Realizacja wewnętrznych procesów transportowych stanowi istotny obszar funkcjonowania wielu przedsiębiorstw, bez względu na ich wielkość i profil działalności. O ile ekonomiczne koszty użytkowania środków transportu wewnątrzzakładowego stanowią typowy składnik rachunkowości przedsiębiorstw, o tyle związane z tym konsekwencje środowiskowe są często niedocenianie lub nawet pomijane. Opłaty za korzystanie ze środowiska są jednym z ekonomicznych instrumentów wspierających internalizację kosztów zewnętrznych transportu i dotyczą eksploatacji środków transportu drogowego oraz pozadrogowego, w tym wózków widłowych, koparek oraz ładowarek1. Ustawa Prawo ochrony środowiska2 nakłada na przedsiębiorców, będących właścicielami środków transportu, obowiązek uiszczania opłaty za wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza. Jest ona proporcjonalna do ilości paliwa zużywanego przez środki transportu. Stawka określania jest odgórnie z rozróżnieniem na typ pojazdu (rodzaj spalanego paliwa) oraz rok pierwszej rejestracji lub spełnianą normę emisyjną. 
Nowe czy używane? 
Wózki widłowe, jako najczęściej wykorzystywany środek transportu wewnętrznego, stanowią potencjalnie istotne źródło oddziaływania na środowisko. Wynika to nie tylko z ich dużego rozpowszechnienia, ale także z faktu, że eksploatowane są przeważnie pojazdy używane, mające kilkanaście i więcej lat. Na rysunku zaprezentowano liczbę rejestracji wózków widłowych w Polsce w latach 2009-2013, zgodnie z raportem z badania rynku pierwotnego i wtórnego wózków widłowych3. W 2009 roku zarejestrowano 13 661 wózków widłowych ogółem, w 2010 r. ? 13 955 sztuk, w 2011 r. ? 15 644 sztuk, w 2012 r. ? 15 686 sztuk, natomiast w 2013 r. ? 14 050 sztuk. Warto zaznaczyć, że w ostatnich trzech latach objętych badaniem wzrósł udział nowych wózków widłowych w ogólnej liczbie rejestracji z 23% w 2009 r. do 41% w latach 2012 i 2013. Ma to duże znaczenie z punktu widzenia redukcji oddziaływania na środowisko. 

Podstawą do określania stawki opłaty za korzystanie ze środowiska jest wielkość emisji gazów i pyłów do powietrza. W odniesieniu do działalności transportowej dotyczy to emisji spalin powstających na skutek spalania paliwa w silniku spalinowym. Z punktu widzenia przedsiębiorcy wielkość opłaty oblicza się, korzystając ze stawki przypisanej danemu typowi pojazdu lub na podstawie pomiarów własnych emisji (co często jest bardzo kosztowne i czasochłonne). Warto podkreślić, że podejście związane z opłatami za korzystanie ze środowiska skupia się na stronie emisyjnej eksploatacji wózków widłowych i dotyczy tylko jednego wybranego obszaru, który odpowiada za potencjalne oddziaływanie na środowisko. Aby uzyskać pełen obraz oddziaływania środowiskowego wynikającego z realizacji procesów transportowych przy użyciu wózków widłowych, można wykorzystać perspektywę cyklu życia i użyć techniki, określaną jako środowiskowa ocena cyklu życia (LCA). W takim przypadku należy wziąć pod uwagę poszczególne etapy cyklu życia w odniesieniu do zarówno wózka widłowego, jak i samego paliwa, wśród których emisja spalin jest tylko jednym z elementów eksploatacji. Etap eksploatacji pojazdu jest tylko jednym z elementów całego cyklu życia wózków widłowych. Technika LCA stanowi analizę wejść-wyjść, dlatego oddziaływanie na środowisko każdego z etapów powinno odnosić się do surowców i materiałów wykorzystywanych w poszczególnych procesach oraz do produktów wyjściowych, emisji do powietrza, wody, gleby i odpadów pozostających po tych procesach. Częściowo wejścia i wyjścia stanowią tzw. strumienie elementarne, które nie podlegają wcześniejszemu (w przypadku wejść) lub późniejszemu (w przypadku wyjść) przetworzeniu przez człowieka. Pozostałe strumienie materiałowe i energetyczne wchodzące lub wychodzące z procesów pochodzą lub trafiają do tzw. technosfery, co oznacza, że podlegają wcześniejszemu/dalszemu przetworzeniu. Przykładem może być etap eksploatacji. Paliwo oraz materiały eksploatacyjne i części zamienne ? jako wejścia do procesu ? pochodzą z technosfery i mają swoją ?historię technologiczną?, bowiem podlegały wcześniejszym procesom produkcyjnym i transportowym. Zużyte części zamienne i pozostałości materiałów eksploatacyjnych, a także ich opakowania, stanowią wyjścia z procesu i trafiają do dalszego przetworzenia przez człowieka (końcowego zagospodarowania). Jeśli, przykładowo, na skutek mycia pojazdu woda ze środkami myjącymi trafia bezpośrednio do gleby, to jest to wyjściowy strumień elementarny. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku emisji spalin, które trafiają bezpośrednio do powietrza. Każdy z wymienionych aspektów, bez względu na to, czy jest strumieniem elementarnym, czy strumieniem wyrobów, niesie za sobą potencjalne konsekwencje dla środowiska.

Istnieje wiele przykładów analiz LCA dotyczących różnych aspektów transportu, obejmujących np. cykle życia pojazdów lub ich elementów konstrukcyjnych, eksploatację czy też kwestie związane z użytkowaniem infrastruktury transportowej. W większości przypadków dotyczą one jednak transportu pozazakładowego. Stwierdzono istnienie tylko pojedynczych doniesień literaturowych dotyczących analiz LCA, zorientowanych na środki transportu wewnątrzzakładowego. Przykładami mogą być badania wykonywane przez firmy Toyota oraz Jungheinrich4-6. Jednakże w analizach tych  nie przeprowadzano pomiarów emisji gazów wylotowych, ale dokonywano obliczeń na podstawie współczynników przeliczeniowych, tj. współczynników konwersji CO2 dla poszczególnych paliw. 
Ponadto stwierdzono brak danych inwentarzowych w bazach danych LCA dotyczących użytkowania wózków widłowych. W najnowszej wersji bazy ecoinvent v.3 zawarte są informacje dotyczące tylko koparek i ładowarek, podczas gdy w ogólnodostępnej bazie ELCD, opracowanej przez Institute for Environment and Sustainability, Joint Research Centre, stwierdzono obecność danych inwentarzowych tylko dla koparki.
Duże wyzwanie
Z tego względu zespół pracowników Politechniki Poznańskiej rozpoczął badania, mające na celu uzyskanie danych, opartych na pomiarach przeprowadzanych w warunkach rzeczywistych, związanych z energetycznymi aspektami eksploatacji wózków widłowych o różnych napędach. Zasadniczym celem jest określenie oddziaływania na środowisko związanego z realizacją jednostki funkcjonalnej przez różne typy wózków. Założono, że z punktu widzenia funkcji pełnionej przez procesy transportowe, najlepiej dokonać przeliczeń danych na tonokilometr (tkm) jako jednostkę miary pracy przewozowej wykonywanej przez środki transportu towarowego. Tkm stosuje się w praktyce w transporcie towarowym oraz w LCA databases w odniesieniu do transportu towarów. Jednocześnie jest to podejście zgodne z powszechnie wykonywanymi analizami silnikowymi, w których jako jednostki przeliczeniowe wykorzystuje się właśnie g/km (emisje odniesione do drogi) lub g/kWh (emisje odniesione do pracy wygenerowanej przez silnik). W przypadku przebiegów pustych dane przeliczone zostaną na 1 km. W związku z tym dla przewozu ładunku jednostkę funkcjonalną zdefiniowano jako przetransportowanie ładunku o masie 1 tony na dystansie 1 km, natomiast dla przejazdów pustych jako pokonanie dystansu o długości 1 km przez pojazd nieobciążony ładunkiem. Badania są w trakcie realizacji, ale zakłada się, że pomogą wypełnić lukę istniejącą w ogólnych bazach danych LCA, związaną z brakiem danych inwentarzowych dla wózków widłowych.  
Wyniki analiz mogą okazać się pomocne nie tylko w kontekście analiz LCA, ale także w świetle porównania ze stawkami opłat za korzystanie ze środowiska dla tego typu pojazdów, naliczonymi od strony ?wejściowej? procesu czy wg zużycia paliwa. Kolejnym istotnym aspektem jest porównanie oddziaływania na środowisko realizacji tej samej jednostki funkcjonalnej przez pojazdy spalinowe i wózki z napędem elektrycznym. Wózki elektryczne nie emitują spalin w miejscu realizacji procesu transportowego, ale w jakimś sensie emisje te są przesunięte w łańcuchu dostaw, bowiem następują w elektrowni podczas spalania paliw. Jest to nieco odmienna sytuacja, bowiem chodzi o pojedyncze duże źródło emisji, a nie o  drobne, rozproszone emisje z pojedynczych wózków widłowych, jednakże warto porównać oddziaływanie na środowisko obu tych sytuacji i przekonać się, który ze sposobów realizacji funkcji transportowej wiąże się z mniejszym oddziaływaniem na środowisko.