Odpady tworzyw sztucznych po reformie 2013 r.

W połowie 2013 r. zaczęło obowiązywać nowe prawo odpadowe, które dało nadzieję na stworzenie efektywnego systemu zagospodarowania odpadów komunalnych, obejmującego wszystkich mieszkańców gmin. Ponadto miało służyć wyeliminowaniu dzikich wysypisk, a biznesowi umożliwić planowanie inwestycji.

Jednak już na początkowych etapach wdrażania reformy pojawiły się pewne nieprawidłowości. Uzyskiwane w przetargach niskie ceny za zagospodarowanie odpadów nasiliły naganne zjawisko ?dekodowania? odpadów oraz doprowadziły do wzrostu liczby dzikich wysypisk w 2013 r. o 20% w stosunku do 2012 r. (dane GUS-u). Negatywnym efektem było też obniżenie jakości surowców wtórnych. Wydaje się, że te niepokojące reakcje rynku w pierwszym okresie wprowadzenia reformy są obecnie powoli korygowane, np. przez wzrost cen oferowanych w przetargach. Aby jednak w zdecydowany sposób zwiększyć ilości odpadów tworzyw poddawanych recyklingowi, potrzebne są nie tylko inwestycje w sektorze recyklingu, ale także konkretne rozwiązania prawne, takie jak zakaz deponowania odpadów recyklowalnych na składowiskach.

Stagnacja w recyklingu

W statystykach prowadzonych od wielu lat przez firmę Consultic na zlecenie PlasticsEurope odnotowano, że w 2014 r. nastąpiła stagnacja w recyklingu. Zaobserwowano tylko niewielki wzrost odzysku energii z odpadów tworzyw sztucznych (w stosunku do 2012 r.). Natomiast w ciągu ostatnich dziewięciu lat skala składowania tych odpadów zmalała z 85% do 56% (860 tys. t), a recykling osiągnął poziom 25% (ok. 390 tys. t). Odzysk energii z odpadów wzrósł do poziomu 19%, który jest skutkiem ożywienia popytu w cementowniach na paliwa alternatywne (odpady tworzyw sztucznych są ich cennym komponentem).

Dane danym nierówne

Consultic od wielu lat przedstawia dane o polskim rynku odpadów tworzyw sztucznych, zbierane wg sprawdzonej metody. Natomiast dane gromadzone i prezentowane przez krajowe instytucje (GUS, urzędy marszałkowskie, Ministerstwo Środowiska) są często niespójne i sprzeczne. Na przykład GUS podaje, że w 2013 r. ilość zebranych odpadów komunalnych wyniosła 9,5 mln ton i nie zmieniła się w stosunku do roku poprzedniego. Z kolei Ministerstwo Środowiska, bazując na sprawozdaniach marszałków województw podało, że w 2013 r. zebrano prawie 11 mln ton odpadów komunalnych.

Odpady poza systemem

Dostrzegając rozbieżności w podawanych danych o odpadach, Fundacja PlasticsEurope Polska dokonała szczegółowej analizy sprawozdań marszałków województw, aby poznać sposoby zagospodarowania odpadów tworzyw sztucznych. Z przeprowadzonych badań dla okresu 2012-2013 wynika, że w 2013 r. ilość zebranych odpadów tworzyw sztucznych w porównaniu z 2012 r. wzrosła o blisko 40% do poziomu 177 tys. ton. Według oficjalnych danych, w omawianym okresie na polskim rynku działało ok. 350 recyklerów, którzy w 2013 r. przetworzyli tylko 38 tys. ton odpadów tworzyw sztucznych na drodze recyklingu mechanicznego. Oznacza to, że tylko 21% zebranych odpadów tworzyw sztucznych poddano recyklingowi, a pozostała część (prawie 140 tys. ton) była przechowywana w zakładach zagospodarowania odpadów i u operatorów działających na rynku odpadowym.

Duże rozbieżności pomiędzy krajowymi statystykami a danymi uznanej europejskiej firmy konsultingowej, wskazują, że publikowane krajowe informacje obejmują tylko fragment rynku i stanowią niewielką wartość przy kompleksowej analizie gospodarki odpadowej.

Remedium na tę sytuację może być tylko radykalna zmiana systemu obliczania i raportowania danych o odpadach. W ustawie o odpadach zapisano co prawda nowe rozwiązanie w postaci bazy danych o odpadach, ale jej stworzenie, już w nowelizowanej Ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, przesuwa się ze stycznia 2016 r. na 24 stycznia 2018 r.

Niemniej po dwóch latach od wprowadzenia reformy w coraz w większej skali zaczynają być widoczne jej efekty. Do wzrostu poziomów recyklingu i odzysku powinien przyczynić się wprowadzany od 1 stycznia 2016 r. zakaz składowania frakcji kalorycznych, co jest zgodne z postulatem PlasticsEurope w sprawie całkowitego odejścia od składowania odpadów tworzyw sztucznych do 2025 r. (?Zero Plastics to Landfill by 2025?). Zaprzestanie składowania będzie możliwe pod warunkiem traktowania recyklingu i odzysku energetycznego z odpadów tworzyw sztucznych jako pełnoprawnych i uzupełniających się metod odzysku.

Grzegorz P. Rękawek, Fundacja PlasticsEurope Polska

Śródtytuły od redakcji