Recykling szkła pod lupą inspektorów

 

Ogólnopolski cykl kontrolny był niezbędny. Po pierwsze, ze względu na konieczność weryfikacji danych dotyczących uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, które są przekazywane corocznie Komisji Europejskiej. Po drugie, z uwagi na napływające do resortu ochrony środowiska liczne informacje o nieprawidłowościach na rynku odpadów z opakowań szklanych w związku z realizacją przepisów ustawy „produktowej”.

 

Kontroli poddano 47 przedsiębiorców, w tym 27 prowadzących działalność w zakresie odzysku lub recyklingu odpadów z opakowań szklanych oraz 20 organizacji odzysku przejmujących od przedsiębiorców obowiązek zapewnienia odzysku oraz recyklingu odpadów opakowaniowych ze szkła. Przy tym w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie odzysku lub recyklingu odpadów szklanych kontrole zakończono tak, aby do końca marca br. przesłać do właściwego wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska informacje niezbędne do przeprowadzenia kontroli w organizacjach odzysku, na rzecz których kontrolowani wystawiali dokumenty potwierdzające odzysk (DPO) lub recykling (DPR). Podczas kontroli tych pierwszych sprawdzano: stan formalno-prawny, w tym decyzje dotyczące gospodarki odpadami (zezwalające na wytwarzanie, odzysk, zbieranie lub transport odpadów), zgodność prowadzonej działalności z posiadanymi zezwoleniami, porównanie dopuszczalnych wielkości z rzeczywistymi, porównanie zdolności produkcyjnej instalacji z ilością odpadów opakowaniowych dopuszczonych do odzysku lub recyklingu w ciągu roku, określoną w decyzji, prawidłowość zakwalifikowania procesu jako odzysk lub recykling, poprawność wystawianych dokumentów DPO i DPR.

Działania kontrolne organizacji odzysku rozpoczęto po 1 kwietnia br. ze względu na termin realizacji przez nie obowiązków sprawozdawczych. Kontroli poddano: złożenie marszałkowi województwa w terminie dwóch tygodni po zarejestrowaniu działalności odpisu statutu i wypisu z rejestru sądowego lub postanowienia o wpisie do rejestru sądowego oraz w tym samym terminie odpisu wszelkich zmian dokonanych w statucie lub rejestrze sądowym. Ponadto złożenie marszałkowi (w terminie do 31 marca następnego roku) sprawozdania rocznego zawierającego informacje o wykazie przedsiębiorców, w imieniu których organizacja działa, o masie lub ilości opakowań szklanych objętych ustawą i wprowadzonych na rynek przez tychże przedsiębiorców, a także o masie i ilości odzyskanych i poddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych ze szkła oraz o osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu tych odpadów. Dodatkowo kontrolowano prowadzenie dodatkowej ewidencji koniecznej do ustalenia uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz obliczenia ewentualnej opłaty produktowej. Oprócz tego w przypadku nieosiągnięcia przez organizację odzysku wymaganych poziomów odzysku i recyklingu oraz nieuiszczenia opłaty produktowej sprawdzano, czy zostało złożone marszałkowi województwa roczne sprawozdanie o wysokości należnej opłaty produktowej w terminie do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy, a także poprawność wyliczenia oraz terminowość wniesienia opłaty produktowej.

Założeniem kontroli było sprawdzenie trzech największych zakładów prowadzących działalność w zakresie odzysku lub recyklingu odpadów z opakowań szklanych w każdym województwie, a jeśli organizacji jest mniej, to wszystkich rozpoznanych. W woj. podlaskim, pomorskim i zachodniopomorskim nie odnotowano funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność w zakresie odzysku lub recyklingu odpadów z opakowań szklanych.

Organizacje odzysku wytypowane do kontroli zostały wskazane przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Wybrano te organizacje, które budziły wątpliwości inspektorów co do prawidłowości ich postępowania. W przypadku istnienia na terenie województwa mniej niż trzech organizacji odzysku przejmujących od przedsiębiorców obowiązek zapewnienia odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych ze szkła kontroli poddano wszystkie podmioty. Nie odnotowano obecności organizacji odzysku objętych zakresem kontroli w województwach lubelskim, lubuskim, opolskim, podlaskim oraz świętokrzyskim.

Ocena kontrolowanych podmiotów dotyczyła ich działalności w latach 2008-2009.

 

Opublikowane w Raporcie wyniki wykazały, iż wszyscy skontrolowani mieli uregulowany stan formalno-prawny w zakresie odzysku odpadów. W większości (24 na 27 badanych podmiotów) prowadzona działalność była zgodna z posiadanymi decyzjami. W jednym przypadku przekroczono dopuszczalną ilość odpadów poddanych odzyskowi, w dwóch poddano odzyskowi odpady inne niż dopuszczone decyzją. W jednym z wymienionych przypadków dodatkowo zastosowano proces odzysku inny niż określony w decyzji.

WIOŚ zgłosił także uwagi do decyzji, którymi legitymowały się kontrolowane podmioty.

Podczas oceny poprawności wystawianych dokumentów DPO i DPR inspektorzy wskazali na następujące nieprawidłowości: nieuprawnione wystawianie dokumentów DPR (dwa podmioty), brak możliwości skontrolowania terminowości wydawania dokumentów ze względu na brak rejestracji wpływu wniosków lub brak dokładnych dat na dokumentach (cztery podmioty), nieterminowe wystawianie dokumentów (jeden podmiot), wystawienie dokumentów bez wniosków (jeden podmiot), pomyłki w dokumentach polegające na wstawieniu niewłaściwej jednostki masy lub błędnej ilości odpadów na jednym z egzemplarzy (cztery podmioty), nieterminowe przekazywanie dokumentów do WIOŚ (trzy podmioty), niezgodność ilości odpadów potwierdzonych w dokumentach z kartą przekazania odpadu (jeden podmiot), nierzetelność (jeden podmiot).

Poprawność wydawanych dokumentów cechowała 15 podmiotów.

Wobec Huty Szkła „Ładna” prowadzone są dalsze działania wyjaśniające w związku z podejrzeniem o nierzetelność w potwierdzonej ilości odpadów poddanych recyklingowi. Działania wyjaśniające (z udziałem innych organów) prowadzone są również wobec Huty Szkła „Feniks” 2 oraz Przedsiębiorstwa „Karman”, którym inspektorzy zarzucili nieuprawnione wystawienie dokumentów DPR – zastosowane tu procesy odzysku odpadów nie uprawniają do wystawiania tychże dokumentów.

W Raporcie zostały wskazane również inne nieprawidłowości w działalności podmiotów prowadzących odzysk lub recykling opakowań szklanych: brak zbiorczego zestawienia danych o odpadach (jeden podmiot), błędy w zbiorczym zestawieniu danych o odpadach (sześc podmiotów), błędy w ewidencji odpadów (trzy podmioty), przekroczenie dopuszczonej ilości odpadów wytworzonych lub nieuregulowany stan formalno-prawny w zakresie wytwarzania odpadów (dwa podmioty). Ponadto błędne kodowanie odpadów (jeden podmiot), nieterminowa sprawozdawczość (jeden podmiot), magazynowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym, mieszanie odpadów niebezpiecznych z innymi niż niebezpieczne, brak sprawozdania OPAK1 i nierzetelnie naliczona opłata produktowa (jeden podmiot). W związku z tymi nieprawidłowościami sześć podmiotów pouczono, 16 podmiotom wydano zarządzenia pokontrolne, w stosunku do czterech zastosowano mandat, wystosowano cztery wystąpienia do starostów i dwa wystąpienia do marszałków województw. W jednym przypadku wystąpiono do samorządowego kolegium odwoławczego z wnioskiem o stwierdzenie nieważności trzech decyzji zezwalających na odzysk odpadów.

 

Jak wynika z Raportu przeprowadzonego przez IOŚ, skontrolowane organizacje odzysku przejęły obowiązki w zakresie opakowań szklanych łącznie od 1148 przedsiębiorców w 2008 r. i 1291 w 2009 r. Najwięcej umów zawarła Organizacja Odzysku Grupa Zachodnia z woj. wielkopolskiego, najmniej Total-Eko Organizacja Odzysku z woj. warmińsko-mazurskiego. Wszystkie skontrolowane podmioty złożyły marszałkowi województwa odpis statutu oraz wypis z rejestru sądowego, trzy nie poinformowały o zmianach dokonanych w statucie lub rejestrze sądowym w 2008 r., a cztery w 2009 r. Jedna organizacja złożyła zawiadomienie po terminie.

W 2008 r. tylko jedna, a w 2009 r. dwie z kontrolowanych organizacji odzysku nie osiągnęły wymaganego poziomu recyklingu odpadów opakowań szklanych (I Polska Organizacja Odzysku Stolica oraz Interseroh Organizacja Odzysku). Podmioty te nie złożyły sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej i nie wniosły tej opłaty – nieprawidłowości ujawniła kontrola IOŚ. Do innych błędów wykrytych przez inspektorów podczas kontroli organizacji odzysku należą: wykorzystanie do rozliczenia poziomów recyklingu dokumentów wystawionych przez podmioty nieuprawnione (trzy organizacje odzysku, przy czym tylko w jednym przypadku ustalenia te przełożyły się na nieosiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu, w pozostałych przypadkach organizacje wykorzystały do rozliczeń nadwyżki z lat ubiegłych), wykorzystanie do rozliczenia poziomów odzysku i recyklingu dokumentów wystawionych dla innej organizacji odzysku oraz scedowanie praw do dysponowania dokumentami na rzecz innej organizacji odzysku (dwa podmioty). Ponadto zlecenie wykonania czynności związanej z odzyskiem odpadów osobie fizycznej i brak informacji o spełnieniu wymagań w zakresie gospodarowania odpadami przez recyklera (jedna organizacja odzysku). W związku z odnotowanymi nieprawidłowościami trzy organizacje odzysku pouczono, ośmiu wydano zarządzenia pokontrolne, cztery otrzymały mandat, wystosowano pięć wystąpień do marszałków województw, w dwóch przypadkach wysłano informacje do innych WIOŚ w celu podjęcia bądź kontynuowania działań wyjaśniających, jedna osoba fizyczna została wezwana przez mazowiecki WIOŚ do złożenia wyjaśnień w związku z wykonywaniem przez nią czynności związanych z odzyskiem odpadów.

 

Przeprowadzony cykl kontrolny pomógł Inspekcji Ochrony Środowiska rozpoznać najczęściej występujące nieprawidłowości w gospodarowaniu odpadami opakowań szklanych, podważające funkcjonowanie systemu określonego w ustawie „produktowej”. Należą do nich: przyjmowanie i potwierdzanie odzysku i recyklingu odpadów, które przez kolejne lata są magazynowane u recyklera, a następnie przekazywane kolejnym podmiotom, które nie poddają ich odzyskowi. Oprócz tego potwierdzanie recyklingu odpadów, które zostały poddane odzyskowi metodą nieuprawniającą do wydawania DPR. Ponadto scedowanie przez organizację odzysku praw do dysponowania dokumentami DPR oraz DPO na rzecz innej organizacji odzysku lub handel takimi dokumentami pomiędzy organizacjami odzysku, a także wykorzystywanie przez organizacje odzysku nadwyżek ilości odpadów poddanych odzyskowi i recyklingowi z lat poprzednich.

Na podstawie wyników ogólnopolskiej kontroli podmiotów prowadzących gospodarkę odpadami opakowań szklanych ustalono także kierunek przyszłych działań. Zdaniem inspektorów, po pierwsze, należy kontynuować systematyczne kontrole przestrzegania przepisów ochrony środowiska u wszystkich podmiotów utworzonego systemu odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych. Po drugie, zwrócono uwagę na konieczność zmian legislacyjnych w zakresie gospodarowania odpadami opakowaniowymi, mających na celu doprecyzowanie procesów odzysku odpadów kwalifikujących do wydawania DPR, utożsamienia ilości odpadów przyjętych i potwierdzonych przez posiadacza prowadzącego proces odzysku, w tym recyklingu, z ilością odpadów rzeczywiście poddanych temu procesowi oraz likwidację możliwości wykorzystywania nadwyżek ilości odpadów, dla których potwierdzono odzysk, w szczególności recykling, z lat poprzednich.

 

 

Na podstawie „Raportu z przeprowadzenia przez Inspekcję Ochrony Środowiska ogólnokrajowego cyklu kontrolnego przestrzegania przepisów ochrony środowiska przez podmioty prowadzące gospodarkę odpadami opakowań szklanych” opracowała Katarzyna Gorwa