Miejsca, rola i formy ekoedukacji
Edukacja ekologiczna w realizacji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju
Realizacja zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju wymaga udziału świadomego i dobrze wyedukowanego społeczeństwa. W wa¬runkach współczesnej cywilizacji wiedza i informacja stają się najważniejszym zasobem gospodarki, kreującym poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i wpływającym na poprawę jakości życia polskiego społeczeństwa. Zadania w tym zakresie określają Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju1 oraz Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej2.
Dostosowanie systemu powstawania wiedzy oraz systemu edukacji do obecnych potrzeb ma na celu wykształcenie człowieka posiadającego m.in. umiejętności przetwarzania informacji oraz dysponującego zdolnością do ich wykorzystania, przygotowanego do posługiwania się nowoczesnymi technikami informacyjnymi i multimedialnymi, zarówno w procesie zdobywania wykształcenia, jak i w życiu społecznym i gospodarczym. We współczesnej gospodarce starannie i nowocześnie wykształcony człowiek powinien być kreatywny i zdolny do łatwego adaptowania się do zmiennego otoczenia, do podejmowania pracy w warunkach szybkich zmian specjalizacji i zawodów.
Podstawowe zadania edukacji
Ciągłe kształcenie obejmować musi nie tylko edukację formalną, ale także nieformalną, koncentrującą się na programach samokształceniowych i promocji odpowiednich zachowań. Edukacja, niezależnie od różnic w programach i poziomach, musi zawierać wspólny element, jakim jest dostrzeganie korelacji i umiejętność integrowania oraz równoważenia aspektów ekonomicznych, społecznych i ochrony środowiska w każdej działalności. Dlatego konieczna jest zmiana doktryny kształcenia i przejście od modelu kształcenia encyklopedycznego i adaptacyjnego do modelu innowacyjnego i kreatywnego. Niezbędne jest także propagowanie działań w różnych organizacjach pozarządowych na rzecz wspólnego dobra społeczności lokalnych. Środkiem przygotowującym obywateli do pełnego uczestnictwa w ochronie środowiska i rozwoju zrównoważonym, jako świadomych ekologicznie uczestników życia społecznego i politycznego, musi być edukacja ekologiczna. Muszą mieć oni zapewnione prawo partycypacji w decyzjach dotyczących środowiska w otoczeniu ich miejsca zamieszkania i prawo do pełnej informacji o stanie środowiska. Realizacja tych zadań edukacyjnych wymaga przebudowy i unowocześnienia sposobu finansowania, zarządzania i kierowania systemem edukacji oraz zwiększenia wydatków na edukację z budżetu państwa, a także wykorzystania środków pomocowych Unii Europejskiej i środków pozabudżetowych.
W kraju uwzględniającym zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju nieodzowna staje się rola nauki – specyficznej dziedziny wytwarzania, charakteryzującej się wysokim stopniem nieprzewidywalności wyniku, szczególnie w badaniach podstawowych. Zapewnia ona nie tylko rozwój nowych technologii produkcji, ale także rozwój kultury oraz wysoki poziom kształcenia na różnych poziomach. Rozwój nauki i technologii, w szczególności technologii przyjaznych środowisku, wymaga jednak bardzo dużych nakładów finansowych i zrozumienia tej roli przez społeczeństwo i grupy polityczne. Obecnie podstawowym problemem nauki w Polsce jest oderwanie od potrzeb gospodarki. Znajduje to wyraz w odmiennej niż w krajach wysoko rozwiniętych proporcji między badaniami podstawowymi i stosowanymi. Nadal brak jest widocznego wzrostu zainteresowania w naszym kraju zagadnieniami uczynienia gospodarki konkurencyjną poprzez wdrażania nowoczesnych technologii. Na niekorzyść rozwoju nauki w tym zakresie wpływ ma także struktura wydatków: więcej na badania podstawowe, mniej na prace wdrożeniowe dla potrzeb gospodarki. Wyjątkowo niski jest udział finansowania badań przez podmioty gospodarcze. Słaba jest także świadomość ekologiczna w wielu dziedzinach nauki, a ponadto nie dostrzega się szans badań naukowych związanych ze zrównoważonym rozwojem. Konieczne jest nie tylko racjonalne gospodarowanie środkami budżetowymi przeznaczonymi na badania w państwowych placówkach dydaktyczno-naukowych, ale także uruchomienie mechanizmów współfinansowania z budżetu prac badawczo-wdrożeniowych prowadzonych przez podmioty niepaństwowe. Obecnie trudno jednak oczekiwać pełnego włączenia się przedsiębiorstw w realizację polityki rządu w tym zakresie. Do 2025 r. przewiduje się zwiększenie udziału podmiotów gospodarczych w finansowaniu działalności badawczo-rozwojowych do ok. 70%.
Ważnym zadaniem edukacyjnym jest poprawa statusu nauki w odbiorze społecznym. Obowiązkiem instytucji naukowych powinna być popularyzacja wiedzy środowiskowej, która w wielu placówkach badawczych uznawana jest jednak za działalność gorszego rodzaju. Paradoks tej sytuacji polega m.in. na tym, że w polskich warunkach (rzekomo wolnorynkowych) uczelnie przekształciły się z ośrodków naukowych w placówki edukacyjne, prowadzące w tym zakresie swoistą działalność gospodarczą. Nie inwestują więc w wyposażenie naukowe, tylko w sale dydaktyczne, a na badania naukowe źle opłacana kadra nie ma czasu. Polskie uczelnie nie mogą zaistnieć w wielu rankingach, ponieważ kryteria selekcyjne w krajach wysoko rozwiniętych nie odpowiadają realiom szkolnictwa wyższego w naszym kraju. Prowadzone wadliwe kształcenie masowe w dużych grupach wg identycznego modelu praktycznie sprowadza się do tego, aby zdać, a nie poznać i zrozumieć.
Szkoły wyższe winny współpracować, a także obejmować opieką wszelkie organizacje, ośrodki i ruchy ekologiczne, znajdujące się w kręgu ich oddziaływania. Środowisko akademickie należy do najbardziej niezależnych wśród różnych podmio¬tów zajmujących się ochroną środowiska. Z tego względu organizacje pozarządowe i nieformalne grupy o zainteresowaniach ekologicznych tutaj właśnie powinny szukać wsparcia merytorycznego i metodycznego. Umożliwi to wspólne realizowania zadań określonych w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej.
Miejsca edukacji ekologicznej
Do podstawowych zadań instytucji działających na rzecz ochrony środowiska w województwie należy podejmowanie i wspieranie działań mających na celu kształtowanie świadomości ekologicznej przez gromadzenie, opracowywanie i przekazywanie informacji o stanie środowiska, prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i źródeł finansowania ochrony środowiska, działalność wydawniczą o walorach edukacyjnych oraz przez organizowanie kampanii informacyjno-edukacyjnych.
Dla realizacji tych celów niezbędne jest opracowanie wojewódzkich programów edukacji ekologicznej, podejmowanie działań w zakresie utrzymania istniejących i tworzenia nowych placówek ds. informacji i edukacji ekologicznej, upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, regionie, Polsce i na świecie. Ważne jest także wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorządy, lokalne organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie.
Decyzje podejmowane na szczeblu lokalnym oddziałują bezpośrednio na środowisko człowieka w miejscu jego zamieszkania. Umacnianie samorządności związane jest m.in. z odpowiedzialnością samorządu terytorialnego za sprawy ochrony środowiska i edukacji środowiskowej. Na samorządach spoczywa również obowiązek określania celów i form tej edukacji, uwzględniających specyfikę regionu, lokalną tożsamość i tradycję kulturową. Szczególnie ważną rolę należy przypisać powiatom, bowiem właśnie tam lokalne inicjatywy obywatelskie powinny zetknąć się z programami krajowymi i europejskimi. Organy samorządowe powinny współdziałać przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej z pozarządowymi organizacjami proekologicznymi, instytucjami, kościołami i związkami wyznaniowymi, izbami zawodowymi, zakładami pracy i przedstawicielami społeczności lokalnych, utrzymywać ścisłą współpracę ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji ekologicznej, oraz zapewniać społeczeństwu dostęp do niezbędnych informacji, przydatnych w procesie podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem.
Ważną rolę w promowaniu działalności gmin w zakresie działalności proekologicznej mają konkursy. Dobrym przykładem jest Konkurs o Puchar Recyklingu, który wspomaga inicjatywy w tworzeniu lokalnych programów selektywnej zbiórki odpadów w gminach. Warunkiem powodzenia takich programów jest realizacja szeroko zakrojonych programów edukacyjnych. Powszechna świadomość ekologiczna ma bowiem zdecydowanie większe znaczenie niż instrumenty prawne, ekonomiczne, czy techniczne. Struktury samorządowe mają do spełnienia szczególną rolę w rozwijaniu edukacji ekologicznej wśród ludzi dorosłych – najlepiej jest zaangażować możliwie dużą liczbę mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o przysługującym mu prawie do świadomego uczestniczenia w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska.
Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Realizacja idei trwałego zrównoważonego rozwoju w znacznej mierze zależna jest od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy. Nowym i ważnym wyzwaniem dla edukacji jest zmieniająca się pozycja polskiego rolnictwa i wsi w Unii Europejskiej. Przemiany te nie mogą odbywać się bez zwiększenia świadomości ekologicznej rolników i bez zachowania dobrych tradycji przyjaznego dla środowiska rolnictwa polskiego. Organizacje i instytucje wspomagające rolnictwo i wieś powinny promować działania sprzyjające zachowaniu różnorodności biologicznej terenów użytkowanych rolniczo. Wiedza o ochronie środowiska w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładów, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe. W programach szkoleniowych PIP powinny być uwzględnione cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, a w ramach szkoleń z zakresu bhp należy podejmować tematykę skutków oddziaływania zakładu pracy na lokalne środowisko przyrodnicze i zdrowie człowieka. I wreszcie we wszelkich działaniach promocyjnych trzeba promować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.
Administracja niektórych form ochrony przyrody, zwłaszcza parków narodowych i parków krajobrazowych, dysponuje znacznym potencjałem organizacyjnym, który jest podstawą edukacji ekologicznej prowadzonej przez te jednostki. W wielu przypadkach edukacja ekologiczna na tych terenach nabrała charakteru instytucjonalnego i ma szeroki zakres dzięki porozumieniom pomiędzy zarządami parków a kuratoriami oświaty, wojewódzkimi ośrodkami metodycznymi, pozarządowymi organizacjami proekologicznymi i regionalnymi ośrodkami edukacji ekologicznej. Edukacja ekologiczna prowadzona jest także przez Lasy Państwowe, ogrody botaniczne, arboreta i ogrody zoologiczne. Głównym celem edukacji przyrodniczej prowadzonej przez Lasy Państwowe jest promowanie proekologicznej, wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa i właściwego stosunku do lasu i gospodarki leśnej oraz wielostronna, racjonalna współpraca z organizacjami ochrony przyrody i stowarzyszeniami ekologicznymi. Podstawowym instrumentem realizacji przez Lasy Państwowe edukacji przyrodniczej są ścieżki dydaktyczne oraz punkty edukacji (informacji) ekologicznej.
Parki krajobrazowe to jedna z najważniejszych obecnie instytucji edukacji ekologicznej, która musi współdziałać z różnymi jednostkami, zwłaszcza z samorządem terytorialnym, stanowiąc część budowania demokracji lokalnej. Działalność ośrodków edukacji ekologicznej umożliwi wdrażanie idei zasad zrównoważonego rozwoju, pozwalających kształtować świadomość ekologiczną w warunkach demokratyzacji życia społecznego i wzrastającej roli komunikacji społecznej.
Grupą zawodową żywotnie zainteresowaną promocją idei proekologicznych są organizatorzy turystyki na obszarach chronionych oraz organizacje zajmujące się eko- i agroturystyką. Dlatego konieczne jest objęcie edukacją ekologiczną zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku, jak i osób korzystających z tych usług, gdyż niewłaściwie organizowana masowa turystyka i rekreacja wyraźnie ujemnie oddziałuje na środowisko.
Twórcze zaangażowanie
Edukacja powinna wykształcać te wartości, postawy i zadania, które umożliwią rozwój cywilizacyjny i rozwiązywanie problemów ekologicznych bez degradacji środowiska. Niezbędne jest obecnie zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej, zarówno przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści, jak i powiększanie bazy materialnej, umożliwiającej praktyczną realizację programów edukacyjnych. Edukacja jak żadna inna działalność wymaga twórczego zaangażowania. Tylko takie realizowanie edukacji ekologicznej zapewni przygotowanie aktywnych i świadomych członków społeczeństwa obywatelskiego.
dr hab. Krzysztof Kasprzak
prof. nadzw., Zakład Zagospodarowania Turystycznego, AWF Poznań
Źródła
Realizacja zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju wymaga udziału świadomego i dobrze wyedukowanego społeczeństwa. W wa¬runkach współczesnej cywilizacji wiedza i informacja stają się najważniejszym zasobem gospodarki, kreującym poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i wpływającym na poprawę jakości życia polskiego społeczeństwa. Zadania w tym zakresie określają Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju1 oraz Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej2.
Dostosowanie systemu powstawania wiedzy oraz systemu edukacji do obecnych potrzeb ma na celu wykształcenie człowieka posiadającego m.in. umiejętności przetwarzania informacji oraz dysponującego zdolnością do ich wykorzystania, przygotowanego do posługiwania się nowoczesnymi technikami informacyjnymi i multimedialnymi, zarówno w procesie zdobywania wykształcenia, jak i w życiu społecznym i gospodarczym. We współczesnej gospodarce starannie i nowocześnie wykształcony człowiek powinien być kreatywny i zdolny do łatwego adaptowania się do zmiennego otoczenia, do podejmowania pracy w warunkach szybkich zmian specjalizacji i zawodów.
Podstawowe zadania edukacji
Ciągłe kształcenie obejmować musi nie tylko edukację formalną, ale także nieformalną, koncentrującą się na programach samokształceniowych i promocji odpowiednich zachowań. Edukacja, niezależnie od różnic w programach i poziomach, musi zawierać wspólny element, jakim jest dostrzeganie korelacji i umiejętność integrowania oraz równoważenia aspektów ekonomicznych, społecznych i ochrony środowiska w każdej działalności. Dlatego konieczna jest zmiana doktryny kształcenia i przejście od modelu kształcenia encyklopedycznego i adaptacyjnego do modelu innowacyjnego i kreatywnego. Niezbędne jest także propagowanie działań w różnych organizacjach pozarządowych na rzecz wspólnego dobra społeczności lokalnych. Środkiem przygotowującym obywateli do pełnego uczestnictwa w ochronie środowiska i rozwoju zrównoważonym, jako świadomych ekologicznie uczestników życia społecznego i politycznego, musi być edukacja ekologiczna. Muszą mieć oni zapewnione prawo partycypacji w decyzjach dotyczących środowiska w otoczeniu ich miejsca zamieszkania i prawo do pełnej informacji o stanie środowiska. Realizacja tych zadań edukacyjnych wymaga przebudowy i unowocześnienia sposobu finansowania, zarządzania i kierowania systemem edukacji oraz zwiększenia wydatków na edukację z budżetu państwa, a także wykorzystania środków pomocowych Unii Europejskiej i środków pozabudżetowych.
W kraju uwzględniającym zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju nieodzowna staje się rola nauki – specyficznej dziedziny wytwarzania, charakteryzującej się wysokim stopniem nieprzewidywalności wyniku, szczególnie w badaniach podstawowych. Zapewnia ona nie tylko rozwój nowych technologii produkcji, ale także rozwój kultury oraz wysoki poziom kształcenia na różnych poziomach. Rozwój nauki i technologii, w szczególności technologii przyjaznych środowisku, wymaga jednak bardzo dużych nakładów finansowych i zrozumienia tej roli przez społeczeństwo i grupy polityczne. Obecnie podstawowym problemem nauki w Polsce jest oderwanie od potrzeb gospodarki. Znajduje to wyraz w odmiennej niż w krajach wysoko rozwiniętych proporcji między badaniami podstawowymi i stosowanymi. Nadal brak jest widocznego wzrostu zainteresowania w naszym kraju zagadnieniami uczynienia gospodarki konkurencyjną poprzez wdrażania nowoczesnych technologii. Na niekorzyść rozwoju nauki w tym zakresie wpływ ma także struktura wydatków: więcej na badania podstawowe, mniej na prace wdrożeniowe dla potrzeb gospodarki. Wyjątkowo niski jest udział finansowania badań przez podmioty gospodarcze. Słaba jest także świadomość ekologiczna w wielu dziedzinach nauki, a ponadto nie dostrzega się szans badań naukowych związanych ze zrównoważonym rozwojem. Konieczne jest nie tylko racjonalne gospodarowanie środkami budżetowymi przeznaczonymi na badania w państwowych placówkach dydaktyczno-naukowych, ale także uruchomienie mechanizmów współfinansowania z budżetu prac badawczo-wdrożeniowych prowadzonych przez podmioty niepaństwowe. Obecnie trudno jednak oczekiwać pełnego włączenia się przedsiębiorstw w realizację polityki rządu w tym zakresie. Do 2025 r. przewiduje się zwiększenie udziału podmiotów gospodarczych w finansowaniu działalności badawczo-rozwojowych do ok. 70%.
Ważnym zadaniem edukacyjnym jest poprawa statusu nauki w odbiorze społecznym. Obowiązkiem instytucji naukowych powinna być popularyzacja wiedzy środowiskowej, która w wielu placówkach badawczych uznawana jest jednak za działalność gorszego rodzaju. Paradoks tej sytuacji polega m.in. na tym, że w polskich warunkach (rzekomo wolnorynkowych) uczelnie przekształciły się z ośrodków naukowych w placówki edukacyjne, prowadzące w tym zakresie swoistą działalność gospodarczą. Nie inwestują więc w wyposażenie naukowe, tylko w sale dydaktyczne, a na badania naukowe źle opłacana kadra nie ma czasu. Polskie uczelnie nie mogą zaistnieć w wielu rankingach, ponieważ kryteria selekcyjne w krajach wysoko rozwiniętych nie odpowiadają realiom szkolnictwa wyższego w naszym kraju. Prowadzone wadliwe kształcenie masowe w dużych grupach wg identycznego modelu praktycznie sprowadza się do tego, aby zdać, a nie poznać i zrozumieć.
Szkoły wyższe winny współpracować, a także obejmować opieką wszelkie organizacje, ośrodki i ruchy ekologiczne, znajdujące się w kręgu ich oddziaływania. Środowisko akademickie należy do najbardziej niezależnych wśród różnych podmio¬tów zajmujących się ochroną środowiska. Z tego względu organizacje pozarządowe i nieformalne grupy o zainteresowaniach ekologicznych tutaj właśnie powinny szukać wsparcia merytorycznego i metodycznego. Umożliwi to wspólne realizowania zadań określonych w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej.
Miejsca edukacji ekologicznej
Do podstawowych zadań instytucji działających na rzecz ochrony środowiska w województwie należy podejmowanie i wspieranie działań mających na celu kształtowanie świadomości ekologicznej przez gromadzenie, opracowywanie i przekazywanie informacji o stanie środowiska, prowadzenie szkoleń zawodowych w zakresie prawa, zarządzania, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i źródeł finansowania ochrony środowiska, działalność wydawniczą o walorach edukacyjnych oraz przez organizowanie kampanii informacyjno-edukacyjnych.
Dla realizacji tych celów niezbędne jest opracowanie wojewódzkich programów edukacji ekologicznej, podejmowanie działań w zakresie utrzymania istniejących i tworzenia nowych placówek ds. informacji i edukacji ekologicznej, upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, regionie, Polsce i na świecie. Ważne jest także wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez samorządy, lokalne organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie.
Decyzje podejmowane na szczeblu lokalnym oddziałują bezpośrednio na środowisko człowieka w miejscu jego zamieszkania. Umacnianie samorządności związane jest m.in. z odpowiedzialnością samorządu terytorialnego za sprawy ochrony środowiska i edukacji środowiskowej. Na samorządach spoczywa również obowiązek określania celów i form tej edukacji, uwzględniających specyfikę regionu, lokalną tożsamość i tradycję kulturową. Szczególnie ważną rolę należy przypisać powiatom, bowiem właśnie tam lokalne inicjatywy obywatelskie powinny zetknąć się z programami krajowymi i europejskimi. Organy samorządowe powinny współdziałać przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej z pozarządowymi organizacjami proekologicznymi, instytucjami, kościołami i związkami wyznaniowymi, izbami zawodowymi, zakładami pracy i przedstawicielami społeczności lokalnych, utrzymywać ścisłą współpracę ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji ekologicznej, oraz zapewniać społeczeństwu dostęp do niezbędnych informacji, przydatnych w procesie podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem.
Ważną rolę w promowaniu działalności gmin w zakresie działalności proekologicznej mają konkursy. Dobrym przykładem jest Konkurs o Puchar Recyklingu, który wspomaga inicjatywy w tworzeniu lokalnych programów selektywnej zbiórki odpadów w gminach. Warunkiem powodzenia takich programów jest realizacja szeroko zakrojonych programów edukacyjnych. Powszechna świadomość ekologiczna ma bowiem zdecydowanie większe znaczenie niż instrumenty prawne, ekonomiczne, czy techniczne. Struktury samorządowe mają do spełnienia szczególną rolę w rozwijaniu edukacji ekologicznej wśród ludzi dorosłych – najlepiej jest zaangażować możliwie dużą liczbę mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o przysługującym mu prawie do świadomego uczestniczenia w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska.
Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Realizacja idei trwałego zrównoważonego rozwoju w znacznej mierze zależna jest od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy. Nowym i ważnym wyzwaniem dla edukacji jest zmieniająca się pozycja polskiego rolnictwa i wsi w Unii Europejskiej. Przemiany te nie mogą odbywać się bez zwiększenia świadomości ekologicznej rolników i bez zachowania dobrych tradycji przyjaznego dla środowiska rolnictwa polskiego. Organizacje i instytucje wspomagające rolnictwo i wieś powinny promować działania sprzyjające zachowaniu różnorodności biologicznej terenów użytkowanych rolniczo. Wiedza o ochronie środowiska w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładów, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe. W programach szkoleniowych PIP powinny być uwzględnione cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, a w ramach szkoleń z zakresu bhp należy podejmować tematykę skutków oddziaływania zakładu pracy na lokalne środowisko przyrodnicze i zdrowie człowieka. I wreszcie we wszelkich działaniach promocyjnych trzeba promować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.
Administracja niektórych form ochrony przyrody, zwłaszcza parków narodowych i parków krajobrazowych, dysponuje znacznym potencjałem organizacyjnym, który jest podstawą edukacji ekologicznej prowadzonej przez te jednostki. W wielu przypadkach edukacja ekologiczna na tych terenach nabrała charakteru instytucjonalnego i ma szeroki zakres dzięki porozumieniom pomiędzy zarządami parków a kuratoriami oświaty, wojewódzkimi ośrodkami metodycznymi, pozarządowymi organizacjami proekologicznymi i regionalnymi ośrodkami edukacji ekologicznej. Edukacja ekologiczna prowadzona jest także przez Lasy Państwowe, ogrody botaniczne, arboreta i ogrody zoologiczne. Głównym celem edukacji przyrodniczej prowadzonej przez Lasy Państwowe jest promowanie proekologicznej, wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa i właściwego stosunku do lasu i gospodarki leśnej oraz wielostronna, racjonalna współpraca z organizacjami ochrony przyrody i stowarzyszeniami ekologicznymi. Podstawowym instrumentem realizacji przez Lasy Państwowe edukacji przyrodniczej są ścieżki dydaktyczne oraz punkty edukacji (informacji) ekologicznej.
Parki krajobrazowe to jedna z najważniejszych obecnie instytucji edukacji ekologicznej, która musi współdziałać z różnymi jednostkami, zwłaszcza z samorządem terytorialnym, stanowiąc część budowania demokracji lokalnej. Działalność ośrodków edukacji ekologicznej umożliwi wdrażanie idei zasad zrównoważonego rozwoju, pozwalających kształtować świadomość ekologiczną w warunkach demokratyzacji życia społecznego i wzrastającej roli komunikacji społecznej.
Grupą zawodową żywotnie zainteresowaną promocją idei proekologicznych są organizatorzy turystyki na obszarach chronionych oraz organizacje zajmujące się eko- i agroturystyką. Dlatego konieczne jest objęcie edukacją ekologiczną zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku, jak i osób korzystających z tych usług, gdyż niewłaściwie organizowana masowa turystyka i rekreacja wyraźnie ujemnie oddziałuje na środowisko.
Twórcze zaangażowanie
Edukacja powinna wykształcać te wartości, postawy i zadania, które umożliwią rozwój cywilizacyjny i rozwiązywanie problemów ekologicznych bez degradacji środowiska. Niezbędne jest obecnie zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej, zarówno przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści, jak i powiększanie bazy materialnej, umożliwiającej praktyczną realizację programów edukacyjnych. Edukacja jak żadna inna działalność wymaga twórczego zaangażowania. Tylko takie realizowanie edukacji ekologicznej zapewni przygotowanie aktywnych i świadomych członków społeczeństwa obywatelskiego.
dr hab. Krzysztof Kasprzak
prof. nadzw., Zakład Zagospodarowania Turystycznego, AWF Poznań
Źródła
- POLSKA 2025. Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju. Rada Ministrów. Warszawa 2000.
- Przez edukację do zrównoważonego rozwoju. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. Ministerstwo Środowiska. Warszawa 2001.
