Przemyśleć zrównoważone budowanie
Interesująca konferencja Rethinking Sustainable Construction 2006. Next Generation Green Buildings odbyła się w dniach 19-22 września 2006. Jednym z jej organizatorów były lokalne władze niewielkiej – jak na amerykańskie warunki miejscowości Sarasota, położonej na zachodnim wybrzeżu Florydy, a głównym inicjatorem konferencji był Uniwersytet Florydzki.
Sarasota jest wiodącą w Stanach Zjednoczonych miejscowością wdrażającą zasady zrównoważonego rozwoju, odnawialności zasobów i neutralizacji emisji dwutlenku węgla. Na terenie okręgu zrealizowano dwa obiekty administracyjne, które otrzymały tzw. złoty poziom w krajowym systemie certyfikacji budynków przyjaznych środowisku LEED. Przyjęto tam realizację programu AIA 2030 Challenge, mającego ograniczyć oddziaływanie budynków na globalne zmiany klimatyczne. Realizowane są projekty promujące energię odnawialną oraz powołano partnerstwo publiczno-prywatne Sustainable Sarasota podnoszące jakość życia obecnych i przyszłych mieszkańców regionu. Na potrzeby pięciodniowej konferencji, w której uczestniczyło ok. 250 osób z 20 krajów, organizatorzy zakupili 167 MWh certyfikowanej „zielonej energii” – Renewable Energy Credits (RECs) od czołowego dostawcy energii odnawialnej w USA – Sterling Planet. Zamówiona ilość energii pokryła zapotrzebowanie na elektryczność w salach konferencyjnych oraz w holu ekspozycyjnym (oświetlenie, multimedia, klimatyzacja). Energia pochodzi z farm wiatrowych, z biogazu ze składowisk oraz ze złóż geotermalnych i jest ekwiwalentem emisji 105443 kg CO2 z konwencjonalnej elektrowni zużywającej zasoby nieodnawialne. W kontekście ekologicznych korzyści środowiskowych zakup energii odnawialnej jako ekwiwalent energii nieodnawialnej pozwolił na zaoszczędzenie 31 akrów drzew lub odpowiadał ilości energii, którą zużytoby na jazdę samochodem osobowym przez ok. 400 tys. km1.
Amerykański model
Optyka budowania przyjaznego środowisku w Stanach Zjednoczonych jest niewątpliwie odmienna niż w Europie. Amerykańska gospodarka, oparta na mobilności pracowników, jest zależna od indywidualnej komunikacji samochodowej. Rozwój przestrzenny kraju bazował na budowaniu rozległych przedmieść, tworzeniu rozciągniętych jednostek sąsiedzkich, lokalizowaniu wielkopowierzchniowego handlu oraz usług na obrzeżach miast, przy węzłach i głównych ciągach komunikacyjnych. Cechy te nie sprzyjają wprowadzaniu sieci komunikacji publicznej. Wszędzie trzeba dojechać własnym samochodem.
W dobie zbliżającej się ery postnaftowej reorganizacja przestrzeni amerykańskich miast staje się ogromnym wyzwaniem dla planistów, architektów i lokalnych polityków reprezentujących lokalne społeczności. Tragicznym doświadczeniem był tajfun Katrina, który spowodował spustoszenie rozległych przestrzeni leżących wzdłuż wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i zniszczenie Nowego Orleanu. Sytuacja ta doprowadziła do pojawienia się pierwszych uchodźców środowiskowych w USA, spowodowała szok w związku z brakiem dostępu do słodkiej wody i taniego paliwa napędzającego życie gospodarcze najbardziej rozwiniętego kraju na świecie.
Konferencja stała się ważnym polem do wymiany informacji i doświadczeń w dziedzinie budownictwa zrównoważonego. Przedstawiano projekty rewitalizacji i regeneracji istniejących budynków, opierając się na zasadzie, że istniejący budynek, to zielony budynek w porównaniu z każdym z każdym, nawet najbardziej wyrafinowanym nowym obiektem. W krajach rozwiniętych nowe budownictwo stanowi niewielki odsetek istniejących zasobów budowlanych, a w szczególności budownictwo ekologiczne – to ułamki procent w kontekście posiadanych zasobów urbanistycznych. Dlatego w pierwszej kolejności należy koncentrować się na posiadanych obiektach i przeprowadzać ich renowację w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju. Często podkreślano problem tzw. czynnika ludzkiego, zauważając, że technologie dla budownictwa przyjaznego środowisku już istnieją, jednakże należy przekonać ludzi, lokalnych polityków i lokalne społeczności do świadomego ich stosowania. Stąd ogromna waga projektowania współuczestniczącego, opartego na partycypacji wielu uczestników życia publicznego. Z tego powodu należy przejść od stechnologizowanego, „zielonego” budownictwa do budownictwa zrównoważonego, którego ważną zasadą jest budowanie relacji społecznych i idei wspólnoty wspierającej aktywnie projekt.
Nowa strategia giganta
Ciekawą dyskusję wywołała prezentacja Greening Wal-Mart, amerykańskiego potentata sieci handlowej, obrotem dorównującego narodowemu budżetowi Polski, w którym zaopatrują się prawie wszyscy Amerykanie. Oficjalnie ogłoszono, że sieć wprowadza zasady zrównoważonego rozwoju, na początek realizując dwa eksperymentalne hipermarkety. Wdrażane mają być energooszczędne technologie w obiektach handlowych, zamykając pętle obiegu materiałów i odpadów (m.in. zastosowanie recyklingu termicznego dla produkcji ciepła na własne potrzeby). Modyfikowane będą zarówno systemy chłodzenia w witrynach sklepowych, jak i systemy oświetlenia przez wprowadzanie większej ilości światła dziennego do wielkopowierzchniowych sklepów. Sieć promuje też tzw. zdrową żywność dostarczaną od lokalnych producentów żywności organicznej. Obecnie Wal-Mart sprzedaje najwięcej organicznego mleka w USA. Przedstawiono zasadę, że „zielone” sklepy przynoszą ogromne korzyści ekonomiczne z racji uzyskanych oszczędności i podnoszenia prestiżu marki w oczach konsumentów.
Budowanie marki obiektów przyjaznych środowisku staje się istotnym czynnikiem funkcjonowania na rynku nieruchomości. Interesujące przykłady przedstawiano z realizacji takich budynków w Wielkiej Brytanii oraz w Kanadzie. Firmy ubezpieczeniowe i banki chętniej udzielają dobrych kredytów na tego typu inwestycje, gdyż obiekty takie cechuje wysoka jakość wykonania oraz mniejsze roszczenia zdrowotne ze strony klientów. Podkreślano wagę aspektu materiałów budowlanych i właściwego ich doboru w kontekście energetycznym budynku i jakości wewnętrznego powietrza w budynkach.
Ekstensywny rozwój przestrzenny terenów przybrzeżnych Florydy (Zatoka Meksykańska) odbywa się również na obszarze akwenów wodnych, generując wzrost nie tylko komunikacji samochodowej, ale również komunikacji wodnej opartej na szybkich łodziach motorowych. Nastanie ery po-naftowej jak i ryzyko częstszego występowania huraganów staje się zagrożeniem dla funkcjonowania rozległych struktur urbanistycznych, mogących przekształcić się w ogromnej skali wysypisko zdegradowanych materiałów budowlanych.
Inne spojrzenie na energię
Zawężanie projektowania budynków tylko do aspektów oszczędności energii jest błędne. Podkreślano problem tzw. energii wbudowanej, tj. energii niezbędnej do wyprodukowania danego materiału lub jednostki funkcjonalnej oraz do wydobycia podstawowych surowców do produkcji, energii związanej z transportem materiałów na miejsce budowy i potrzebnej do późniejszej rozbiórki i utylizacji przedmiotowych materiałów. Powiązanie aspektów energii wbudowanej z cechami fizycznymi materiałów budowlanych opisuje pojęcie emergii, badane m.in. na Uniwersytecie Florydzkim.
Przedstawiono problematykę projektowania dla dekonstrukcji, dla ponownego użytkowania i dla recyklingu. Zademonstrowano innowacyjne technologie, oparte na wykorzystywaniu odpadów komunalnych (wielomateriałowe opakowania kartonowe, butelki PET) do produkcji materiałów budowlanych. Zaprezentowały się firmy produkujące wykładziny dywanowe w 100% w systemie recyklingu, oferując tzw. evergreen leasing. Firma wykonująca posadzki na bazie szkła z recyklingu prowadzi szeroką kampanię edukacyjną w szkołach amerykańskich w celu wytworzenia w przyszłości grupy świadomych recyklingu konsumentów. Wynika to z tego, że dzieci mają ogromny wpływ na proekologiczne zachowania swoich rodziców. Edukacja kolejnej generacji konsumentów była ważną sesją omawianej konferencji. Zwrócono uwagę, że problematyka architektury zrównoważonej musi być koniecznym składnikiem w edukacji dzieci na temat zachowań przyjaznych środowisku. Innym ważnym wątkiem konferencji było wykorzystywanie technologii informatycznych w przekazie i wymianie informacji na temat zrównoważonego budowania. Omawiano rolę architektów w tworzeniu bazy informacyjnej i transferze know-how.
Nie wszystko złote, co się świeci
Krytyce poddano niedoskonałości systemu certyfikacji budynków LEED, dość prężnie rozwijającej się inicjatywy określającej ranking budynków przyjaznych środowisku. Wytykano zbyt mechanistyczne podejście do zagadnienia oceny budynków, podkreślając, że istnieją już wybudowane budynki spełniające wymogi „złotego” poziomu certyfikacji LEED, jednakże nie podobające się lokalnej społeczności. Zagadnienia estetyczne, wyczucie atmosfery miejsca nie podlegają punktacji systemu certyfikowania budynków, gdy wspomniane elementy oceny budynków, mimo że często subiektywne, stanowią o sile integracji i akceptacji struktur budowlanych przez lokalną społeczność. Obok aspektów społecznych omawiano techniczne cechy idealnego budynku zrównoważonego. Powinien on być zintegrowany z lokalnymi ekosystemami, bazować na systemie zamkniętych pętli obiegu materii, maksymalnie wykorzystywać pasywne ogrzewanie słoneczne oraz promować stosowanie odnawialnych źródeł energii, optymalizować obiegi hydrologiczne związane z budynkiem, a także wykorzystywać rozwiązania zapewniające wysoką jakość powietrza wewnętrznego w planowanych obiektach2.
Mimo wielu ciekawych zrealizowanych projektów w skali globalnej dyskusja na temat zrównoważonego rozwoju, w tym budownictwa zrównoważonego, trwa już od ponad 20 lat i odnosi się wrażenie, że uzyskane rezultaty ciągle nie są zadowalające. Rośnie liczba inwestorów, władz samorządowych, instytucji propagujących zmianę sposobu myślenia o procesie budowlanym oraz świadomych konsekwencji oddziaływania sektora budowlanego na środowisko. Może jednak należy wdrażać wizję bardziej radykalnych, zrównoważonych konstrukcji, co niewątpliwie staje się wyzwaniem dla wchodzących w życie zawodowe kolejnych generacji projektantów i liderów lokalnych społeczności. Kiedy nastąpi przełom? Zależy, jak szybko przemyślimy zrównoważone budowanie i wyciągniemy kolejne właściwe wnioski.
Źródła
dr inż. arch. Leszek Świątek
Zakład Projektowania Architektonicznego, Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego, Politechnika Szczecińska.
prof. nadzw. dr hab. inż. arch. Jerzy Charytonowicz
Zakład Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych,
Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Śródtytuły od redakcji
Sarasota jest wiodącą w Stanach Zjednoczonych miejscowością wdrażającą zasady zrównoważonego rozwoju, odnawialności zasobów i neutralizacji emisji dwutlenku węgla. Na terenie okręgu zrealizowano dwa obiekty administracyjne, które otrzymały tzw. złoty poziom w krajowym systemie certyfikacji budynków przyjaznych środowisku LEED. Przyjęto tam realizację programu AIA 2030 Challenge, mającego ograniczyć oddziaływanie budynków na globalne zmiany klimatyczne. Realizowane są projekty promujące energię odnawialną oraz powołano partnerstwo publiczno-prywatne Sustainable Sarasota podnoszące jakość życia obecnych i przyszłych mieszkańców regionu. Na potrzeby pięciodniowej konferencji, w której uczestniczyło ok. 250 osób z 20 krajów, organizatorzy zakupili 167 MWh certyfikowanej „zielonej energii” – Renewable Energy Credits (RECs) od czołowego dostawcy energii odnawialnej w USA – Sterling Planet. Zamówiona ilość energii pokryła zapotrzebowanie na elektryczność w salach konferencyjnych oraz w holu ekspozycyjnym (oświetlenie, multimedia, klimatyzacja). Energia pochodzi z farm wiatrowych, z biogazu ze składowisk oraz ze złóż geotermalnych i jest ekwiwalentem emisji 105443 kg CO2 z konwencjonalnej elektrowni zużywającej zasoby nieodnawialne. W kontekście ekologicznych korzyści środowiskowych zakup energii odnawialnej jako ekwiwalent energii nieodnawialnej pozwolił na zaoszczędzenie 31 akrów drzew lub odpowiadał ilości energii, którą zużytoby na jazdę samochodem osobowym przez ok. 400 tys. km1.
Amerykański model
Optyka budowania przyjaznego środowisku w Stanach Zjednoczonych jest niewątpliwie odmienna niż w Europie. Amerykańska gospodarka, oparta na mobilności pracowników, jest zależna od indywidualnej komunikacji samochodowej. Rozwój przestrzenny kraju bazował na budowaniu rozległych przedmieść, tworzeniu rozciągniętych jednostek sąsiedzkich, lokalizowaniu wielkopowierzchniowego handlu oraz usług na obrzeżach miast, przy węzłach i głównych ciągach komunikacyjnych. Cechy te nie sprzyjają wprowadzaniu sieci komunikacji publicznej. Wszędzie trzeba dojechać własnym samochodem.
W dobie zbliżającej się ery postnaftowej reorganizacja przestrzeni amerykańskich miast staje się ogromnym wyzwaniem dla planistów, architektów i lokalnych polityków reprezentujących lokalne społeczności. Tragicznym doświadczeniem był tajfun Katrina, który spowodował spustoszenie rozległych przestrzeni leżących wzdłuż wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i zniszczenie Nowego Orleanu. Sytuacja ta doprowadziła do pojawienia się pierwszych uchodźców środowiskowych w USA, spowodowała szok w związku z brakiem dostępu do słodkiej wody i taniego paliwa napędzającego życie gospodarcze najbardziej rozwiniętego kraju na świecie.
Konferencja stała się ważnym polem do wymiany informacji i doświadczeń w dziedzinie budownictwa zrównoważonego. Przedstawiano projekty rewitalizacji i regeneracji istniejących budynków, opierając się na zasadzie, że istniejący budynek, to zielony budynek w porównaniu z każdym z każdym, nawet najbardziej wyrafinowanym nowym obiektem. W krajach rozwiniętych nowe budownictwo stanowi niewielki odsetek istniejących zasobów budowlanych, a w szczególności budownictwo ekologiczne – to ułamki procent w kontekście posiadanych zasobów urbanistycznych. Dlatego w pierwszej kolejności należy koncentrować się na posiadanych obiektach i przeprowadzać ich renowację w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju. Często podkreślano problem tzw. czynnika ludzkiego, zauważając, że technologie dla budownictwa przyjaznego środowisku już istnieją, jednakże należy przekonać ludzi, lokalnych polityków i lokalne społeczności do świadomego ich stosowania. Stąd ogromna waga projektowania współuczestniczącego, opartego na partycypacji wielu uczestników życia publicznego. Z tego powodu należy przejść od stechnologizowanego, „zielonego” budownictwa do budownictwa zrównoważonego, którego ważną zasadą jest budowanie relacji społecznych i idei wspólnoty wspierającej aktywnie projekt.
Nowa strategia giganta
Ciekawą dyskusję wywołała prezentacja Greening Wal-Mart, amerykańskiego potentata sieci handlowej, obrotem dorównującego narodowemu budżetowi Polski, w którym zaopatrują się prawie wszyscy Amerykanie. Oficjalnie ogłoszono, że sieć wprowadza zasady zrównoważonego rozwoju, na początek realizując dwa eksperymentalne hipermarkety. Wdrażane mają być energooszczędne technologie w obiektach handlowych, zamykając pętle obiegu materiałów i odpadów (m.in. zastosowanie recyklingu termicznego dla produkcji ciepła na własne potrzeby). Modyfikowane będą zarówno systemy chłodzenia w witrynach sklepowych, jak i systemy oświetlenia przez wprowadzanie większej ilości światła dziennego do wielkopowierzchniowych sklepów. Sieć promuje też tzw. zdrową żywność dostarczaną od lokalnych producentów żywności organicznej. Obecnie Wal-Mart sprzedaje najwięcej organicznego mleka w USA. Przedstawiono zasadę, że „zielone” sklepy przynoszą ogromne korzyści ekonomiczne z racji uzyskanych oszczędności i podnoszenia prestiżu marki w oczach konsumentów.
Budowanie marki obiektów przyjaznych środowisku staje się istotnym czynnikiem funkcjonowania na rynku nieruchomości. Interesujące przykłady przedstawiano z realizacji takich budynków w Wielkiej Brytanii oraz w Kanadzie. Firmy ubezpieczeniowe i banki chętniej udzielają dobrych kredytów na tego typu inwestycje, gdyż obiekty takie cechuje wysoka jakość wykonania oraz mniejsze roszczenia zdrowotne ze strony klientów. Podkreślano wagę aspektu materiałów budowlanych i właściwego ich doboru w kontekście energetycznym budynku i jakości wewnętrznego powietrza w budynkach.
Ekstensywny rozwój przestrzenny terenów przybrzeżnych Florydy (Zatoka Meksykańska) odbywa się również na obszarze akwenów wodnych, generując wzrost nie tylko komunikacji samochodowej, ale również komunikacji wodnej opartej na szybkich łodziach motorowych. Nastanie ery po-naftowej jak i ryzyko częstszego występowania huraganów staje się zagrożeniem dla funkcjonowania rozległych struktur urbanistycznych, mogących przekształcić się w ogromnej skali wysypisko zdegradowanych materiałów budowlanych.
Inne spojrzenie na energię
Zawężanie projektowania budynków tylko do aspektów oszczędności energii jest błędne. Podkreślano problem tzw. energii wbudowanej, tj. energii niezbędnej do wyprodukowania danego materiału lub jednostki funkcjonalnej oraz do wydobycia podstawowych surowców do produkcji, energii związanej z transportem materiałów na miejsce budowy i potrzebnej do późniejszej rozbiórki i utylizacji przedmiotowych materiałów. Powiązanie aspektów energii wbudowanej z cechami fizycznymi materiałów budowlanych opisuje pojęcie emergii, badane m.in. na Uniwersytecie Florydzkim.
Przedstawiono problematykę projektowania dla dekonstrukcji, dla ponownego użytkowania i dla recyklingu. Zademonstrowano innowacyjne technologie, oparte na wykorzystywaniu odpadów komunalnych (wielomateriałowe opakowania kartonowe, butelki PET) do produkcji materiałów budowlanych. Zaprezentowały się firmy produkujące wykładziny dywanowe w 100% w systemie recyklingu, oferując tzw. evergreen leasing. Firma wykonująca posadzki na bazie szkła z recyklingu prowadzi szeroką kampanię edukacyjną w szkołach amerykańskich w celu wytworzenia w przyszłości grupy świadomych recyklingu konsumentów. Wynika to z tego, że dzieci mają ogromny wpływ na proekologiczne zachowania swoich rodziców. Edukacja kolejnej generacji konsumentów była ważną sesją omawianej konferencji. Zwrócono uwagę, że problematyka architektury zrównoważonej musi być koniecznym składnikiem w edukacji dzieci na temat zachowań przyjaznych środowisku. Innym ważnym wątkiem konferencji było wykorzystywanie technologii informatycznych w przekazie i wymianie informacji na temat zrównoważonego budowania. Omawiano rolę architektów w tworzeniu bazy informacyjnej i transferze know-how.
Nie wszystko złote, co się świeci
Krytyce poddano niedoskonałości systemu certyfikacji budynków LEED, dość prężnie rozwijającej się inicjatywy określającej ranking budynków przyjaznych środowisku. Wytykano zbyt mechanistyczne podejście do zagadnienia oceny budynków, podkreślając, że istnieją już wybudowane budynki spełniające wymogi „złotego” poziomu certyfikacji LEED, jednakże nie podobające się lokalnej społeczności. Zagadnienia estetyczne, wyczucie atmosfery miejsca nie podlegają punktacji systemu certyfikowania budynków, gdy wspomniane elementy oceny budynków, mimo że często subiektywne, stanowią o sile integracji i akceptacji struktur budowlanych przez lokalną społeczność. Obok aspektów społecznych omawiano techniczne cechy idealnego budynku zrównoważonego. Powinien on być zintegrowany z lokalnymi ekosystemami, bazować na systemie zamkniętych pętli obiegu materii, maksymalnie wykorzystywać pasywne ogrzewanie słoneczne oraz promować stosowanie odnawialnych źródeł energii, optymalizować obiegi hydrologiczne związane z budynkiem, a także wykorzystywać rozwiązania zapewniające wysoką jakość powietrza wewnętrznego w planowanych obiektach2.
Mimo wielu ciekawych zrealizowanych projektów w skali globalnej dyskusja na temat zrównoważonego rozwoju, w tym budownictwa zrównoważonego, trwa już od ponad 20 lat i odnosi się wrażenie, że uzyskane rezultaty ciągle nie są zadowalające. Rośnie liczba inwestorów, władz samorządowych, instytucji propagujących zmianę sposobu myślenia o procesie budowlanym oraz świadomych konsekwencji oddziaływania sektora budowlanego na środowisko. Może jednak należy wdrażać wizję bardziej radykalnych, zrównoważonych konstrukcji, co niewątpliwie staje się wyzwaniem dla wchodzących w życie zawodowe kolejnych generacji projektantów i liderów lokalnych społeczności. Kiedy nastąpi przełom? Zależy, jak szybko przemyślimy zrównoważone budowanie i wyciągniemy kolejne właściwe wnioski.
Źródła
- Conference Program RSC06.
- Kibert Ch.J., Grosskopf K.: Radical Sustainable Construction: Envisioning Next – Generation Green Building. (www.treeo.ufl.edu/rsc06).
dr inż. arch. Leszek Świątek
Zakład Projektowania Architektonicznego, Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego, Politechnika Szczecińska.
prof. nadzw. dr hab. inż. arch. Jerzy Charytonowicz
Zakład Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych,
Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Śródtytuły od redakcji
