało to sformułowane jeszcze wyraźniej w art. 7 ust. 3 tej ustawy, który mówi, iż składowane powinny być wyłącznie te odpady, których z przyczyn technologicznych nie udało się odzyskać lub unieszkodliwić innymi metodami lub było to nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych. Wynika stąd jednoznacznie hierarchia postępowania z odpadami, która składowanie sytuuje na samym końcu łańcucha logistycznego zagospodarowania odpadów. Jest to więc metoda ostatecznego unieszkodliwienia i z założenia składowane odpady nie są przewidziane do dalszego przemieszczania czy wykorzystania w późniejszym okresie. Aby rozwiać ewentualne wątpliwości, ustawodawca wyraźnie zaznaczył (art. 3 ust. 3 pkt 15 ustawy), że składowanie odpadów na składowiskach nie jest, w rozumieniu ustawy, recyklingiem organicznym, mimo że w składowisku zachodzą procesy przetwarzania odpadów, a wydzielający się biogaz może być wykorzystany gospodarczo.
Jak każda działalność związana z unieszkodliwianiem odpadów, także składowanie wymaga uzyskania zezwolenia, w trybie określonym w art. 26 ustawy o odpadach, i może odbywać się tylko w miejscu wyznaczonym w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym (art. 13 ust. 1 ustawy). Szczegółowe wymagania dotyczące lokalizacji, budowy i eksploatacji miejsc składowania odpadów (składowisk) określają przepisy zawarte w szczególności w art. 50-62 ustawy o odpadach. Warto także wyraźnie zaznaczyć, że w zasadzie wszystkie składowiska są traktowane jako przedsięwzięcia znacząco oddziałujące na środowisko, a więc decyzje na składowanie odpadów wydaje wojewoda. Jeśli jednak jest to niezgodne z planami gospodarki odpadami, może on odmówić wydania takiego zezwolenia (art. 29 ust. 1 pkt 3). Składowanie odpadów może być poprzedzone ich magazynowaniem, ale jedynie w celu zebrania odpowiedniej ilości do transportu na składowisko i nie dłużej niż przez rok (art. 63 ust. 4).
Zbieranie i magazynowanie odpadów
Zarówno zbieranie, jak i magazynowanie odpadów zostało zdefiniowane w ustawie o odpadach (art. 3 ust. 3 pkt 3 i 23). Są to pojęcia bardzo zbliżone. Pod pojęciem magazynowania odpadów rozumie się czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem. Zbieranie odpadów oznacza natomiast każde działanie, w szczególności umieszczanie ich w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania.
Należy zauważyć, że pojęcie zbierania jest szersze, bo obejmuje także magazynowanie. Inaczej mówiąc, magazynowanie jest jednym z elementów zbierania.
O ile jednak zbieranie odpadów wymaga uzyskania zezwolenia (w trybie określonym w art. 28 ustawy), to na magazynowanie nie jest wymagane odrębne zezwolenie. Jednakże magazynowanie nie może być oderwane od konkretnego działania objętego obowiązkiem uzyskania decyzji. Magazynowanie związane jest zawsze z konkretnym działaniem dotyczącym wytwarzania lub zagospodarowania odpadów, dlatego miejsce oraz sposób magazynowania wskazuje się w odpowiedniej decyzji (art. 63 ust. 6 ustawy o odpadach).
Określenie miejsca i sposobu magazynowania odpadów następuje w pozwoleniu zintegrowanym, o którym mowa w przepisach o ochronie środowiska, pozwoleniu na wytwarzanie odpadów, decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi, zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz w zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów.
W odróżnieniu od składowania, miejsce magazynowania odpadów nie wymaga wyznaczenia w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym (art. 63 ust. 2), ale posiadacz odpadów może je magazynować jedynie na terenie, do którego posiada tytuł prawny.
Z powyższego wyliczenia wynika, że określenie miejsca i sposobu magazynowania odpadów nie jest konieczne w sytuacji, gdy wytwarzane są odpady inne niż niebezpieczne w ilości mniejszej niż pięć ton rocznie. Zgodnie z art. 17 ustawy o odpadach, nie ma wówczas potrzeby uzyskiwania formalnej akceptacji faktu wytwarzania odpadów, a więc nie występuje żaden dokument, w którym miejsce magazynowania należałoby określić. Oczywiście, nie zwalnia to przedsiębiorcy z postępowania z wytworzonymi odpadami w sposób zgodny z zasadami ochrony środowiska, a w szczególności z przepisami ustawy o odpadach, zawartymi m.in. w rozdziale 2 – zasady gospodarowania odpadami.
Magazynowanie odpadów jest wymienione w załączniku nr 5 jako jeden z procesów odzysku: R13 Magazynowanie odpadów, które mają być poddane któremukolwiek z działań wymienionych w punktach od R1 do R12 (z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są wytwarzane) oraz w załączniku nr 6 jako jeden z procesów unieszkodliwiania: D15 Magazynowanie w czasie któregokolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do D14 (z wyjątkiem tymczasowego magazynowania w czasie zbiórki w miejscu, gdzie odpady są wytwarzane).
Można przyjąć, że magazynowanie dotyczy technicznego aspektu wytwarzania i zagospodarowania odpadów, natomiast zbieranie jest pojęciem formalnym, dotyczącym działalności w sensie ogólnym.
Należy się zastanowić, czy miejsce magazynowania musi być zawsze wskazane w decyzjach dotyczących wytwarzania lub zagospodarowania odpadów. O ile trudno sobie wyobrazić wykonywanie działalności polegającej na zbieraniu odpadów bez ich magazynowania, to w przypadku transportu nie jest to takie oczywiste.
Firma świadcząca wyłącznie usługi polegające na transporcie odpadów musi posiadać odpowiednie zezwolenie, ale nie musi ich magazynować. Po zabraniu odpadów z jednego miejsca może je przewieźć i bezpośrednio przekazać następnemu posiadaczowi. Oczywiście we wniosku musi być opisany taki sposób postępowania. Wówczas jakiekolwiek magazynowanie odpadów przez tę firmę jest niedopuszczalne. Jeśli jednak firma ma zamiar odpady magazynować, np. w celu lepszego wykorzystania środków transportu, to w zasadzie jest to automatycznie związane z wystąpieniem o zezwolenie na zbieranie odpadów. W tym przypadku pojęcie magazynowania i zbierania jest tożsame. Może się tu pojawić problem kompetencji organu wydającego zezwolenie, gdyż zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania odpadów wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce zbierania odpadów, natomiast zezwolenie na transport odpadów wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce siedziby firmy transportującej (art. 28 ust. 3 ustawy o odpadach). Jeśli siedziba firmy oraz miejsce zbierania (magazynowania) odpadów jest w tym samym powiecie, to o oba zezwolenia można wystąpić w jednym wniosku, zgodnie z art. 32 ustawy o odpadach. Jeśli jednak miejsca te są w różnych powiatach, to należy wystąpić o oba zezwolenia odrębnie.
W ustawie przewidziano natomiast sytuację, gdy odpady są zbierane w innym miejscu niż miejsce wytwarzania. Wówczas decyzję wydaje starosta właściwy ze względu na miejsce wytwarzania odpadów, po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zbierania odpadów (art. 31 ust. 4). Taki zapis wskazuje wprost, że decyzja na zbieranie jest konieczna.
Jeśli przedsiębiorca nie zamierza magazynować wytworzonych odpadów na miejscu, a np. chce je bezpośrednio przewozić pod inny adres (sytuacje takie są częste w przypadku świadczenia usług serwisowych czy remontowych), to przemieszczając odpady po drogach publicznych, musi posiadać zezwolenie na transport, a magazynowanie odpadów pod nowym adresem wymaga zezwolenia na zbieranie odpadów. Mogą jednakże wystąpić sytuacje, w których przedsiębiorca świadczący usługi serwisowe czy remontowe nie zamierza samodzielnie transportować ani zbierać odpadów, a wynajmuje w tym celu inne, wyspecjalizowane firmy, posiadające stosowne zezwolenia, którym natychmiast po wytworzeniu przekazuje odpad. Wówczas w odpowiedniej decyzji lub informacji dotyczącej wytwarzania odpadów wcale nie musi być wskazane miejsce magazynowania, a wydanie takiej decyzji lub przyjęcie informacji nie jest uwarunkowane przedstawieniem decyzji na transport i/ lub zbieranie odpadów. Wydaje się jednak celowe zaznaczenie, że przemieszczanie odpadów z miejsca wytwarzania pod inny adres wymaga unormowania zgodnie z ustawą o odpadach. Wówczas przedsiębiorca albo wystąpi o zezwolenie (lub wpis do rejestru), albo wynajmie wyspecjalizowaną firmę.
Magazynowanie odpadów na innym terenie niż miejsce wytwarzania musi być więc związane z którąś z form zagospodarowania odpadów, w tym przypadku ze zbieraniem. Ponadto każde magazynowanie odpadów, które nie jest bezpośrednio związane z ich wytwarzaniem, odzyskiem czy unieszkodliwianiem i nie jest wykazane w jednej z decyzji wymienionych w art. 63 ust. 6, należy uznać za zbieranie odpadów.
prof. nadzw. dr hab. Włodzimierz Urbaniak
Wydział Chemii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej
Akademia Techniczno-Rolnicza, Bydgoszcz
