Ochrona roślin ozdobnych

Rynek środków ochrony roślin uległ w ostatnich latach drastycznemu uszczupleniu. Wpływ na ich tak silną redukcję miała wprowadzona dyrektywa 91/414/EEC, na mocy której w latach 90. XX w. rozpoczęto przegląd substancji aktywnych, wchodzących w skład środków ochrony roślin. Dotychczasowym rezultatem tego przeglądu jest wycofanie z obrotu bardzo dużej grupy substancji. W efekcie tylko te, które nie zostają wycofane w czasie pierwszego bądź drugiego etapu przeglądu mogą być przeznaczone do ochrony roślin.


Patogeny glebowe

Pojawienie się wśród roślin patogenów glebowych prowadzi do ich wypadania wskutek porażenia korzeni czy/i podstawy pędu. W ostatnich latach coraz większe zagrożenie stanowią gatunki rodzaju Phytophthora (P. cinnamomi, P. citricola, P. cryptogea,
P. cryptogea). Zagrażają one licznym gatunkom bylin, forsycji, irgom, cyprysikowi Lawsona, a w ostatnich latach również żywotnikom. Spośród drzew najbardziej narażone, jarzęby (fot. 1) i buki. W przypadku, gdy posadzone drzewa czy krzewy zaczynają więdnąć i w konsekwencji zamierać, należy je usunąć z gleby wraz z korzeniami i spalić. Miejsca, gdzie rosły te rośliny trzeba odkazić przez podlanie, stosując ok. 2-4 l cieczy/m², w zależności od wielkości rośliny. W tym celu stosuje się Agrigerm 2000 SL w stężeniu 2% lub Agrosteril 110 SL w stężeniu 5%. Można również zastosować do podlania Antifung 20 SL w stężeniu 12,5%. Po posadzeniu nowych roślin trzeba je opryskać środkami Aliette 80 WP lub Acrobat MZ 69 WP w stężeniu 0,2%. Pośród środków biologicznych można zastosować Biosept 33 SL w stężeniu 0,1%.

W ciągu ostatnich trzech lat na różnych gatunkach roślin, a zwłaszcza na klonach i perukowcu stwierdzano występowanie werticiliozy (Verticillium alboatrum). Choroba ta poraża rośliny w różnym wieku. Zaatakowane rośliny przestają rosnąć, liście zmieniają zabarwienie na jasnożółte, po czym więdną pędy, zwykle po jednej stronie drzewa czy krzewu. Przykład stanowi klon i perukowiec, na których zwykle pod koniec lata po jednej stronie pnia widać brunatną smugę, ciągnącą się od nasady w kierunku wierzchołka (fot. 2). Porażone rośliny stopniowo zamierają. W przypadku, gdy objawy już wystąpią na roślinie, istnieje małe prawdopodobieństwo jej uleczenia. Niezwłocznie należy ją usunąć i spalić. Konieczne jest również dokładne usunięcie resztek korzeni z gleby, gdyż mogą się tam znajdować strzępki i zarodniki patogena. Miejsce po roślinie trzeba odkazić jednym z wyżej już wymienionych środków. Zarówno nowo posadzone rośliny, jak i już rosnące należy 2-3-krotnie opryskać w odstępie 14 dni środkiem Topsin M 500 SC w stężeniu 0,1% lub Sarbrawit 530 SC w stężeniu 0,25%.

Zrakowacenia wywoływane przez Diaporthe, Nectria, Phomopsis i inne stanowią największe problemy w uprawie drzew. Ich objawy mogą pojawić się na pniu lub w koronie. Na pniu są to zwykle podłużne, początkowo niewielkie, soczewkowate, lekko zagłębione plamy, przez co stopniowo się powiększają (fot. 3). W koronie występują często rozległe zrakowacenia, gdzie kora pęka, odkrywając drewno, które stopniowo się rozszerza na obwodzie gałęzi i konarów. Prowadzi to do zamierania fragmentów konarów, a następnie całych drzew. Na osłabionych częściach drzew pojawiają się cynamonowe gruzełki (Nectria cinnabarina) jako symptom prowadzący niezawodnie do ich zamierania (fot. 4). W przypadku pojawienia się pierwszych, nekrotycznych plam na gałęziach można je wyciąć i spalić, a drzewo opryskać dokładnie środkiem Topsin M 500 SC w stężeniu 0,1%. Po 10 dniach należy zastosować Biosept 33 SL w stężeniu 0,1%. W czasie wegetacji trzeba powtórzyć opryskiwanie kilkakrotnie, w zależności od przebiegu pogody (częściej, gdy jest dużo opadów) stosując te dwa środki przemiennie.

Mączniak prawdziwy powodowany przez różne gatunki grzybów jest jedną z najgroźniejszych chorób pędów. Na liściach i najmłodszych częściach łodyg, a niekiedy na fragmentach kwiatów pojawiają się początkowo niewielkie, białe skupienia grzybni, które stopniowo się rozszerzają. Często widać drzewa i krzewy, których liście są w całości pokryte białą grzybnią (fot. 5). Prowadzi to do zahamowania wzrostu pędów, ich deformacji i zwiększenia prawdopodobieństwa ich przemarznięcia w czasie surowej zimy. Szczególnie istotny jest drastyczny spadek wartości dekoracyjnej roślin. Aby nie dopuścić do masowego występowania mączniaka prawdziwego, trzeba przystąpić do ochrony rośliny w momencie, gdy objawy występują jeszcze sporadycznie. W celu ochrony mamy do dyspozycji następujące środki podane w odpowiednich stężeniach: Amistar 250 EC 0,1%, Bumper 250 EC 0,05%, Discus 500 WG 0,03%, Folpan 80 WP 0,2% i Rubigan 12 EC 0,05%. Spośród środków biologicznych poleca się Biosept 33 SL 0,1%. Preparaty z różnych grup należy stosować przemiennie, opryskując rośliny w zależności od przebiegu pogody co 10-21 dni.

Plamistości liści wywołują Diplocarpon rosae, Myrothecium roridum, Phoma spp., Septoria spp. i inne. Patogeny powodujące tę grupę chorób mogą doprowadzić w krótkim czasie do drastycznego spadku jakości roślin, zatem zwalczanie ich jest niezbędne. Na liściach pojawiają się okrągłe lub owalne, niekiedy również z obwódką, brązowe, brunatne, a w późniejszym okresie szarawe plamy (fot. 6). W konsekwencji silnie porażone liście opadają lub część blaszek zasycha. Do ochrony przed tymi patogenami można stosować środki podane do zwalczania mączniaka prawdziwego oraz dodatkowo Brawo 500 SC i Gwarant 500 SC w stężeniu 0,2%. Spośród preparatów biologicznych można z powodzeniem stosować Biosept 33 SL w stężeniu 0,05% i Biochikol 020 PC w stężeniu 1%.

Rdze (fot. 7) pojawiają się najczęściej na dolnej stronie liści, a niekiedy również na młodych, wierzchołkowych częściach łodyg i na działkach kielicha. Można je łatwo rozpoznać po obecności żółtych lub rdzawych skupień. Przykładem takiej choroby jest rdza wierzby (Melampsora epitea), występująca na większości uprawianych roślin. Silnie porażone liście zaatakowanej rośliny opadają, co drastycznie zmniejsza jej jakość dekoracyjną oraz obniża odporność na niską temperaturę. Do ochrony przed tą chorobą najlepszy jest Amistar 250 EC w stężeniu 0,1%. Z powodzeniem można również dozować Dithane NeoTec 75 WG i Sancozeb 80 WP w stężeniu 0,2%. Wybrany środek należy zastosować bezpośrednio po zauważeniu pierwszych objawów choroby i aplikować go kilkukrotnie w odstępach 7-10 dni.

prof. Leszek B. Orlikowski
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice