Realizacja POIiŚ 2014-2020 a poprawa efektywności energetycznej

Zwiększanie efektywności energetycznej procesów wytwarzania, przesyłu i zużycia energii jest podstawą prowadzenia zrównoważonej polityki energetycznej. Znajduje to swój wyraz w prawodawstwie i działaniach podejmowanych przez instytucje krajowe i unijne.

 

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ? największe źródło finansowania ochrony środowiska w Polsce ? zapewnia wsparcie finansowe dla projektów,   które realizują środowiskowe zobowiązania Polski. Poprawa efektywności energetycznej w 2020 r. o 20 proc. w porównaniu do roku 2005 jest jednym z trzech elementów, których spełnienie stanowi wymóg pakietu energetyczno-klimatycznego Unii Europejskiej. W przypadku Polski cel zużycia energii pierwotnej został określony na poziomie 96,4 Mtoe. W Polsce systematycznie poprawia się efektywność energetyczna. Największy postęp odnotowano w przemyśle, zaś najwolniej zmiany postępują w sektorze usług. Najważniejszymi czynnikami, mającymi wpływ na zmianę zużycia energii, są aktywność gospodarcza, zwiększająca zapotrzebowanie na energię, oraz poprawa efektywności energetycznej, skutkująca zmniejszeniem tego zapotrzebowania, m.in. poprzez optymalizację i wprowadzanie innowacyjnych, energooszczędnych technologii. W skali europejskiej widzimy, że Polska zwiększa efektywność wykorzystania energii w tempie przewyższającym przeciętne wyniki notowane dla pozostałych krajów Europy. W okresie 2003-2013 energochłonność finalna polskiego PKB spadła o 22,4 proc. Nadal jednak jest powyżej średniej europejskiej.

Efektywność energetyczna

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) 2014-2020 pozwoli wzmocnić pozytywne trendy w obszarze efektywnego wykorzystania energii w naszym kraju. W nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 Narodowy Fundusz będzie Instytucją Wdrażającą POIiŚ w zakresie ochrony środowiska, w tym adaptacji do zmian klimatu oraz zmniejszenia emisyjności gospodarki. Budżet tych działań to ponad 3,5 mld euro. Z tych środków aż 1,5 mld euro zostanie przeznaczone na gospodarkę niskoemisyjną. W ramach I osi priorytetowej POIiŚ ?Zmniejszenie emisyjności gospodarki? w określonych działaniach i poddziałaniach zapisano realizację zadań, które bezpośrednio lub pośrednio poprawią zmniejszenie energochłonności i zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki. Działania obejmą polepszenie efektywności energetycznej przedsiębiorstw oraz ich infrastruktury ? w tym ciepłownictwa, sieci ciepłowniczych i chłodniczych, wysoko sprawnej kogeneracji, inteligentnych sieci i systemów energetycznych, a także budynków publicznych i sektora mieszkaniowego. Dla wielu z nich Narodowy Fundusz został wskazany jako Instytucja Wdrażająca. Wynika to z umowy w sprawie systemu realizacji POIiŚ na lata 2014-2020, zawartej 18 grudnia 2014 r. między NFOŚiGW a ministrem gospodarki.

Zmniejszenie emisyjności gospodarki

W ramach działania 1.2 ?Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach? pomoc skierowana będzie do dużych firm. Wspierane będą rozwiązania przyczyniające się do optymalizacji gospodarowania energią oraz zwiększenia efektywności energetycznej, w tym wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE). Identyfikacja zestawu działań zwiększających efektywność energetyczną w danym przedsiębiorstwie dokonywana będzie ex-ante, na podstawie audytu energetycznego stanowiącego obligatoryjny element projektu. Audyt energetyczny konieczny będzie także po zakończeniu inwestycji (ex-post) dla weryfikacji jej realizacji. W odniesieniu do dużych przedsiębiorstw, audyt energetyczny będzie kosztem niekwalifikowanym. Możliwe będzie wsparcie przebudowy lub wymiany urządzeń, instalacji technologicznych i energetycznych oraz oświetlenia budynków przedsiębiorstwa, hal produkcyjnych i terenu przedsiębiorstwa, a także ciągów transportowych mediów i linii produkcyjnych. Integralną częścią każdego projektu powinno być wprowadzenie inteligentnych systemów zarządzania energią, o ile wynika to z audytu energetycznego. Ponadto wsparciem może być objęte wykorzystanie ciepła odpadowego. Planowana alokacja środków wynosi ponad 150 mln euro.

W ramach działania 1.3 ?Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach? wsparcie skierowane będzie na głęboką kompleksową modernizację energetyczną budynków, opartą na

systemie monitorowania i zarządzania energią. Pomoc trafi zarówno do budynków użyteczności publicznej (poddziałanie 1.3.1), jak i wielorodzinnych budynków mieszkalnych (poddziałanie 1.3.2). Także w tym przypadku identyfikacja zestawu działań dokonywana będzie ex-ante, na podstawie audytu energetycznego, który stanowi koszt kwalifikowany projektu. Zakres projektu musi wynikać z przeprowadzonego audytu i prowadzić do redukcji zużycia energii końcowej o co najmniej 25 proc., co wymaga potwierdzenia w audycie energetycznym ex-post. Bezpośredni efekt działania to zwiększenie efektywności energetycznej budynków, a dodatkowym rezultatem ? poprawa jakości powietrza, w tym ograniczenie niskiej emisji. Podejmowane działania będą realnym wsparciem dla realizacji celów programów ochrony powietrza. Instytucją Wdrażającą dla tych poddziałań jest Narodowy Fundusz, a planowany przydział środków wynosi w tym wypadku ponad 391 mln euro. Narodowy Fundusz będzie wdrażał także ?Ogólnopolski system wsparcia doradczego dla sektora publicznego, mieszkaniowego oraz przedsiębiorstw w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE? (poddziałanie 1.3.3). Wsparcie obejmie takie działania jak budowanie platformy wymiany doświadczeń i bazy wiedzy, działania informacyjno-edukacyjne, szkolenia, w tym dla doradców energetycznych, nieodpłatne doradztwo przy przygotowaniu, weryfikacji i wdrażaniu planów gospodarki niskoemisyjnej (Plany Gospodarki Niskoemisyjnej PGN/Plany działań na rzecz zrównoważonej energii SEAP) oraz monitorowanie wdrażania tych planów. Przewidziano także wyszkolenie ok. 2 tys. energetyków gminnych. Narodowy Fundusz jest beneficjentem i koordynatorem tego poddziałania, dlatego wdrożył odpowiednie struktury organizacyjne i podjął się szkoleń specjalistów. Poddziałanie będzie realizowane we wszystkich 16 województwach na podstawie porozumienia z beneficjentami. Budżet na ten projekt wynosi 30 mln euro.

Inteligentne sieci

Wsparcie budowy inteligentnych sieci elektroenergetycznych o charakterze pilotażowym i demonstracyjnym będzie miało miejsce w ramach poddziałania 1.4.1. Na potrzeby jego realizacji przyjmuje się, że inteligentna sieć (smart grid) to sieć elektroenergetyczna, która może integrować zachowania i działania wszystkich przyłączonych do niej użytkowników ? w tym wytwórców, odbiorców oraz użytkowników będących zarazem wytwórcami i odbiorcami ? w celu zapewnienia efektywnego i zrównoważonego pod względem ekonomicznym systemu energetycznego, o niskim poziomie strat oraz wysokim poziomie zarówno jakości, jak i bezpieczeństwa dostaw i ochrony. Wsparcie uzyskają działania dotyczące budowy i przebudowy systemów dystrybucyjnych niskiego i średniego napięcia, związane z wdrożeniem technologii inteligentnych sieci (smart grid) w celu m.in. ograniczenia strat sieciowych i/lub zwiększenia możliwości przyłączania OZE. Podmiotem odpowiedzialnym za nabór i ocenę wniosków w tym poddziałaniu (również w poddziałaniu 1.4.2 ?Ogólnopolski program popularyzacji wiedzy i promocji inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii?) jest Ministerstwo Gospodarki. Narodowy Fundusz przekaże MG swoje doświadczenia z aplikacji i realizacji programu priorytetowego Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE). Nabór objął ponad 20 wniosków ? projektów w przestrzeniach pilotażowych. Zawarto pięć umów dofinansowania. Planowane do osiągnięcia z tych umów efekty ekologiczne i energetyczne to: redukcja emisji dwutlenku węgla o 27,3 tys. Mg/rok, energooszczędność ? 9,8 GWh/rok i 123,5 tys. GJ/rok oraz moc zainstalowanych OZE ? 4 MW.

Konurbacja śląsko-dąbrowska

W ramach działania 1.7 ?Kompleksowa likwidacja niskiej emisji na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej? wsparcie skierowane zostanie na realizację kompleksowego programu na   terenie województwa śląskiego. Projekty cząstkowe, realizowane przez poszczególnych beneficjentów, będą skorelowane z projektami w ramach strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), wspieranych ze środków RPO Województwa Śląskiego. Program kompleksowej likwidacji niskiej emisji będzie realizowany na terenie objętym strategią ZIT gmin i powiatów wchodzących w skład Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego. W poszczególnych miastach wsparcie uzyskają wszystkie uzasadnione energetycznie, ekologicznie i ekonomicznie inwestycje o zakresie określonym przez dopuszczalne typy projektów tego działania, służące tzw. likwidacji niskiej emisji, w tym w szczególności zmniejszeniu emisji pyłu zawieszonego PM10. Wsparcie projektów pozwoli na zmniejszenie poziomu emisji dwutlenku węgla przy uwzględnieniu jak najniższego kosztu ograniczenia/uniknięcia emisji zanieczyszczeń powietrza. Instytucją Wdrażającą dla tego działania jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, a planowana alokacja środków wynosi niemal 241 mln euro.

Oferta programów NFOŚiGW

Dofinansowanie oferowane przez Narodowy Fundusz ze środków krajowych ma charakter komplementarny lub uzupełniający do środków unijnych. Wsparcie zmian w kierunku zasobooszczędnej i niskoemisyjnej gospodarki należy do priorytetów Narodowego Funduszu,

który w tym celu przygotował dostosowaną do oczekiwań beneficjentów bogatą ofertę dla jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorstw i osób indywidualnych. Z Programu Lemur ? Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać dotacje na dokumentację projektową dla nowych, energooszczędnych budynków, np. szkół, przedszkoli czy szpitali. Na ich budowę można zaciągnąć preferencyjne pożyczki z umorzeniem. Narodowy Fundusz na program Lemur przeznacza do 290 mln zł. Także osobom prywatnym NFOŚiGW oferuje dopłaty do kredytów na budowę energooszczędnych domów. Dla standardu energetycznego NF15 dotacja wynosi 50 tys. zł brutto w przypadku domów jednorodzinnych i 16 tys. zł brutto dla lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych. Budżet programu opiewa na kwotę 300 mln zł. W ramach programu Poprawa jakości powietrza Część 2. Kawka ? Likwidacja niskiej emisji, wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii, wsparcie jest udzielane na wymianę przestarzałych, nieefektywnych pieców, a także na podłączenia do sieci ciepłowniczych. Do wykorzystania w ramach programu jest 120 mln zł. Z programu Poprawa jakości powietrza Część 1. Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych samorządy województw mogą otrzymać do 100 tys. zł na realizację przedsięwzięcia. Dotacja pokrywa do 50 proc. kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. We współpracy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju Narodowy Fundusz realizuje program Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach. Małe i średnie firmy, na inwestycje skutkujące zmniejszeniem zużycia energii, mogą otrzymać dotację do 15 proc. Spłaty zaciągniętego kredytu bankowego o maksymalnej równowartości 1 mln euro. Od 6 lipca 2015 r. prowadzony jest nabór wniosków od wszystkich przedsiębiorców, którzy chcą lepiej gospodarować surowcami pierwotnymi i zmniejszyć szkodliwe emisje. Z Programu E-Kumulator taki przedsiębiorca może otrzymać preferencyjną pożyczkę w wysokości od 0,5 mln zł do 90 mln zł, obejmującą do 75 proc. Kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Dodatkowym bonusem jest możliwość jej częściowego umorzenia, zgodnie z zasadami pomocy publicznej. Planowane jest uzupełnienie programu o kolejne obszary wsparcia, m.in. na poprawę efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach oraz energetyczne wykorzystanie odpadów i osadów ściekowych. Będzie to możliwe dopiero po uruchomieniu wsparcia w tym obszarze ze środków POIiŚ 2014-2020, tak aby zapewnić spójność i brak konkurencji dla oferowanej na rynku pomocy. Program E-Kumulator odpowiada na aktualne potrzeby polskiego przemysłu, pozwala na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw i ma wpływ na to, aby firmy nie przenosiły swojej produkcji za granicę. Budżet programu został przyjęty na poziomie 1 mld zł. Prowadzone przez Narodowy Fundusz szerokie konsultacje w ramach cyklicznych spotkań Forum Energia ? Efekt ? Środowisko stanowią platformę wymiany doświadczeń oraz informacji o innowacyjnych technologiach stosowanych na rynku. Polski system finansowania ochrony środowiska, z dobrą rekomendacją wielu instytucji międzynarodowych (OECD, Bank Światowy, Komisja Europejska), stał się wzorem i inspiracją do budowy podobnych mechanizmów ekonomicznych w innych krajach.