Stawy kąpielowe to sztuczne systemy akwatyczne, w których wykorzystywane są naturalne procesy samooczyszczania się wód. Dlatego kąpieliska, gdzie nie stosuje się obróbki chemicznej wody są, atrakcyjną alternatywą dla konwencjonalnych basenów.

Kąpiele odbywały się kiedyś wyłącznie w wodach naturalnych. Wraz z narastającym ich zanieczyszczeniem oraz rozwijającą się świadomością znaczenia higieny tworzono sztuczne baseny, w których woda była uzdatniana przy pomocy chemikaliów. W stawach kąpielowych natomiast wykorzystuje i intensyfikuje się naturalne, zarówno mechaniczne, biologiczne, jak i chemiczne procesy samooczyszczania się wód. Stawy kąpielowe składają się ze zbiornika kąpielowego oraz oddzielonych stref regeneracyjnych, w których dochodzi do eliminacji związków pokarmowych (tzw. nutrientów) oraz zanieczyszczeń bakteryjnych.Celem nie jest osiągnięcie sterylności wody kąpielowej, lecz stworzenie ekosystemu, w którym zanieczyszczenia powodowane przez kąpiących się są eliminowane w strefie regeneracyjnej, przy czym zdrowie i bezpieczeństwo użytkowników są wartością nadrzędną.

 

Zasada funkcjonowania

 

W kąpieliskach konwencjonalnych poprzez dodatek chloru likwiduje się życie organiczne. W efekcie giną glony powodujące nieprzezroczystość wody (indykator stężenia związków biogennych). W stawie kąpielowym dąży się do eliminacji związków odżywczych poprzez obniżanie poziomu trofii, wykorzystując konkurencję między glonami a roślinami bagiennymi oraz zjawiska sorbcyjne. Zamiast chemii i chloru stosuje się filtry roślinne (złoża bagienne), mineralne złoża filtracyjne, czy najczęściej kombinację obu systemów z dodatkiem specjalnie dobranych np. wymieniaczy jonowych i absorbentów. Woda z części kąpielowej pobierana jest podobnie jak w technologiach basenowych, czyli poprzez skimmery czy rynny przelewowe, i po wstępnej filtracji wprowadza się ją do stref regeneracyjnych, z których dostaje się z powrotem do strefy kąpielowej. Pewną rolę odgrywa również filtracja wywołana poprzez zooplankton, który jest w stanie przefiltrować średnio dziennie ok. 0,04 m3 wody na m3 wody w zbiorniku. Układ filtracji musi zatem być tak zaprojektowany, by nie doprowadzać do eliminacji zooplanktonu.

Redukcja bakterii coli czy enterokoków na prawidłowo zaprojektowanych filtrach jest bardzo efektywna, więc wymagane przepisami sanitarnymi normy są osiągane. Jednym z najtrudniejszych zadań jest natomiast utrzymanie stężenia fosforanów w wodzie dolewanej oraz kąpielowej na poziomie cechującym wody oligotroficzne. Każde przekroczenie poziomu prowadzi do powstawania glonów nitkowatych, które ? choć nieszkodliwe ? ze względów estetycznych są niepożądane, szczególnie gdy pojawiają się w strefie przeznaczonej do kąpieli. Statystycznie każdy użytkownik kąpieliska dostarcza dziennie fosforanów mogących umożliwić powstanie przeszło 1 kg biomasy, np. glonów.

 

Użytkowanie i powstawanie

 

Stawy kąpielowe budowane są jako zupełnie nowe obiekty lub powstają w ramach modernizacji istniejących kąpielisk. Stosuje się je zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych: hotelach, pensjonatach i gospodarstwach agroturystycznych. W Niemczech budowane są od 1992 r. i aktualnie istnieje ponad 200 komunalnych i dziesiątki tysięcy prywatnych obiektów tego typu. Powstają one z wykorzystaniem wód termalnych, morskich, również jako całoroczne zadaszone kąpieliska. Budowane są nie tylko w Europie, afrykańskich krajach śródziemnomorskich, ale też na obszarach o klimacie tropikalnym. Niektóre z nich powstają specjalnie dla płetwonurków, wyposażane są w podwodne groty, ruiny czy wraki. Można pływać w nich pośród podwodnych łąk, zarośli i ryb. Zimą, inaczej niż w basenach konwencjonalnych, woda pozostaje w stawach i mogą być one wykorzystywane również jako lodowiska. Systemy filtracji zostają wyłączone, a roślinność stref filtracyjnych wykoszona. Wiosną zbiorniki zarówno kąpielowe, jak i regeneracyjne czyszczone są przy pomocy specjalnie do tego celu skonstruowanych podwodnych ?odkurzaczy?. W przeciwieństwie do basenu nad stawem można stworzyć piaszczyste plaże, przywieźć skały i wprowadzić roślinność, co sprzyja integracji obiektu z otaczającym go krajobrazem, a tym samym podnosi jego atrakcyjność wypoczynkową. Potwierdza to większa liczba ludzi odpoczywających nad stawami niż na kąpieliskach konwencjonalnych. Z ankiety przeprowadzonej wśród użytkowników stawów kąpielowych w Bawarii wynika, że 73% pytanych oceniło publiczne stawy kąpielowe jako bardzo dobre. Przyczynia się do tego fakt, że często ludzie korzystający z konwencjonalnych kąpielisk mają problemy związane z alergiami, podrażnieniami skóry itp.

Projektowanie stawów kąpielowych stanowi szczególne wyzwanie. Zajmują się zwykle zespoły specjalistów z wielu branż. Niezbędna okazuje się wiedza z zakresu: ekologii, inżynierii środowiskowej oraz hydrauliki. Istotna jest także znajomość rozkładu i filtracji w biotopach bagiennych oraz zagadnienia związane z higieną człowieka. Technologia budowy stawów kąpielowych otwiera interesującą pod względem finansowym możliwość tworzenia kąpielisk publicznych bądź sanacji istniejących, którym z przyczyn ekonomicznych grozi zamknięcie. Może być to interesująca alternatywa dla gmin posiadających niesprawne baseny kąpielowe. Z opracowania wykonanego na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Leśnictwa rządu Bawarii wynika, że koszty budowy konwencjonalnych basenów to średnio 1760 euro/m2, ich pielęgnacja to wydatek 185 euro/m2, natomiast koszt powstania stawu wynosi 500 euro/m2 a pielęgnacji 22,6 euro/m2. W warunkach polskich koszty budowy zarówno basenów, jak i stawów są mniejsze ze względu na niższe ceny siły roboczej w stosunku do materiału. Technologie filtracji wody zbliżone do wykorzystywanych w stawach kąpielowych są również stosowane do poprawy stanu zbiorników wodnych (ozdobnych i retencyjnych), do oczyszczania wód deszczowych i sanacji jezior.

 

Warto wiedzieć

 

Staw kąpielowy zdefiniować można jako sztucznie stworzony, odizolowany od środowiska hydrogeologicznego nieprzepuszczalnym materiałem, zbiornik, w którego skład wchodzą część rekreacyjna (kąpielowa) oraz część regeneracyjna, zasiedlona przez rośliny biorące udział w procesach samooczyszczania wody. Na cały system składa się też wiele urządzeń mechanicznych i specjalnie komponowanych bagiennych filtrów, które wykorzystuje się do utrzymania jakości wody.

 

Część kąpielowa jest to fragment zbiornika używany przez kąpiących się, w którego skład wchodzą miejsce przeznaczone dla osób nieumiejących pływać ( brodziki), jak i urządzenia do skoków.

 

Strefa regeneracyjna to obszar, w którym dokonuje się mechanicznego, biologicznego, a także mechaniczno-chemicznego oczyszczania wody. Obszar ten jest niedostępny dla kąpiących się.

 

Infrastruktura to niesłużące bezpośrednio do kąpieli elementy kąpieliska naturalnego np. toalety, przebieralnie, łąki, plaże, place zabaw, pawilony gastronomiczne i parkingi.

 

Kąpielisko naturalne składa się ze stawu kąpielowego, strefy regeneracyjnej oraz infrastruktury.

 

Filtr to urządzenie do separacji.

 

Filtry biologiczne to materiał filtrujący pokryty mikroorganizmami, w którym poprzez procesy tlenowe, jak i beztlenowe zachodzi oczyszczanie wody. Filtracja wgłębnapolega na separacji wewnątrz filtra, np. filtry glebowe, zaś filtracja powierzchniowa polega na usunięciu filtrowanej materii na powierzchni filtra, np. włókniny filtracyjnej czy siatki.

 

Filtry adsorbcyjne to filtry, w których określone składniki zostają usunięte wskutek adsorbcji.

 

Rośliny repozycyjne wykorzystywane są do ochrony brzegów, rekultywacji, oczyszczania gleby i wody oraz usuwania toksyn. W biologicznym oczyszczaniu wód znajdują zastosowanie niektóre gatunki roślin bagiennych (helofitów) i emersyjnych hydrofitów oraz żyjących całkowicie pod wodą ? hydrofitów submersyjnych.

 

Maksymalna dopuszczalna liczba kąpiących się w ciągu doby zależy głównie od jakości wody i wielkości zbiornika oraz systemu zastosowanego w strefach regeneracyjnych. Istnieją wzory używane do obliczania pojemności rekreacyjnej stawów. Nowoczesne stawy kąpielowe wyposażane są w automatyczne i elektroniczne systemy, które analizują parametry wody oraz ilość użytkowników i sterują praca systemów filtracyjnych.

 

Trofia ? zespół czynników środowiskowych decydujących o żyzności zbiornika wodnego.

 

Oligotrofia ? stan ubogiej zawartości substancji pokarmowych w zbiornikach wodnych śródlądowych.