Ustawa o recyklingu pojazdów nakłada istotne obowiązki na prowadzących stacje demontażu. Jako jedyne są one uprawnione do prowadzenia przetwarzania (demontażu) pojazdów i wraz z współpracującymi z nimi (na podstawie zawartych umów) punktami zbierania mają upoważnienie do zbierania odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Przetwarzanie pojazdów wycofanych z eksploatacji obejmuje usunięcie z nich elementów i substancji niebezpiecznych (w tym płynów), wymontowanie z nich wyposażenia bądź części nadających się do ponownego użycia oraz elementów nadających się do odzysku lub recyklingu.
Wszelkie działania w zakresie demontażu mogą odbywać się wyłącznie na stacjach demontażu pojazdów, posiadających odpowiednie decyzje administracyjne na prowadzoną przez siebie działalność (wydane przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce prowadzonej działalności) oraz spełniających minimalne wymagania określone przez ministra gospodarki w drodze rozporządzenia.

Cele do osiągnięcia
Prowadzący stacje demontażu pojazdów są zobowiązani do uzyskania określonych w ustawie poziomów odzysku i recyklingu odpadów. Do 31 grudnia 2014 r. muszą oni uzyskać 85% odzysku i 80% recyklingu, a po tym roku – 95% odzysku i 85% recyklingu. Wyjątek stanowią pojazdy wyprodukowane przed 1 stycznia 1980 r., dla których ustalono 75% odzysku i 70% recyklingu.
Ustawa o recyklingu pojazdów odwołuje się do definicji odzysku i recyklingu zawartej w ustawie o odpadach. Według niej odzyskiem są wszelkie działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części bądź lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania. Za odzysk energii uznano termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii. Natomiast recykling jako forma odzysku polega na powtórnym przetworzeniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym.

Wykaz przykładowych rodzajów odpadów, które mogą powstawać w stacjach demontażu
GrupaRodzaj odpadów
Grupa 13Oleje odpadowe
13 01Odpadowe oleje hydrauliczne
13 01 10*Mineralne oleje hydrauliczne niezawierające związków chlorowcoorganicznych
13 01 11*Syntetyczne oleje hydrauliczne
13 02Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
13 02 05*Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych
13 02 06*Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
13 02 08*Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
Grupa 15Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nie ujęte w innych grupach
15 02Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne
15 02 02*Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nie ujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne, zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB)
15 02 03Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne (inne niż wymienione w 15 02 02)
Grupa 16Odpady nie ujęte w innych grupach
16 01Zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy (włączając maszyny pozadrogowe), odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów
16 01 03Zużyte opony
16 01 06Zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy, niezawierające cieczy i innych niebezpiecznych elementów
16 01 07*Filtry olejowe
16 01 08*Elementy zawierające rtęć
16 01 09*Elementy zawierające PCB
16 01 10*Elementy wybuchowe (np. poduszki powietrzne)
16 01 12Okładziny hamulcowe (inne niż wymienione w 16 01 11)
16 01 13*Płyny hamulcowe
16 01 14*Płyny zapobiegające zamarzaniu, zawierające niebezpieczne substancje
16 01 15Płyny zapobiegające zamarzaniu (inne niż wymienione w 16 01 14)
16 01 16Zbiorniki na gaz skroplony
16 01 17Metale żelazne
16 01 18Metale nieżelazne
16 01 19Tworzywa sztuczne
16 01 20Szkło
16 01 21*Niebezpieczne elementy (inne niż wymienione w 16 01 07-16 01 11, 16 01 13 i 16 01 14)
16 01 22Inne niewymienione elementy (np. uszczelki gumowe, dywaniki, drewno, elementy tapicerki i podsufitki)
16 01 99Inne niewymienione odpady
16 06Baterie i akumulatory
16 06 01*Baterie i akumulatory ołowiowe
16 06 02*Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe
16 08Zużyte katalizatory
16 08 01Zużyte katalizatory zawierające złoto, srebro, ren, rod, pallad, iryd lub platynę (z wyłączeniem 16 08 07)


Przy obliczaniu poziomu odzysku i recyklingu uzyskanego w danym roku kalendarzowym prowadzący stacje demontażu muszą posiadać określone informacje. Są to m.in. masy własne pojazdów przyjętych do stacji demontażu, masy przedmiotów wyposażenia oraz części wymontowanych z pojazdów i przeznaczonych do ponownego użycia, a także masy odpadów pochodzących ze zdemontowanych pojazdów i poddanych odzyskowi lub recyklingowi na stacji demontażu bądź przekazanych do prowadzących odzysk lub recykling odpadów. Poza tym prowadzący stację demontażu powinien znać zawartość frakcji materiałowych uzyskanych w procesie strzępienia na podstawie informacji dotyczącej zawartości uzyskiwanych frakcji materiałowych (określonej w wyniku przeprowadzenia corocznej próby strzępienia) oraz masę odpadów wywiezionych do innego kraju w celu ich przetworzenia.
Aby obliczyć poziomy odzysku i recyklingu, niezbędne jest obliczenie wielkości ponownego użycia, recyklingu i odzysku. Wielkość ponownego użycia ustala się na podstawie sumy mas przeznaczonych do ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów wycofanych z eksploatacji. Z kolei wielkość recyklingu jest sumą masy odpadów poddanych recyklingowi, masy frakcji materiałowych pochodzących ze strzępiarki (których zagospodarowanie zalicza się do recyklingu) oraz masy odpadów wywiezionych za granicę w celu poddania procesowi recyklingu. Ostatnią z danych, wielkość odzysku, oblicza się jako sumę wielkości recyklingu (R), masy odpadów poddanych procesom odzysku energii i masy frakcji materiałowej pochodzącej ze strzępiarki (których zagospodarowanie zalicza się do innych procesów odzysku niż recykling) oraz masy odpadów wywiezionych za granicę w celu poddania procesom odzysku.
Aby obliczyć poziom recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, sumę wielkości ponownego użycia i recyklingu należy podzielić (zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu) przez masę pojazdów wycofanych z eksploatacji, które w danym roku sprawozdawczym zostały przyjęte do stacji demontażu, oraz wyrazić ją w procentach.
Natomiast aby obliczyć poziom odzysku pojazdów wycofanych z eksploatacji, sumę wielkości ponownego użycia i odzysku należy podzielić (zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu) przez masę pojazdów wycofanych z eksploatacji, które zostały przyjęte do stacji demontażu w danym roku sprawozdawczym, oraz wyrazić ją w procentach.
Ponadto należy pamiętać, że poziomy odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji trzeba obliczać odrębnie dla pojazdów wyprodukowanych do 31 grudnia 1979 r. i po 1 stycznia 1980 r.
Po upływie roku kalendarzowego do 15 lutego następnego roku prowadzący stację demontażu zobowiązany będzie do przekazania rocznego sprawozdania do właściwego organu (wojewody i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Sprawozdanie to powinno zawierać informacje o liczbie, markach, masie i roku produkcji pojazdów wycofanych z eksploatacji, przyjętych do stacji demontażu. Poza tym musi ono zawierać masę odpadów poddanych odzyskowi i recyklingowi oraz przekazywanych do odzysku i recyklingu, a także masę przeznaczonych do ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów wycofanych z eksploatacji. Należy też podać nazwę, siedzibę i adres przedsiębiorców, którym przekazano odpady do unieszkodliwienia, oraz osiągnięte w danej stacji poziomy odzysku i recyklingu, z podziałem na pojazdy wyprodukowane przed 1 stycznia 1980 r. i w okresie późniejszym.

Odzysk odpadów
Biorąc pod uwagę ww. definicje odzysku i recyklingu, należy wskazać, że na stacji demontażu obok procesu wytwarzania odpadów zachodzą dwa procesy odzysku. Jednym z nich jest proces R14, rozumiany jako wykorzystanie odpadów w całości lub w części, który dotyczy demontażu części nadających się do ponownego użycia. Drugi – R15 – rozumiany jest jako proces przygotowujący odpady do dalszego zagospodarowania. Do tego procesu kwalifikowany jest demontaż pojazdów, w wyniku którego powstają nowe rodzaje odpadów.
Należy przy tym zaznaczyć, że są to procesy związane z samym demontażem, natomiast prowadzący stację demontażu może prowadzić również działalność w zakresie innych procesów, o ile posiada na to stosowne decyzje.
Prowadzący stację demontażu, obok obowiązku realizacji przepisów ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, zobowiązany jest też realizować pozostałe przepisy prawa dotyczące jego działalności, w tym przepisy ustawy o odpadach m.in. w zakresie obowiązków posiadania właściwych decyzji administracyjnych i prawidłowo prowadzonej ewidencji.
W zakresie prowadzonej ewidencji przedsiębiorca wypełnia karty ewidencji odpadów (osobno dla przyjętych odpadów – wtedy wpisuje się rzeczywistą masę przyjętych odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz osobno dla odpadów wytworzonych – przy czym każdy z nich powinien mieć założoną kartę ewidencji).
Przedsiębiorcy powinni pamiętać, iż karty przekazania odpadów muszą wypełniać przy każdym przekazaniu odpadów kolejnemu posiadaczowi odpadów.
Muszą też sporządzać i przekazywać do marszałka województwa zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów, sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do ich odzysku i unieszkodliwiania. Ważne jest, aby odpady przeznaczone do dalszego zagospodarowania przekazywać wyłącznie przedsiębiorcom, posiadającym decyzje na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.

Małgorzata Szymborska
Departament Gospodarki Odpadami
Ministerstwo Środowiska, Warszawa

Tytuł i śródtytuły od redakcji