Nowa ustawa o opakowaniach: projekt. Cz. I

 

W pierwszej części artykułu przedstawiony zostanie krótki opis ustawy, jak i definicja „opakowania”.

Zgodnie z uzasadnieniem opublikowanym na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska¹, projekt ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, został przygotowany na podstawie przyjętych przez Radę Ministrów 16 listopada 2010 r. założeń projektu ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Stanowi on wdrożenie postanowień dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych („dyrektywa opakowaniowa”).

Głównym celem projektowanej regulacji jest uszczelnienie systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych. Funkcjonujący obecnie system zagospodarowania odpadów opakowaniowych jest bowiem nieskuteczny i nie gwarantuje osiągnięcia przez Polskę do 2014 r. wymaganych dyrektywą opakowaniową poziomów odzysku i recyklingu. W konsekwencji może to doprowadzić do nałożenia na nasz kraj kar finansowych przez Trybunał Sprawiedliwości UE.

Projektowany akt ma zastąpić Ustawę z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz część przepisów Ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, przejmując w dużej mierze rozwiązania tych ustaw.

Projekt ustawy składa się z 99 artykułów podzielonych na 12 rozdziałów. Integralną część ustawy stanowią trzy załączniki określające: 1. Docelowy poziom odzysku i recyklingu, 2. Sposób obliczania opłaty produktowej oraz 3. Poziomy odzysku i recyklingu.

 

Projektowana ustawa określa, zgodnie z art. 1 pkt 1 dyrektywy opakowaniowej, co należy rozumieć przez opakowanie oraz kategorie opakowań. Definicja „opakowania” jest zawarta w art. 3 ust. 1: Opakowaniem w rozumieniu ustawy jest wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do: 1) przechowywania, 2) ochrony, 3) przewozu, 4) dostarczania, 5) prezentacji

Zgodnie z art. 3 ust. 2: Za opakowanie uważa się:

3) część składową opakowania oraz złączony z opakowaniem element pomocniczy, spełniające funkcje opakowania, o których mowa w ust. 1, z tym że element pomocniczy przyczepiony bezpośrednio lub przymocowany do produktu, uważa się za opakowanie, z wyłączeniem elementu stanowiącego integralną część produktu, którego wszelkie elementy są przeznaczone do wspólnego spożycia lub usunięcia.

 

Definicja opakowania jest bardzo szeroka. Ma na celu uszczelnienie systemu gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Taka jest tendencja w prawie wspólnotowym. Warto przypomnieć, że Europejski Trybunał Konstytucyjny ETS w orzeczeniu z 29 kwietnia 2004 r. (C-341/01) wskazał, że: Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych musi być interpretowany w ten sposób, iż plastikowe torebki wydawane konsumentom w punktach sprzedaży, niezależnie od tego, czy odpłatnie, czy też nie, stanowią opakowania w jego rozumieniu.²

Zaprezentowana definicja jest „kalką językową” definicji zawartej w polskim tłumaczeniu dyrektywy 94/62. Dlatego kryteria wynikające z art. 3 ust. 2 projektowanej ustawy należy zilustrować przykładami z załącznika nr 1 do przedmiotowej dyrektywy, bez których zrozumienie definicji może rodzić daleko idące trudności.

Kryterium z art. 3 ust. 2 pkt 1: opakowania (pudełka po słodyczach, folia pokrywająca opakowania płyt CD), nieopakowania (doniczki kwiatowe stałe, pudełka na narzędzia, torebki herbaty, warstwy wosku pokrywające ser, skóry kiełbas).

Kryterium z art. 3 ust. 2 pkt 2: opakowania, jeżeli wytworzone i przeznaczone do wypełnienia w punkcie sprzedaży (papierowe i wykonane z tworzywa sztucznego torby na zakupy, jednorazowe talerze i kubki, folia przylepna, torebki na kanapki, folia aluminiowa), nieopakowania (mieszadło, jednorazowe sztućce).

 

W artykule 3 ust. 2 pkt 3 projektowanej ustawy za opakowanie rozumie się również części składowe oraz materiały pomocnicze.

Aby wyjaśnić sens tych pojęć konieczne jest odwołanie się do prawa cywilnego. Bez wątpienia ustawodawca odsyła w zakresie pojęcia „części składowych” do postanowień kodeksu cywilnego. Interesujące pojęcia są uregulowane w art. 47-52 kodeksu cywilnego: Art. 47 §1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. § 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. §3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Dokonując analizy przytoczonego przepisu należy zauważy, iż można stworzyć następujące kryteria uznania pewnych przedmiotów za części składowe. Jest to samodzielny charakter części składowej, mającej wyraźnie określone granice przestrzenne i dopiero połączenie jej z pozostałymi częściami składowymi stanowi całość w sensie gospodarczym, a odłączenie jej narusza tę całość³ (sposób połączenia, który powoduje, iż odłączenie spowoduje uszkodzenie lub istotną zmianę całości albo przedmiotu odłączonego, np. usunięcie wieczka opakowania). Trwały charakter połączenia stoi w opozycji do połączenia mającego jedynie charakter przemijający⁴.

 

Art. 52. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych”.

Do powstania stosunku przynależności musi być ona: rzeczą ruchomą samodzielną, potrzebną do prawidłowego korzystania z rzeczy głównej, zgodnie z jej przeznaczeniem. Ponadto, aby przynależność musi pozostawać z rzeczą główną w faktycznym związku odpowiadającym celowi tej przynależności. W grę wchodzi tutaj głównie związek przestrzenny. Przemijające pozbawienie przynależności tego związku nie ma wpływu na istnienie stosunku przynależności. Oprócz tego rzecz główna i przynależność muszą należeć do tego samego właściciela⁵.

Pomimo iż na temat analizowanych przepisów wydano już wiele publikacji i orzeczeń, wciąż istnieją wątpliwości w zakresie np. kryterium decydującego o zaliczeniu danego użytku do przemijającego. Ścierają się tutaj dwa nurty. Pierwszy występujący w orzecznictwie można określić subiektywnym: decyduje bowiem wola osób zainteresowanych (orzeczenie Sądu Najwyższego z 4 listopada 1963 r., OSN 1964, poz. 209). Krytycznie odnoszą się to tego poglądu niektórzy przedstawiciele nauki, wg których relewantne znaczenie ma kryterium obiektywne, tzn. dane postrzegane dla osób trzecich⁶.

Tym samym przynależnością do puszki może być otwieracz, który jest sprzedawany łącznie z produktem w takim opakowaniu. Czy będzie on postrzegany na gruncie projektowanej ustawy jako „materiał pomocniczy”. Wydaje się, że tak, choć praktyka pokaże, jak to pojęcie zostanie zinterpretowane.

W tym miejscu warto podkreślić, że szkoda, iż projektodawca zestawia ze sobą pojęcia znane prawu rzeczowemu (część składowa) z pojęciami temu prawu obcemu („materiał pomocniczy”), choć jak się wydaje istnieją w prawie polskim adekwatne odpowiedniki („przynależności”). W załączniku nr 1 do dyrektywy opakowaniowej podaje się przykłady odpowiadające kryterium z art. 3 ust. 2 pkt 3 projektu ustawy: opakowania(etykiety powiązane bezpośrednio lub dołączone do produktu), elementy opakowań (zalotka tuszu do rzęs, stanowiąca zakończenie pojemnika, przylepne etykiety przyczepione do innego wyrobu opakowaniowego, stemple, tuleje z tworzywa sztucznego oraz miarka, stanowiąca element zakończenia pojemnika dla detergentów).

Zgodnie z projektem ustawy, minister właściwy do spraw środowiska ma określić, w drodze rozporządzenia, przykładowy wykaz wyrobów, w tym części składowych opakowań oraz złączonych z wyrobem elementów pomocniczych, które uznaje się albo nie za opakowanie, kierując się potrzebą zapewnienia jednolitego uznawania wyrobów za opakowanie.

Rozporządzenie to będzie wdrażało postanowienia załącznika I dyrektywy opakowaniowej. Zgodnie z art. 4 projektu ustawy, będą wyróżniane następujące kategorie opakowań: jednostkowe, zbiorcze oraz transportowe. Opakowania jednostkowe służą do przekazywania produktu użytkownikowi w miejscu zakupu, zaliczane są tu również przeznaczone do konsumpcji produktów naczynia jednorazowego użytku. Opakowania zbiorcze zawierają wielokrotność opakowań jednostkowych produktów, niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży, i które można zdjąć z produktu bez naruszania cech produktu. Opakowania transportowe służą do transportu produktów w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych w celu zapobiegania uszkodzeniom produktów, z wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub lotniczego.

 

dr Bartosz Draniewicz, radca prawny, Kancelaria Prawa Gospodarczego i Ekologicznego, Warszawa

Śródtytuły od redakcji

 

Źródła

1.      www.mos.gov.pl.

2.      European Court reports 2004 Page I-04883, http://eur-lex.europa.eu.

3.      Grzybowski S. [w:]: System Prawa Cywilnego. Część ogólna. t. I. 1985.

4.      Rudnicki S.: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Warszawa 2001.

5.      Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K.: Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Warszawa 1996.

6.      Dybowski T.: Części składowe rzeczy. Nowe Prawo, 1/1969.