Od dłuższego czasu trwa dyskusja, jaki jest najwłaściwszy sposób postępowania z zakaźnymi odpadami medycznymi i weterynaryjnymi. W tym miejscu należy zauważyć, że nowa dyrektywa ramowa o odpadach, której ostateczne przyjęcie spodziewane jest we wrześniu 2008 r., wskazuje na zasadę przezorności jako jedną z głównych zasad postępowania z odpadami.

Wydaje się, że o zasadzie tej trzeba pamiętać, zwłaszcza gdy rozpatrywane są zakaźne odpady medyczne i weterynaryjne. W Europie stosowane są dwa sposoby postępowania z nimi – albo są one pakowane w specjalne pojemniki i transportowane do spalarni odpadów niebezpiecznych, albo powstałe z nich po usunięciu właściwości zakaźnych metodami fizykochemicznymi odpady są kierowane do spalenia. Warto dodać, że metodami fizykochemicznymi można wprawdzie pozbawić odpady właściwości zakaźnych, ale nie jest możliwe np. usunięcie toksyn bądź substancji ulegających biodegradacji. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw zaproponowano nowelizację art. 42, określającego postępowanie z zakaźnymi odpadami medycznymi i weterynaryjnymi.

Zakaźne odpady medyczne i weterynaryjne                                  

Zaproponowano modyfikację ust. 1a w art. 42, zgodnie z którą zakazane byłoby unieszkodliwianie zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych w inny sposób niż poprzez termiczne przekształcanie. Umożliwiłoby to – obok spalania – stosowanie takich metod jak zgazowanie lub piroliza, o ile następnie otrzymane gazy byłyby spalane. Jednocześnie proponuje się dodanie ust. 1b, zgodnie z którym dopuszczone byłoby przetwarzanie tego rodzaju odpadów w procesie D16 w celu pozbawienia ich właściwości zakaźnych (czyli w inny sposób niż termiczne przetwarzanie) – pod warunkiem, że powstałe w jego wyniku odpady będą kierowane do termicznego przekształcania. Modyfikacji uległoby również upoważnienie zawarte w art. 3 do wydania rozporządzenia przez ministra właściwego ds. zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym ds. środowiska. Minister zdrowia miałby określić w drodze rozporządzenia dopuszczalne sposoby zarówno unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, nieposiadających właściwości zakaźnych, jak i przetwarzania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych w procesie D16. Ponadto w jego gestii leżałoby opracowanie szczegółowych warunków prowadzenia procesów unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, w tym procesów przetwarzania zakaźnych odpadów tego typu (w szczególności w odniesieniu do temperatury, ciśnienia, czasu prowadzenia procesu oraz stopnia rozdrobnienia odpadów), a także określenie sposobu i zakresu prowadzenia monitoringu procesów (w tym ww. parametrów) oraz metodyki i częstotliwości badań odpadów powstałych w wyniku przetwarzania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych w procesie D16.

Zgodnie z przepisami przejściowymi, minister zdrowia byłby zobowiązany do wydania tego rozporządzenia w ciągu sześciu miesięcy od daty wejścia w życie ustawy, a zezwolenia wydane na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych innymi metodami niż termiczne przekształcanie byłyby ważne na czas, na jaki zostały wydane, ale nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2009 r.

Ponadto zaproponowano wprowadzenie zakazu zbierania takich odpadów poza miejscami ich wytwarzania – podobnie jak odpadów z ich przetwarzania innymi metodami niż termiczne przetwarzanie oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz komunalnych osadów ściekowych (nowy art. 13a). Jeżeli ze względów bezpieczeństwa lub w celu zapewnienia ciągłości odbioru zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych ich zbieranie byłoby konieczne, marszałek województwa, właściwy ze względu na miejsce zbierania, mógłby na to zezwolić w drodze decyzji, przy czym zezwolenie wydawane byłoby na czas nie dłuższy niż rok, zgodnie z przepisami art. 28 ustawy o odpadach. Dotychczas wydane zezwolenia, pozwolenia oraz decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi wygasłyby w całości lub w części w zakresie dotyczącym zbierania ww. odpadów po upływie roku od wejścia w życie przepisów ustawy.

Międzynarodowe przemieszczanie odpadów

Ze względu na międzynarodowe przemieszczanie odpadów zaproponowano uściślenie zasady bliskości. W związku z powyższym art. 9 ust. 3 ustawy otrzymałby nowe brzmienie, zgodnie z którym zakazuje się poddawania odzyskowi lub unieszkodliwianiu niesegregowanych odpadów komunalnych, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz komunalnych osadów ściekowych poza obszarem województwa, gdzie zostały wytworzone. Ponadto zakazany byłby przywóz na teren województwa, w celu poddania odzyskowi lub unieszkodliwianiu, ww. odpadów wytworzonych poza nim. Dopuszczalne byłoby poddawanie odzyskowi lub unieszkodliwianiu tych odpadów poza obszarem województwa ich wytworzenia, jeżeli odległość od miejsca wytworzenia do instalacji lub miejsca przeznaczonego do odzysku bądź unieszkodliwiania jest mniejsza niż odległość do instalacji lub miejsca położonego na obszarze tego samego województwa, przy czym ciężar dowodu, że ten warunek został spełniony, spoczywałby na posiadaczu odpadów – zarówno tym, który przekazuje odpady, jak i na tym, który dokonuje ich odzysku lub unieszkodliwiania.

Ponadto zaproponowano zmiany w Ustawie z 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (DzU nr 124, poz. 859). Główny Inspektor Ochrony Środowiska zobowiązywałby, w drodze postanowienia, odbiorcę odpadów sprowadzonych nielegalnie do określonego sposobu postępowania z tymi odpadami – do czasu zakończenia procedur określonych w art. 24 Rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów lub do czasu wydania decyzji, o której mowa w art. 26 ww. ustawy.

dr inż. Beata B. Kłopotek, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami w Ministerstwie Środowiska