W najbliższym czasie nastąpi zmiana ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Będzie to już kolejna ustawa regulująca to zagadnienie w ciągu ostatnich lat.
Jej przygotowanie jest związane z koniecznością pełnej transpozycji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z 23 kwietnia 2009 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych1. Termin jej transpozycji mija 31 grudnia 2012 r.
 
Dyrektywa 2009/29/WE jest jednym z najistotniejszych elementów pakietu klimatyczno-energetycznego Unii Europejskiej, przyjętego w kwietniu 2009 r.Unia Europejska zobowiązała się w nim obniżyć do 2020 r. emisję gazów cieplarnianych przynajmniej do poziomu 20% poniżej wartości z 1990 r. W celu osiągnięcia takiego pułapu redukcji wyznaczono także inne cele, np. zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 r., wzrost średniego udziału energii odnawialnych do 20% do 2020 r. w całej UE oraz osiągnięcie poziomu wykorzystania 10% biopaliw w sektorze transportu do 2020 r. Pakiet wzmacnia system handlu emisjami, obejmując wszystkie główne instalacje przemysłowe, oraz zdecydowanie zwiększa rolę sprzedaży aukcyjnej. W sektorach nieobjętych systemem ETS – takich jak budownictwo, transport, rolnictwo i gospodarka odpadami emisje mają ulec redukcji do 10% poniżej poziomu z 2005 r. do 2020 r. Ponadto założono wzmacnianie technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, obniżanie emisji CO2 z samochodów oraz wprowadzenie surowszych norm jakości paliw. Wdrożenia pakietu dokonano poprzez kilka aktów prawnych1-7.
 
Dyrektywa post-Kioto
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE zwana jest dyrektywą post-Kioto, ponieważ odnosi się do okresu następującego po pierwotnym terminie obowiązywania protokołu z Kioto. Akt ten przewiduje dalszą redukcję emisji gazów cieplarnianych, aby przyczynić się do osiągnięcia takich poziomów redukcji, które wg naukowców uważane są za konieczne do uniknięcia groźnych zmian klimatu.
W dyrektywie wskazano, że doświadczenia zgromadzone w trakcie pierwszego okresu handlu uprawnieniami do emisji pokazują wprawdzie potencjał systemu wspólnotowego, a sfinalizowanie krajowych planów rozdziału uprawnień na drugi okres handlu uprawnieniami do emisji doprowadzi do znaczącego zmniejszenia emisji do 2012 r., jednak przeprowadzony w 2007 r. przegląd potwierdził, że niezbędny jest bardziej zharmonizowany system handlu uprawnieniami do emisji. Celem tego ma być lepsze wykorzystanie jego zalet, uniknięcie zakłóceń na rynku wewnętrznym oraz ułatwienie powiązania go z innymi systemami handlu uprawnieniami do emisji. Należy ponadto zapewnić większą przewidywalność systemu oraz rozszerzyć jego zakres przez włączenie kolejnych sektorów i gazów, by wzmocnić sygnał cenowy dwutlenku węgla, konieczny do przyspieszenia niezbędnych inwestycji, oraz przez oferowanie nowych możliwości ograniczenia emisji, co doprowadzi do obniżenia całkowitych kosztów redukcji emisji i zwiększenia skuteczności systemu.
 
Transpozycja po raz pierwszy
Częściowa transpozycja przepisów dyrektywy nastąpiła w Ustawie z 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych8. W jej uzasadnieniu zwracano już uwagę na fragmentaryczność transpozycji i przejściowy charakter tego aktu prawnego. Nie zawierała ona chociażby uregulowań uwzględniających zjawisko ucieczki emisji czy derogacji dla energetyki. Do ustawy nie wprowadzono także wszystkich zasad charakteryzujących okres rozliczeniowy 2013-2020. Tłumaczono to tym, iż częściowa transpozycja przepisów Unii Europejskiej związana jest z brakiem opracowanych przez Komisję, szczegółowych regulacji umożliwiających określenie zasad np. przydziału liczby uprawnień do emisji oraz uprawnień ze wspólnotowej rezerwy. Z tego względu ustawa ta stanowi jedynie środek o charakterze tymczasowym do czasu opracowania przepisów, zapewniających pełną transpozycję dyrektywy 2009/29/WE, które mają być odrębną regulacją i będą obowiązywały od 2013 r.
 
Planowane zmiany
Założenia projektu ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych zostały opracowane przez ministra środowiska i skierowane do konsultacji społecznych w marcu 2012 r.9. W okresie od kwietnia do czerwca br. zajął się nimi Komitet Stały Rady Ministrów10,a także Komitet do Spraw Europejskich Rady Ministrów11. Pierwszy raz nad założeniami Rada Ministrów obradowała 3 lipca 2012 r.12. Po dyskusji zobowiązała ona ministra finansów do przedstawienia dodatkowych informacji i powtórnie zajęła się nimi, przyjmując je 14 sierpnia 2012 r.13.
Teraz na bazie założeń tworzony będzie projekt ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Tak późne przyjęcie założeń do projektu nowej ustawy stanowi potencjalne zagrożenie, iż znów polski system handlu uprawnieniami nie zacznie działać od 1 stycznia 2013 r. na tych samych zasadach jak system unijny. Takie opóźnienia w przeszłości skutkowały potencjalnymi stratami finansowymi dla podmiotów gospodarczych uczestniczących w systemie.
Projektowana regulacja dotyczyć będzie funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji w okresie rozliczeniowym 2013-2020. Rozwiązania przyjęte w założeniach polegają m.in. na odejściu od darmowych przydziałów uprawnień do emisji. Od 2013 r. uprawnienia do emisji będą kupowane na aukcji. Zgodnie z założeniami, przepisy nowej ustawy będą określać m.in.: zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w okresie 2013-2020, w szczególności wydawanie zezwoleń na emisję tych gazów oraz zadania podmiotów nadzorujących i administrujących systemem EU ETS, w tym ministra środowiska (nadzór) oraz Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (administrowanie systemem EU ETS i prowadzenie rejestru uprawnień). Ponadto nowa ustawa będzie regulowała zasady wydatkowania środków uzyskanych ze sprzedaży uprawnień do emisji na aukcji. Postanowiono, że środki te będą stanowiły dochód budżetu państwa (zgodnie z dyrektywą przynajmniej połowa z nich, lub ich równowartość finansowa, powinna zostać przeznaczona na politykę klimatyczną), a także zasady i sposób przydziału uprawnień do emisji w latach 2013-2020, w tym bezpłatnych uprawnień pochodzących z tzw. derogacji dla elektroenergetyki.
Szacuje się, że nowa regulacja będzie miała wpływ na funkcjonowanie ok. 1000 przedsiębiorców, objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji.
 
Źródła
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/33/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego (Dz. Urz. L 120 z 15 maja 2009 r.).
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 443/2009 z 23 kwietnia 2009 r. określające normy emisji dla nowych samochodów osobowych w ramach zintegrowanego podejścia Wspólnoty na rzecz zmniejszenia emisji CO2 z lekkich pojazdów dostawczych (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
7. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (Dz. Urz. L 140 z 5 czerwca 2009 r.).
8. Ustawa z 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (DzU nr 122, poz. 695).
9. http://legislacja.rcl.gov.pl/dokument/39895.
10. http://legislacja.rcl.gov.pl/lista/1/projekt/33786/katalog/33812
11. http://legislacja.rcl.gov.pl/dokument/44471
12. http://legislacja.rcl.gov.pl/dokument/57439
13. http://legislacja.rcl.gov.pl/dokument/63701
 
prof. UKW dr hab. Zbigniew Bukowski, kierownik Katedry Prawa Administracyjnego i Prawa Ochrony Środowiska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, wspólnik w kancelarii Jendrośka, Jerzmański, Bar & Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska
 
W kolejnym wydaniu, w następnej części artykułu, zostanie przedstawiony szczegółowy opis projektowanej regulacji.
 
Pełna wersja artykułu, zawierająca linki do cytowanych aktów prawnych, jest dostępna tutaj