Priorytety środowiskowe w programach operacyjnych w Wielkopolsce

Fundusz Spójności finansuje przedsięwzięcia środowiskowe poprzez Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIŚ), natomiast pomoc ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest prowadzona w oparciu o programy regionalne – w naszym województwie poprzez Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny (WRPO).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu (WFOŚiGW) na podstawie stosownych porozumień z ministrem środowiska oraz Marszałkiem Województwa Wielkopolskiego realizuje zadania instytucji pośredniczącej: w POIŚ dla osi priorytetowych I. Gospodarka wodno-ściekowa i II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (dla projektów poniżej 25 mln euro); w WRPO dla Priorytetu III Środowisko przyrodnicze. Pomoc finansowa w ramach POIŚ będzie przyznawana dwutorowo – poprzez wskazanie na tzw. Liście Indykatywnej oraz w trybie konkursowym. Lista Indykatywna w założeniach ma zawierać zestaw projektów strategicznych dla ochrony środowiska w Polsce. Ubiegłoroczny nabór do Listy z terenu Wielkopolski to kilkadziesiąt projektów wodno-ściekowych i odpadowych. Obecnie minister rozwoju regionalnego dokonał zmiany na Liście i utrzymał na niej projekty, które pozostają w „stanie zamrożenia” (czyli były już gotowe w poprzednim okresie finansowania 2004-2006), projekty, których realizacja w obecnym okresie programowania jest kontynuacją zadań już rozpoczętych oraz te projekty odpadowe, które w swoich założeniach mają budowę instalacji termicznej utylizacji odpadów. Z Wielkopolski na Liście pozostały więc trzy projekty: Kanalizacja obszaru Parku Krajobrazowego „Puszcza Zielonka” i okolic, zgłoszony przez Związek Międzygminny „Puszcza Zielonka”, System gospodarki odpadami wraz z budową instalacji termicznej utylizacji, zgłoszony przez Miasto Poznań, oraz Uporządkowanie gospodarki odpadami na terenie subregionu konińskiego, zgłoszony przez Związek Międzygminny „Koniński Region Komunalny”. Reszta wielkopolskich projektów będzie mogła starać się o wsparcie w trybie konkursowym. Zgodnie z liniami demarkacyjnymi pomiędzy POIŚ a regionalnymi programami, w gospodarce wodno-ściekowej o wsparcie z Funduszu Spójności będą mogły ubiegać się projekty powyżej 15 tys. RLM, a w gospodarce odpadami – zadania budujące systemy gospodarki odpadami powyżej 150 tys. mieszkańców. Zgodnie z podziałem kompetencyjnym POIŚ, do WFOŚiGW w Poznaniu będą mogły być zgłaszane projekty poniżej 25 mln euro, a te powyżej 25 mln euro – do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W obsłudze Narodowego Funduszu pozostają też projekty poniżej 25 mln euro, które są objęte Pomocą Techniczną z Memorandum 013.

W Wielkopolsce będzie również możliwość ubiegania się o środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny posiada Priorytet III Środowisko przyrodnicze, który obejmuje wszelkie działania związane z problematyką środowiskową, uszeregowane w poszczególne działania:

·        Działanie 3.1. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi,

·        Działanie 3.2. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku,

·        Działanie 3.3. Wsparcie ochrony przyrody,

·        Działanie 3.4. Gospodarka wodno-ściekowa,

·        Działanie 3.5. Wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej zagrożonych obszarów oraz zwiększenie retencji na terenie województwa,

·        Działanie 3.6. Poprawa bezpieczeństwa środowiskowego i ekologicznego,

·        Działanie 3.7. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii.

WFOŚiGW jest instytucją pośredniczącą dla tego priorytetu, co oznacza, że wnioski o wsparcie finansowe z tej puli będzie trzeba składać do Funduszu, a nie do Urzędu Marszałkowskiego, co będzie miało miejsce

W ramach Działania 3.1 Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi będzie możliwość ubiegania się o środki na przedsięwzięcia związane z tworzeniem kompleksowych systemów gospodarki odpadami, obejmujących budowę sortowni, kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i mechanicznej utylizacji odpadów, jak również dla projektów służących uzupełnieniu istniejących systemów gospodarki odpadami o wszystkie niezbędne do osiągnięcia kompleksowości elementy, w szczególności:

–          projekty służące recyklingowi odpadów (w tym budowa i rozwój zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów),

–          projekty dotyczące selektywnej zbiórki odpadów (w tym także akcje promocyjne jako element większego projektu),

–          projekty dotyczące organizacji systemu zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych wyłączonych ze strumienia odpadów komunalnych,

–          projekty odnośnie budowy nowych, modernizacji istniejących i rekultywacji wyeksploatowanych składowisk odpadów.

Beneficjentami tego Działania mogą być m.in. samorządy terytorialne i ich związki, jednostki organizacyjne utworzone przez jednostki wymienione przez samorządy i ich związki, prowadzące działalność w zakresie gospodarki odpadami. Ponadto podmioty wybrane w wyniku postępowania przeprowadzonego na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych, wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej z samorządem, podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym i przedsiębiorcy.

Wsparcie będzie udzielane tylko przedsięwzięciom wpisanym do wojewódzkiego planu gospodarki odpadami.

Działanie 3.2 Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku grupuje przedsięwzięcia związane z termomodernizacją (m.in. źródeł ciepła, lokalnych ciepłowniczych sieci przesyłowych, budynków użyteczności publicznej) i budową oraz modernizacją lokalnych systemów zaopatrzenia w energię elektryczną (średnie napięcia), gaz i energię cieplną, a także instalacją i modernizacją urządzeń filtrujących gazy i urządzeń odpylających w lokalnych systemach grzewczych.

W tym Działaniu o wsparcie finansowe będą mogły ubiegać się m.in. samorządy, ich związki i jednostki wykonujące dla nich zadania, administracja rządowa, podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, jednostki naukowe i szkoły wyższe, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS (dotyczy podmiotów posiadających osobowość prawną) oraz parafie.

W ramach Działania 3.3 Wsparcie ochrony przyrody finansowane będą przedsięwzięcia mające na celu odbudowę zdegradowanych siedlisk nieleśnych, leśnych i wodnych oraz czynną ich ochronę, budowę infrastruktury na obszarach chronionych (w tym Natura 2000), a także wyposażenie centrów edukacji ekologicznej, ochrona gatunków, kampanie promocyjne i informacyjne oraz imprezy masowe na poziomie ponadpowiatowym. Ponadto zadania inwestycyjne związane z budową przejść dla zwierząt i przepławek dla ryb, plany ochrony dla obszarów chronionych (zwłaszcza Natura 2000).

To Działanie adresowane jest do najszerszego spektrum beneficjentów: samorządów i ich jednostek, jednostek organizacyjnych utworzonych przez samorządy, administracji rządowej, podmiotów działających w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, Lasów Państwowych i ich jednostek organizacyjnych, przedsiębiorców, jednostek naukowych, podmiotów zarządzających obszarami chronionymi, szkół wyższych, osób prawnych i fizycznych będących organami prowadzącymi szkoły i placówki, organizacji pozarządowych, jak też do zarządców dróg i linii kolejowych.

Jednym z najbardziej interesujących samorządy Działań jest 3.4 Gospodarka wodno-ściekowa. Samorządy (ich jednostki organizacyjne, związki itd.) są jedynymi beneficjentami, którzy mogą się starać o wsparcie w ramach tego Działania. W tym wypadku finansowana będzie budowa, modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej tylko w aglomeracjach o RLM od 2 do 15 tys. (linia demarkacyjna w stosunku do POIŚ), wskazanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Uzupełnieniem powyższych projektów mogą być (łącznie do 50% kosztów kwalifikowanych projektu):

a)      budowa i modernizacja systemów kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami służącymi do podczyszczania wód opadowych, o ile dotyczą rozdziału systemu kanalizacji ogólnospławnej,

b)      budowa, rozbudowa i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę w zakresie zgodnym z art. 42, ust. 3 ustawy Prawo wodne.

Ważną informacją jest wymóg stosowania tzw. Metodyki 120, czyli wykazania 120 mieszkańców na kilometr planowanej sieci. Mamy świadomość utrudnień i kłopotów związanych ze stosowaniem tej Metodyki, jednak jasne wskazania ministerstw nie pozostawiają żadnych złudzeń.

Działanie 3.5 Wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej zagrożonych obszarów oraz zwiększenie retencji na terenie województwa obejmuje realizację zadań w zakresie regulacji cieków wodnych, tworzenia polderów oraz odtwarzania naturalnych terenów zalewowych. Ponadto modernizacja i budowa małych zbiorników wielozadaniowych i stopni wodnych oraz wałów przeciwpowodziowych i budowli piętrzących.

O wsparcie z puli Działania 3.5 mogą ubiegać się samorządy, Lasy Państwowe, przedsiębiorcy, podmioty zarządzające obszarami chronionymi oraz spółki wodne (ale tylko te posiadające osobowość prawną). 

Działanie 3.6 Poprawa bezpieczeństwa środowiskowego i ekologicznego grupuje przedsięwzięcia z zakresu opracowywania baz danych dotyczących zanieczyszczenia lasów, jakości gleb, wód i powietrza, budowy systemów pomiarów zanieczyszczeń w miastach oraz systemów informowania mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń. Oprócz tego budowanie i doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń naturalnych i awarii technologicznych (w tym zakup sprzętu specjalistycznego), wsparcia technicznego krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Ponadto wsparcia lokalnego monitoringu środowiska w aspekcie zanieczyszczeń, tworzenia stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jakości wód, tworzenia map terenów zalewowych, tworzenia systemów monitoringu środowiska i reagowania na zagrożenia.

Grono potencjalnych beneficjentów jest podobne do wymienionych wcześniej, ale jeden – i jest to wyjątek w całym Priorytecie III WRPO – został wyszczególniony: Zarząd Oddziału Wojewódzkiego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Poznaniu. Jednak wsparcie dotyczy tylko jednostek będących w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym, i to po uzyskaniu pozytywnej opinii Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu.

Działanie 3.7 Zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii jest adresowane do podmiotów, które chcą realizować przedsięwzięcia z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii. Dotyczy to elektrowni wiatrowych z instalacją do przesyłu energii, kolektorów słonecznych i ogniw fotowoltaicznych z instalacją do przesyłu energii, urządzeń grzewczych opalanych biomasą z instalacją do przesyłu energii, elektrowni wodnych z instalacją do przesyłu energii oraz urządzeń grzewczych zasilanych energią geotermiczną z instalacją do przesyłu energii.

W ramach WRPO istnieje Lista Indykatywna, która w przypadku priorytetu środowiskowego zawiera dwa zadania: Ochrona wód zlewni rzeki Noteć (zgłoszone przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Nadnoteckich w Pile) oraz Modernizacja Kanału Ślesińskiego w km 0,00 do 32,00 poprzez remont śluz w Koszewie, Gawronach, Pątnowie i Morzysławiu oraz roboty pogłębiarsko-udrożnieniowe, zgłoszony przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu.

Całość Priorytetu – poza dwoma ww. zadania – będzie realizowana w formie otwartych konkursów.

Powyższa prezentacja nie wyczerpuje całości problematyki realizacji programów operacyjnych w naszym regionie i wsparcia finansowego z Unii Europejskiej. Zapraszam do WFOŚiGW, gdzie koordynacją wdrażania środowiskowych programów unijnych zajmuje się Dział Funduszy Europejskich. Tam też można uzyskać wszelkie informacje na ten temat.

 

Krzysztof Mączkowski
wiceprezes WFOŚiGW w Poznaniu, koordynujący prace Działu Funduszy Europejskich