Projekt “Ekoinnowacje na Mazowszu”

Wymogi te dotyczą także woj. mazowieckiego. Mazowsze, będące skupiskiem kilkudziesięciu ośrodków akademickich i jednostek badawczo-rozwojowych (JBR), a w związku z tym dysponujące znacznym potencjałem, mogącym służyć rozwojowi innowacyjności, niestety, nie jest liderem w transferze technologii w zakresie ochrony środowiska.

Odpowiedzią na taki stan jest Projekt „Ekoinnowacje na Mazowszu – Wypracowanie metod transferu technologii w dziedzinie ochrony środowiska w regionie Mazowsza”, współfinansowany przez Norweski Mechanizm Finansowy. Celem Projektu jest wsparcie procesów transferu technologii w dziedzinie ochrony i inżynierii środowiska. Osiągnięcie tego zamierzenia jest możliwe przez rozpoznanie aktualnego stanu w zakresie stosowanych metod transferowania technologii z uczelni i JBR do przemysłu i gospodarki, a następnie identyfikację potrzeb dotyczących opracowywania, adaptacji, modernizacji i wdrażania technologii. W czasie trwania Projektu przeprowadzono szereg działań, które, ciesząc się dużym zainteresowaniem, sprawiły, że Projekt nie tylko osiągnął zamierzone cele, lecz jest kontynuowany dzięki dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, a jego efekty są utrwalane przez szereg przedsięwzięć zainicjowanych podczas jego realizacji.

Adam Doliński, koordynator Projektu, wskazuje na najistotniejsze rezultaty „Ekoinnowacji” na Mazowszu: – Najważniejszym efektem jest zainicjowanie szerokiej sieci współpracy i nawiązanie szeregu porozumień w zakresie wspólnej realizacji projektów i inicjatyw dotyczących technologii sprzyjających ochronie środowiska i zrównoważonemu rozwojowi. Podkreśla także inne bardzo istotne osiągnięcie, jakim jest zgromadzenie grona ponad pięćdziesięciu ekspertów i naukowców, specjalistów oraz praktyków wdrażania technologii ochrony środowiska w podstawowych domenach branżowych. W związku z tym, jak obrazowo wyjaśnił koordynator: –Byłoby niewybaczalnym marnotrawstwem, gdyby współpraca ta zanikła wraz z zakończeniem obecnego Projektu. Nakreślił także perspektywy kontynuacji Projektu: – Brakuje organizacji referencyjnej, która zapewniłaby stały dopływ informacji o dobrych praktykach, o nowych rozwiązaniach, dając możliwość bezpośredniego kontaktu ze sprawdzonymi, bezstronnymi ekspertami w dziedzinie ochrony środowiska. Skorzystanie z konkretnych wyników Projektu „Ekoinnowacje na Mazowszu” może tę lukę wypełnić i dlatego należy inicjatywę tę efektywnie kontynuować. Zatem w najbliższej przyszłości zamierzamy zorganizować Centrum Kompetencji Technologii Ochrony Środowiska, którego ustawiczne działanie wzmacniałoby procesy ochrony środowiska i racjonalnego wdrażania technologii wspomagających środowisko.

 

Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości Politechniki Warszawskiej (CTTiRP PW) realizuje Projekt pod kierownictwem Adama Dolińskiego, przy współpracy partnerów norweskich, tj. konsorcjum Leiv Eiriksson Nyskaping (LEN) i NTNU Technology Transfer Office (Biuro Transferu Technologii przy Norweskim Uniwersytecie Nauki i Technologii w Trondheim) – z regionu Trøndelag. Zespół projektowy rozpoznał aktualny stan w zakresie stosowanych metod transferowania technologii z uczelni i JBR do przemysłu i gospodarki, a następnie zidentyfikował potrzeby dotyczące technologii. Dzięki wynikom przeprowadzonych prac i porównaniu ich z rezultatami analogicznych badań zrealizowanych w Norwegii, możliwe było wypracowanie efektywnych metod transferu technologii mogących, co bardzo ważne, znaleźć praktyczne zastosowanie. W efekcie tej współpracy powstała bezpłatna baza danych w trzech obszarach tematycznych: polskich i norweskich instytucji z dziedziny ochrony środowiska, ofert i potrzeb technologicznych (w tym nowoczesnych technologii energooszczędnych) oraz preferowanych przez mazowieckie przedsiębiorstwa metod transferu technologii.

Katarzyna Anna Kazimierczuk, przedstawiciel konsorcjum LEN i NTNU TTO w Polsce, wskazała obszary, w których polski partner (CTTiRP PW) korzystał z doświadczeń norweskich, oraz wyjaśniła, dlaczego to region Trøndelag jest regionem partnerskim Mazowsza: – LEN z zadowoleniem przyjął zaproszenie do wspólnej realizacji Projektu. Prezentując swe imponujące doświadczenie w propagowaniu i wdrażaniu nowych technologii drogą licencji i organizacji nowych przedsiębiorstw wraz z NTNU TTO, które posiada niezbędną praktykę w realizacji projektów międzynarodowych, stworzyło konsorcjum, które złożyło najkorzystniejszą ofertę współpracy w ramach Projektu. Konsorcjum to, dzięki współpracy z przedsiębiorstwami z regionu Trøndelag mogło nawiązać relacje z Mazowszem.

 

Działania w ramach projektu, w celu dotarcia do szerokiego grona osób zainteresowanych transferem technologii w dziedzinie ochrony środowiska, tj. do pracowników naukowych, przedstawicieli samorządu, przedsiębiorców, a także studentów i uczniów, prowadzone były wielokierunkowo na różnych płaszczyznach przez spotkania informacyjne, warsztaty szkoleniowo-edukacyjne, konferencje, a także stronę internetową oraz forum dyskusyjne.

W zakresie identyfikacji potrzeb i problemów oraz metod transferu technologii nawiązano szeroką współpracę z Urzędem Marszałkowskim, samorządami lokalnymi, instytucjami i przedsiębiorstwami państwowymi, samorządowymi i prywatnymi. Dzięki honorowemu patronatowi prezydentów miast: Radomia, Płocka oraz Ostrołęki, a także zaangażowaniu w działania projektu władz szkół wyższych z regionu Mazowsza, tj. Politechniki Radomskiej, Collegium Mazovia, Innowacyjnej Szkoły Wyższej w Siedlcach, Szkoły Nauk Technicznych i Społecznych Politechniki Warszawskiej w Płocku, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Ciechanowie oraz Zespołu Kolegiów Nauczycielskich w Ostrołęce, w spotkaniach wzięło udział łącznie ponad ośmiuset uczestników.

Adam Doliński wytłumaczył, dlaczego realizacja Projektu w dużej mierze opierała się na współpracy z mazowieckimi uczelniami wyższymi oraz w jakim stopniu miało to wpływ na współpracę między samorządami a biznesem: – Skoncentrowaliśmy się na identyfikacji problemów, z jakimi borykają się przedsiębiorcy i samorządy lokalne. Następnie wybraliśmy najbardziej istotne dla rozwiązania tych problemów zagadnienia ochrony środowiska oraz dobraliśmy odpowiednią formę przekazu, w jakiej dotychczas opracowane wyniki projektu – poznane innowacyjne technologie i zidentyfikowane metody ich wdrażana – mogłyby zostać z zainteresowaniem przyjęte przez gremia, dla których projekt był realizowany. Stwierdziliśmy, że najlepszym sposobem jest nawiązanie ścisłej współpracy z najbardziej aktywnymi w danym subregionie szkołami wyższymi, które z kolei dzięki licznym regionalnym relacjom zachęcą do udziału w projekcie przedstawicieli lokalnych społeczeństw. Zaobserwowaliśmy również zwrotne oddziaływanie projektu, gdyż warsztaty szkoleniowo-edukacyjne, organizowane wspólnie z lokalnymi uczelniami, przyczyniły się do intensyfikacji lokalnej współpracy uczelni, samorządów i przedsiębiorstw.

 

Cykl warsztatów edukacyjno-szkoleniowych został zorganizowany w pięciu subregionach Mazowsza, tj. w Radomiu, Siedlcach, Płocku, Ciechanowie i Ostrołęce, zaś dwie konferencje – inaugurująca Projekt oraz podsumowująca jego dotychczasowe rezultaty – odbyły się w Warszawie. Tematyka warsztatów dotyczyła m.in. odnawialnych źródeł energii, działań przeciwpowodziowych, energooszczędności oraz gospodarki wodno-ściekowej i była ukierunkowana na prezentację efektywnych przykładów transferu technologii i doświadczeń w ochronie środowiska. Tematy wystąpień oraz materiały szkoleniowe dla uczestników przygotowywało grono ekspertów Projektu, dostosowując je do lokalnych problemów i konkretnych zapotrzebowań subregionów.

Helena Korolewska-Mróz, ekspert, moderator warsztatów, podkreśliła ewolucję sposobu realizacji warsztatów oraz konsekwencje tego procesu, a także wskazała tematy, które okazały się najbardziej interesujące dla uczestników: – Początkowo sceptycznie odnosiłam się do „branżowej” formuły warsztatów. Poświęcenie większości czasu na ukazywanie metod transferu, które służyć mają rozwiązywaniu bieżących problemów ochrony środowiska eliminuje możliwość systematyki wszystkich dostępnych dróg transferu technologii. Uniemożliwia to także zwrócenie Projektu w kierunku promocji nowych technologii, których potencjał na Mazowszu jest znaczny, a o których przedsiębiorcy i władze regionalne mogą nawet nie wiedzieć. Jednak prowadząc warsztaty projektowe w czterech z pięciu lokalizacji, zauważyłam, że „branżowe” podejście do zagadnień transferu technologii, a w szczególności prezentacje lokalnych dokonań we wdrażaniu systemów gospodarki odpadami, produkcji energii, stosowaniu pomp cieplnych i rewitalizacji obiektów poprzemysłowych, wywołało największe zainteresowanie uczestników i dało początek często gorącym dyskusjom i lawinom pytań. Dużym zainteresowaniem cieszyły się również tematy dotyczące inwestycji w odnawialne źródła energii, sposobów finansowania przedsięwzięć ochrony środowiska ze środków krajowych, inteligentnego budownictwa, praktycznej realizacji projektów w zakresie gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej, przygotowane przez ekspertów Projektu. Indywidualne zaproszenia lokalnych inwestorów, właścicieli przedsiębiorstw i działaczy gospodarczych, a także osób, które we władzach samorządowych decydują o kierunkach rozwoju danego subregionu, przyczyniły się do tego, że spotkania warsztatowe w wielu przypadkach stały się forum, na którym, co prawda, nie zapadały istotne decyzje gospodarcze, ale które w dużym stopniu pozwoliło na przedyskutowanie alternatyw i na szersze, bardziej kompleksowe myślenie o ochronie środowiska jako szansie, a nie ograniczeniu rozwoju. Ze względu na duży udział studentów i młodzieży ze szkół zawodowych o profilach związanych z ochroną środowiska – warsztaty stały się równocześnie dobrą szkołą zaangażowania w procesy ochrony środowiska.

 

Bardzo ważnym nośnikiem informacji oraz platformą kontaktu z uczestnikami wydarzeń projektowych jest strona internetowa Projektu, zintegrowana z portalem www.ekoinnowacjenamazowszu.pl, która zawiera informacje dotyczące aktualnie realizowanych działań projektowych oraz ich efekty, a także aktualności z dziedziny ochrony środowiska i transferu technologii, najważniejsze polskie oraz wspólnotowe akty prawne oraz przykłady prowadzonych na Mazowszu projektów ekologicznych lub związanych z ochroną środowiska. Przez portal internetowy można było zapisać się na warsztaty oraz pobrać materiały szkoleniowe. Ponadto użytkownicy portalu mają dostęp, poprzez stronę internetową, do wspomnianej już wcześniej bezpłatnej bazy danych instytucji z dziedziny ochrony środowiska, ofert i zapotrzebowania technologicznego oraz metod transferu technologii.

Przedsięwzięciem zainicjowanym podczas realizacji projektu, a kontynuowanym obecnie są internetowe kursy warsztatowe (e-warsztaty). Ich tematyka to m.in.: „Gospodarka wodno-ściekowa. Gospodarka odpadami”, „Ochrona przed powodzią i przeciwdziałanie powodzi”, „Nowe technologie, współpraca z nauką” czy „Odnawialne źródła energii”. Warsztaty te poza funkcjami edukacyjnymi stanowią bazę wiedzy i sposób wymiany doświadczeń w przedmiotowym zakresie, a dzięki formie internetowej aplikacji są dostępne dla dużej grupy uczestników. W jaki sposób dokonano wyboru tematyki e-warsztatów? Czy jest to kontynuacja warsztatów szkoleniowo-edukacyjnych prowadzonych w pięciu subregionach Mazowsza podczas realizacji projektu? Profesor Andrzej Rabczenko, dyrektor CTTiRP PW, współtwórca e-warsztatów, przedstawił narodziny idei e-warsztatów: – Podczas warsztatów realizowanych w pięciu subregionach Mazowsza poruszono szereg zagadnień, które wymagają pewnego uporządkowania. Z rozmów przeprowadzonych przez koordynatora Projektu wynikało, że wiele osób, szczególnie pracowników samorządów i administracji lokalnej, chętnie uczestniczyłoby w warsztatach, ale na przeszkodzie stały różne okoliczności i obowiązki służbowe. Stwierdziliśmy więc, że dobrze byłoby umożliwić skorzystanie z warsztatów także i tym osobom. Tak też narodził się pomysł zorganizowania warsztatów e-learningowych. Jak wynika z zapisów statystyk aplikacji internetowej – z e-warsztatów skorzystano do tej pory kilka tysięcy razy. Uczyniły to osoby nie tylko z Mazowsza, ale z całego kraju.

 

Przy zaangażowaniu specjalistów oraz ekspertów opracowano również podręcznik dotyczący praktyk w dziedzinie transferu technologii. Składa się on z trzech części i stanowi ważny element kontynuacji działań w zakresie identyfikacji potrzeb i problemów oraz metod transferu technologii. Wszystkie części podręcznika tworzą kompendium wiedzy na temat transferu technologii w dziedzinie ochrony środowiska w regionie Mazowsza. Pierwsza część opracowania, „Poradnik dobrych praktyk w ochronie środowiska na Mazowszu”, zawiera i w przystępny sposób przekazuje wiedzę potrzebną do poszukiwania i wyboru rozwiązań technicznych, finansowania i utrzymania techniczno-ekonomicznej trwałości inwestycji. Druga część, dostępna w formie elektronicznej za pośrednictwem portalu www.ekoinnowacjenamazowszu.pl, porusza zagadnienia innowacyjnych technologii w dziedzinie ochrony środowiska, koncentrując się na technologiach odnawialnych źródeł energii, infrastrukturze przeciwpowodziowej, a także na ekonomicznych efektach inwestycji środowiskowych. Trzecią część podręcznika tworzy cykl wywiadów z liderami ochrony środowiska, które umożliwiają zapoznanie czytelnika z perspektywami rozwoju transferu technologii w tej dziedzinie na Mazowszu oraz przesłankami do podejmowania decyzji środowiskowych.

Dzięki osiągnięciu zamierzonych celów, a także skupieniu się na obszarach priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, wybrane działania Projektu mogą być kontynuowane jako Program Edukacyjny „Ekoinnowacje na Mazowszu”. Przedsięwzięciem zainicjowanym podczas realizacji Projektu i obecnie kontynuowanym są internetowe kursy warsztatowe (e-warsztaty), a także podręcznik dotyczący praktyk transferu technologii. Na portalu internetowym www.ekoinnowacjenamazowszu.pl zamieszczono materiały dydaktyczne oraz aplikacje, które zwracają uwagę mieszkańców Mazowsza na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w gospodarce, które skutecznie zmniejszają zagrożenia dla środowiska.

Celem obecnego Programu Edukacyjnego „Ekoinnowacje na Mazowszu” jest popularyzacja rozwiązań innowacyjnych w zakresie ochrony środowiska, w szczególności kształcenie osób zaangażowanych w procesy ochrony środowiska za pomocą aktualnego, rzeczowego źródła informacji o najważniejszych przedsięwzięciach. W ramach Programu promuje się rozważne korzystanie z zasobów środowiska i zasady efektywności energetycznej. Projekt jest skierowany do mieszkańców Mazowsza, a zwłaszcza do gmin, przedsiębiorstw, administratorów osiedli oraz gospodarstw domowych.

 

Adam Doliński, koordynator projektu, Agnieszka Grabowska, promocja projektu