Opłaty za odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości mają zróżnicowany charakter prawny. Mimo iż przypominają zwykłą należność za wykonaną usługę, to w rzeczywistości pełnią różne funkcje i są ściągane w innym trybie niż zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym. W takim stanie rzeczy trzeba dokonać pewnej systematyzacji omawianej materii.

W ujęciu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach mamy do czynienia z trzema zasadniczymi rodzajami opłat. Są to opłaty ustanawiane w drodze umowy za świadczone usługi w zakresie odbioru odpadów (art. 6 ust. 1), opłaty pobierane na podstawie decyzji wójta w sprawie przejęcia wykonania obowiązku pozbywania się odpadów z powodu braku umowy (art. 6 ust.7) oraz opłaty pobierane po przyjęciu przez radę gminy uchwały w sprawie generalnego przejęcia obowiązków wszystkich właścicieli nieruchomości – po przeprowadzeniu referendum (art. 6a).
W pierwszym wypadku rada gminy ustala obligatoryjnie maksymalny poziom opłat, stosując zróżnicowane stawki (ze względu na selektywną zbiórkę odpadów oraz gęstość zaludnienia na danym obszarze gminy i odległość od miejsca unieszkodliwiania odpadów komunalnych). Są one ściągane w trybie ordynacji podatkowej.
O wysokości drugiego rodzaju opłat przesądza uchwała rady gminy w sprawie górnych stawek „normalnych” opłat. Wójt jest zobligowany wymierzyć je właśnie w takiej wysokości i nie podlegają one żadnemu zróżnicowaniu. De facto mają charakter sankcy...