Parlament Europejski uchwalił 17 czerwca 2008 r. rezolucję w sprawie projektu nowej dyrektywy ramowej o odpadach. Otwiera to drogę do ostatecznego przyjęcia projektu przez Radę i jego podpisania, co najprawdopodobniej nastąpi we wrześniu. Dyrektywa powinna zostać transponowana do prawa krajowego w ciągu dwóch lat od jej wejścia w życie.


W efekcie zostaną uchylone trzy Dyrektywy: Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz.Urz. UE L 114 z 27.04.2006, str. 9), Rady 91/689/EWG z 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 377 31.12.1991, str. 20, z późn. zm.) oraz Dyrektywa Rady 75/439/EWG z 16 czerwca 1975 r. w sprawie usuwania olejów odpadowych (Dz.Urz. WE L 194 z 25.07.1975, str.23, z późn. zm.).


Przyczyny i cele


Należy przypomnieć, że pierwsza Dyrektywa Rady 75/442/EWG z 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (tzw. dyrektywa ramowa) (Dz.Urz. WE L 194 25.07.1975, str. 39, z późn. zm.) została przyjęta ponad 30 lat temu i chociaż została znowelizowana w znaczący sposób w 1991 r., to jednak w trakcie jej stosowania ujawniło się wiele problemów, które wymagały pilnego rozwiązania. Wprawdzie w 2006 r. weszła w życie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów, jednak w praktyce był to jednolity tekst „starej” dyrektywy ramowej i jego publikacja związana była z przystąpieniem do Unii Europejskiej nowych państw członkowskich, tj. Bułgarii i Rumunii.
W dokumentach strategicznych UE, m.in. w Szóstym Programie Działań Wspólnoty na rzecz Środowiska oraz Strategii Tematycznej dotyczącej zapobiegania powstawaniu i recyklingu odpadów, wskazano szereg kwestii, które wymagają gruntownej analizy. W pierwszym rzędzie dotyczy to pojęcia „odpadów”, jego definicji, rozróżnienia „odpadów” od „produktów ubocznych” czy też wskazania, kiedy odpady – po poddaniu procesom odzysku – przestają być odpadami. Kolejnym problemem było jasne rozróżnienie odzysku od unieszkodliwiania odpadów. W związku z przyjmowaniem nowych aktów prawnych powstały wątpliwości, w jakich przypadkach powinny być stosowane konkretne przepisy. W szczególności dotyczyło to relacji pomiędzy Dyrektywą ramową a Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1774/2002 z 3 października 2002 r., ustanawiającym przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz.Urz. WE L 273 z 10.10.2002, str. 1, z późn. zm.). Zwracano uwagę na konieczność podjęcia działań, które przyczynią się do zapobiegania powstawaniu odpadów, jak również spowodują zwiększenie recyklingu.
Wobec powyższego, przygotowując projekt nowej dyrektywy ramowej o odpadach, dążono do rozwiązania powyższych problemów, starając się sformułować przepisy w sposób jak najbardziej jasny i zrozumiały, również dla małych i średnich przedsiębiorców. Jako cel postawiono sobie także ograniczenie biurokracji, unikanie dublowania przepisów, pełne wdrożenie podstawowych zasad ochrony środowiska w gospodarce odpadami, np. zasady przezorności, zrównoważonego rozwoju i „zanieczyszczający płaci”. Starano się jednocześnie zachować wszystkie te instrumenty, które przyniosły pozytywne rezultaty.


Główne zmiany


Zostały zweryfikowane prawie wszystkie definicje, nie wyłączając definicji „odpadów”, i dodano nowe. Na szczególne podkreślenie zasługuje wprowadzenie do dyrektywy ramowej definicji „recyklingu”. Oznacza on każdą operację odzysku, w trakcie której materiały odpadowe zostaną przetworzone (w procesie produkcyjnym) w produkty, materiały lub substancje o pierwotnym lub innym przeznaczeniu. Przy czym do recyklingu zalicza się przetwarzanie materiałów organicznych, ale nie kwalifikuje się odzysku energii, przetwarzania w materiały, które będą używane jako paliwa lub w operacjach wypełniania wyrobisk, wykopów itd. Odzysk został zdefiniowany jako każda operacja, której zasadniczym celem jest użycie odpadów w celu zastąpienia innych materiałów, które musiałby być użyte dla wypełnienia określonej funkcji, jak też przygotowanie odpadów do wypełniania takiej funkcji w zakładzie lub w szerzej rozumianej gospodarce. Jednocześnie wskazano, że załącznik II zawiera przykładową (otwartą) listę operacji odzysku.
Nowym elementem jest obowiązek sporządzania przez państwa członkowskie programów zapobiegania powstawaniu odpadów, które mogą być elementem planów gospodarki odpadami. Zapobieganie zostało zdefiniowane jako środki, które są podejmowane, zanim substancja, materiał lub produkt staną się odpadem, aby zredukować: ilość odpadów, włączając w to ponowne użycie produktów lub wydłużenie czasu życia produktu, negatywne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko lub zdrowie ludzi albo zawartość substancji niebezpiecznych w materiałach i produktach.
Kwestią, która do samego końca rodziła bardzo burzliwe dyskusje, a nawet kontrowersje, było ustanowienie na poziomie dyrektywy ramowej celów w zakresie zapobiegania oraz recyklingu. Ostatecznie zrezygnowano z tego w ramach zapobiegania odpadów, a ustalono przygotowania do ponownego użycia (rozumianego jako operacje odzysku polegające na sprawdzaniu, czyszczeniu lub reperowaniu, w wyniku których produkty lub elementy produktów, które stały się odpadami, są tak przygotowane, że będą ponownie użyte bez żadnych innych procesów wstępnej obróbki) i recyklingu.
Do 2020 r. państwa członkowskie są obowiązane podjąć takie środki, aby osiągnąć odpowiedni stopień przygotowania do ponownego użycia i recyklingu materiałów odpadowych, co najmniej takich jak: papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło pochodzące z gospodarstw domowych oraz możliwie z innych źródeł, tak dalece jak te strumienie odpadów są podobne do odpadów pochodzących z gospodarstw domowych, w wysokości co najmniej 50% wagowych całości. Poza tym muszą być przygotowane do ponownego użycia, recyklingu i innego odzysku materiałowego, włączając operacje wypełniania m.in. wyrobisk, używając jako zamienników innych materiałów odpadów budowlanych i rozbiórkowych innych niż niebezpieczne (wyłączając naturalnie występujące materiały), zdefiniowane pod kodem 17 05 04 w Europejskim Katalogu Odpadów, w wysokości co najmniej 70% wagowych.
Komisja Europejska została zobowiązana do określenia szczegółowych zasad stosowania i metod obliczania celem weryfikacji osiągnięcia celów, przy czym możliwe jest ustanowienie okresów przejściowych dla państw członkowskich, w których recykling w 2008 r. stanowił poniżej 5%.
 
dr inż. Beata B. Kłopotek, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Środowiska