Nowelizacja ustawy wrakowej

 

Jak najbardziej. Podobne stanowisko zajęło Ministerstwo Środowiska w piśmie z 19 marca 2010 r. (DP-078-96/13892/10/AR)¹.

 

Ustawa z 22 stycznia 2010 r.o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw² weszła w życie 12 marca 2010 r.Nowelizacja objęła swoim zakresem również Ustawę z 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji³ (zwanej dalej ustawą wrakową). Jedną z kluczowych modyfikacji ustawy wrakowej jest zmiana podziału podmiotów dokonujących wprowadzenia pojazdów na terytorium kraju i przypisanych im obowiązków dotyczących utworzenia sieci albo uiszczania tzw. opłaty recyklingowej.

Istotne zmiany zostały wprowadzone w art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy wrakowej. Mianowicie wskazano w art. 11 ust. 1, że wprowadzający pojazd, o którym mowa w art. 10, jest obowiązany zapewnić sieć zbierania pojazdów. W drugim z przywołanych artykułów, czyli w art. 12 ust. 1, rozstrzygnięto, że wprowadzający pojazd inny niż wymieniony w art. 10 nie zapewnia sieci.

W obydwu przypadkach występuje odesłanie do art. 10 ustawy wrakowej. Stanowi on zaś, że „Przepisy art. 6-9 dotyczą wprowadzających pojazdy wydających kartę pojazdu, o której mowa w art. 77 ust. 1 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym”.

Jest to przykład fatalnej techniki legislacyjnej, odesłania pośredniego, w znaczący sposób utrudniającego rozumienie tekstu prawnego. Art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 odsyłają do art. 10 ustawy wrakowej (odesłanie wewnętrzne), ale w tym artykule nie ma klarownej odpowiedzi dotyczącej tego, jaką kategorię podmiotów ustawodawca miał na myśli. Zachodzi bowiem konieczność sięgnięcia do innego aktu prawnego – art. 77 ust. 1 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (odesłanie zewnętrzne).

Należy przyjmować, że ustawodawcy chodzi o wprowadzającego pojazd, wydającego kartę pojazdu. W 77 ust. 1 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym jest mowa o producentach i importerach nowych pojazdów.

Z tej skomplikowanej mozaiki przepisów prawnych należy wnioskować, że po nowelizacji obowiązek zapewnienia sieci spoczywa tylko na producentach i importerach nowych pojazdów.

 

Ustawodawca zmienia w sposób istotny dotychczasowy trójpodział podmiotów zobowiązanych do zapewnienia sieci, a tym samym i ponoszenia opłat przewidzianych na gruncie ustawy wrakowej. Ten trójpodział wynikał z rozwiązań prawnych, obowiązujących do czasu wejścia w życie nowelizacji. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy, wprowadzający pojazd był obowiązany zapewnić sieć zbierania pojazdów, zwaną dalej „siecią”, obejmującą terytorium kraju w taki sposób, aby zagwarantować właścicielowi możliwość oddania samochodu wycofanego z eksploatacji do punktu zbierania pojazdów lub stacji demontażu, położonych w odległości nie większej niż 50 km w linii prostej od miejsca zamieszkania albo siedziby właściciela auta, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1.

Art. 12 ust. 1 stanowił zaś, że wprowadzający pojazd, który wprowadza na terytorium kraju nie więcej niż 1000 pojazdów w roku kalendarzowym, może nie zapewniać sieci.

Z analizy tych postanowień wynikało, iż ustawodawca dokonał podziału podmiotów, które potencjalnie mogą dokonywać wprowadzenia pojazdu na terytorium kraju na trzy kategorie:

a) przedsiębiorcy wprowadzający na terytorium kraju w roku kalendarzowym powyżej 1000 pojazdów,

b) przedsiębiorcy wprowadzający na terytorium kraju w roku kalendarzowym nie więcej niż 1000 pojazdów,

c) podmioty niebędące przedsiębiorcami, które dokonują wewnątrzwspólnotowego nabycia lub importu pojazdu.

Podmioty z drugiej kategorii (pkt b) miały do wyboru alternatywne rozwiązanie albo decydują się na utworzenie sieci zbierania pojazdów i wówczas w przypadku nieutworzenia jej poniosą konsekwencje w postaci obowiązku uiszczenia opłaty za brak sieci, albo nie decydują się na jej utworzenie i uiszczają opłatę w wysokości 500 zł za każdy pojazd, zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy.

Podmioty niebędące przedsiębiorcami, które dokonywały wewnątrzwspólnotowego nabycia lub importu pojazdu (pkt c), nie miały wyboru i zawsze były zobowiązane do poniesienia opłaty recyklingowej.

Po nowelizacji ten trójpodział został zastąpiony systemem dualnym. Mamy bowiem do czynienia z dwiema kategoriami podmiotów: a) wprowadzający pojazdy – producenci i importerzy, którzy są zobowiązani do utworzenia sieci (jeżeli sieć nie zostanie zapewniona w zakresie wymaganym ustawą, będą zobowiązani do ponoszenia opłaty za brak sieci), b) inne podmioty, które są zobowiązane do płacenia opłaty recyklingowej.

 

Ustawa nowelizacyjna – zgodnie z jej artykułem 19 zdanie 1 – wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, czyli 12 marca 2010 r.

Sam przepis przejściowy nie rozstrzyga wprost, które przepisy znajdują zastosowanie do pojazdów wprowadzonych na terytorium kraju przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej, ale które nie zostały jeszcze zarejestrowane.

Warto podkreślić, że data wprowadzenia pojazdu na terytorium kraju a dzień jego rejestracji w sensie faktycznym i prawnym to dwie różne daty.

Ustawodawca w art. 4 ustawy wrakowej wskazał, jak należy oceniać datę wprowadzenia pojazdu na terytorium kraju. Zgodnie z art.4, wprowadzenie pojazdu na terytorium kraju następuje:  z dniem wydania pojazdu z magazynu w celu ostatecznego wprowadzenia go do obrotu – w przypadku pojazdów wyprodukowanych w kraju;  z dniem dopuszczenia go do obrotu na terytorium kraju – w przypadku importu pojazdu;  z dniem wystawienia faktury potwierdzającej wewnątrzwspólnotowe nabycie – w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia.

Należy przyjmować, żejest to legalny sposób liczenia daty wprowadzenia pojazdu, który wiąże wszystkich adresatów norm – tak podmioty prawa prywatnego, jak i publicznego, w szczególności organy publiczne.

Warto podkreślić, że data rejestracji jest datą późniejszą. Może być tak, że przedsiębiorca zajmujący się handlem pojazdami nabył samochód o wiele miesięcy wcześniej i wciąż nie zarejestrował, gdyż nie mógł znaleźć nabywcy.

Obowiązki podmiotów dokonujących wprowadzenia pojazdów, które zostały wwiezione na terytorium kraju przed 12 marca 2010 r., należy oceniać wg przepisów dotychczasowych (sprzed nowelizacji). Wynika to z jednej z podstawowych reguł demokratycznego państwa prawa, czyli zasady niedziałania prawa wstecz (lex retro no agit).

Mówiąc inaczej, przedsiębiorca, która wprowadzał i wprowadził na terytorium kraju pojazdy w ilości nie większej niż 1000 sztuk rocznie, nie musiał w odniesieniu do pojazdów wprowadzonych na terytorium kraju przed 12 marca 2010 r. opłacać obowiązkowo opłaty recyklingowej – mógł zapewnić sieć w rozumieniu ustawy wrakowej. Data rejestracji nie ma tutaj decydującego znaczenia prawnego.

Ustawodawca przecież nie zawarł przepisu przejściowego (a nie można domniemywać wstecznego działania ustawy) o treści, że do pojazdów wprowadzonych na terytorium kraju, a niezarejestrowanych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, stosuje się przepisy w nowym brzmieniu. Nie można więc nakładać obowiązków, które w dniu wprowadzenia pojazdów na terytorium kraju (przed 12 marca 2010 r.) nie istniały.

Taką konstatacje potwierdza również praktyka z okresu, gdy zaczęły obowiązywać przepisy o tzw. opłacie recyklingowej (od 1 stycznia 2006 r.). W postępowaniu rejestracyjnym, jeżeli podmiot wnioskujący o rejestrację pojazdu posiadał fakturę lub umowę z datą sprzed 1 stycznia 2006 r., był traktowany jak podmiot, który wprowadził pojazd przed dniem obowiązywania obowiązku opłatowego i nie uiszczał opłaty w wysokości 500 zł. Również dzisiaj, jeżeli istnieje dokument (faktura, umowa) świadczący, że pojazd został wprowadzony przed 12 marca 2010, a wprowadzający mógł utworzyć sieć, nie ma podstaw do odmowy zarejestrowania pojazdu ze względu na brak uiszczenia opłaty recyklingowej.

 

Zbliżona argumentacja znajduje się w przywoływanym stanowisku Ministerstwa Środowiska z 19 marca 2010 r. (DP-078-96/13892/10/AR)¹. W interpretacji zamieszczono również odwołanie do pojęcia „praw nabytych”. Zdaniem Ministerstwa Środowiska, właśnie ze względu na ochronę tych praw, podmioty, które nabyły pojazd przed dniem wejścia w życie Ustawy z 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o odpadach i uzyskały wymagane na podstawie dotychczasowych przepisów dokumenty, jeżeli wprowadzający pojazd wydał oświadczenie o zapewnieniu sieci (bądź fakturę zawierającą takie oświadczenie) przed dniem wejścia w życie przepisów o zmianie Ustawy o odpadach z 22 stycznia 2010 r., dokument taki może być uznawany za wymagany do rejestracji pojazdu.

Sam fakt rejestrowania samochodu po dacie wejścia życie znowelizowanych przepisów nie ma w tym zakresie znaczenia prawnego. Inną praktykę i wykładnię przepisów dokonywaną przez urzędy komunikacji należy uznać za błędną.

 

dr Bartosz Draniewicz

Kancelaria Prawa Gospodarczego i Ekologicznego w Warszawie

 

Sródtytuły od redakcji

 

2.Ustawa z 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 25, poz. 202).

3.Ustawa z 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (DzU nr 28. poz. 145).