Standardy w gospodarowaniu odpadami komunalnymi
Na Targach POLEKO 2004, podczas seminarium zorganizowanego przez OBREM, przedstawiono propozycje standardów organizacyjnych jakości usług w gospodarowaniu odpadami komunalnymi.
Jakość usług w działalności polegającej na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych zależy głównie, po pierwsze od sposobu zarządzania tymi działaniami na szczeblu gminy, a po drugie od zastosowanych technologii oraz rodzaju urządzeń i instalacji technicznych wykorzystywanych w technologiach.
W pierwszym przypadku możemy mówić o standardach organizacyjnych jakości usług, w drugim – o standardach technicznych.
Zgodnie z normami serii ISO 9001:2000 na zarządzanie jakością usług składa się: planowanie i realizacja zaplanowanych zadań, monitorowanie wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz poprawianie działań np. w celu ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania skutków dotychczasowych działań, zwiększenia efektów itp.
Planowanie oraz realizacja zaplanowanych działań, monitorowanie i poprawianie zależą od organizacji tych działań i jest tym łatwiejsze, im mniejsza jest ilość podmiotów uczestniczących w procesie zarządzania.
Standardy organizacyjne dla działań polegających na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych wyznacza ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 1996 r. nr 132, poz. 622, z późn. zm.).
Artykuły 19 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (DzU 696, poz. 959) do tytułu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dodaje odnośnik nr 1 w brzmieniu: „Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: dyrektywy 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 194 z 25.07.1975); dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie — z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej — dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej — wydanie specjalne”.
Oznacza to, że standardy organizacyjne zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi i nieczystościami ciekłymi wynikające z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach spełniają wymagania ww. dyrektyw Unii Europejskiej.
Analiza przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach pozwala na określenie trzech typów ustawowych standardów organizacyjnych dla obu tych działalności: podstawowego, rozszerzonego i kompleksowego (nazwy poszczególnych standardów organizacyjnych są umowne – przykładowe i nie wynikają z przepisów prawnych).
Standardy organizacyjne w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
Standard organizacyjny podstawowy
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje właścicieli nieruchomości do wyposażenia nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz do utrzymywania tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Powstałe na terenie nieruchomości odpady komunalnych należy zbierać zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy, a pozbywać się ich w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi. Wykonywanie tych obowiązków na terenie budowy należy do kierownika budowy, na drogach publicznych – do zarządu drogi, a na pozostałych terenach należących do gminy-do gminy.
Korzystanie z usług wykonywanych przez jednostkę posiadającą zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych należy udokumentować umową i dowodami płacenia za takie usługi.
Gmina zobowiązana jest do tworzenia warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniających wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych. Do jej zadań należy zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji oraz własnych lub wspólnych z innymi gminami instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Ponadto zadaniem gminy jest zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności przez zbieranie i pozbywanie się śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń, uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości, oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu w pojemnikach ustawionych na chodniku.
Gmina zobowiązana jest do organizowania selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym niebezpiecznych, oraz współdziałania z przedsiębiorcami i osobami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami.
Po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, gmina ma w drodze uchwały ustalić zasady dotyczące prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego, rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczania oraz utrzymywania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, oraz częstotliwości i sposób pozbywania się odpadów komunalnych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego,
Inne zobowiązania gminy to sprawowanie nadzoru realizacji obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości, traktowanie ww. działań jako realizacji obowiązkowych zadań własnych oraz stosowanie wykonania zastępczego w przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie.
Ustawa zobowiązuje przedsiębiorców do uzyskania zezwolenia na świadczenie usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, w tym do posiadania środków technicznych odpowiednich do zakresu działalności oraz złożenia wniosku zawierającego: imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie, oraz jego numer identyfikacji podatkowej (NIP), określenie przedmiotu i obszaru działalności oraz środków technicznych, jakimi dysponuje wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie działalności objętej wnioskiem, informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy świadczeniu usług w zakresie działalności objętej wnioskiem, proponowanych zabiegów z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej planowane po zakończeniu działalności, a także określenie terminu podjęcia działalności objętej wnioskiem oraz zamierzonego czasu jej prowadzenia, udokumentowania gotowości odbioru odpadów komunalnych przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w przypadku, gdy ubiega się on wyłącznie o zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, niezwłocznego zgłoszenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wszelkich zmian określonych w zezwoleniu.
Wójt burmistrz lub prezydent miasta powinien nie tylko określić i podać do publicznej wiadomości wymagania, jakie ma spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, ale także odmówić wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi, mógłby powodować zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska i jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami.
Jeżeli przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, należy go wezwać do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków, a jeżeli mimo wezwania nadal je – rozważyć możliwość cofnięcia, w drodze decyzji, zezwolenia bez odszkodowania.
Zezwolenie powinno być wydane na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat i zawierać imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem, termin podjęcia działalności, wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem, niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem, inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów (w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem), a także określenie miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w zezwoleniu obowiązków dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska, a organ, który wydaje zezwolenie, określa, w drodze decyzji, zakres i sposób wykonywania tych obowiązków.
Standard organizacyjny podstawowy charakteryzuje się nałożeniem na gminę obowiązku planowania zadań, monitorowania wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz ich optymalizowania, a także realizacją zaplanowanych zadań przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie, związanych indywidualną umową i dowodem płacenia za usługę, przy czym wybór przedsiębiorcy świadczącego usługę należy do właściciela nieruchomości (wolny rynek usług świadczonych przez uprawnionych przedsiębiorców).
Oznacza to, że w standardzie podstawowym całą opłatę przeznaczoną na realizację zadań zaplanowanych przez gminę pobiera od właściciela nieruchomości przedsiębiorca. Gmina na zrealizowanie swoich obowiązków musi wygospodarować środki z budżetu gminy, a głównym instrumentem prawnym zarządzania jakością usług jest decyzja administracyjna, udzielająca zezwolenia na działalność polegającą na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Najbardziej skuteczny prawny instrument ekonomiczny zarządzania w postaci dysponowania środkami finansowymi z opłat wnoszonych przez właścicieli nieruchomości został gminie zabrany ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,
Do tej pory stosowane prawne instrumenty restrykcyjne są mało skuteczne.
Standard organizacyjny rozszerzony
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie uprawnienia umożliwiające pełniejsze dostosowanie podstawowego standardu organizacyjnego do specyficznych warunków lokalnych.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta posiada nieobowiązkowe uprawnienie do określenia obszaru gminy, na którym mają być świadczone usługi i jest zobowiązany do wyboru podmiotu świadczącego usługi na wyznaczonej części obszaru gminy w drodze przetargu publicznego.
Oznacza to wyłączność wybranego podmiotu na świadczenie usług na wyznaczonej części obszaru gminy oraz daje wyraźniejsze uzasadnienie dla korzystania z dalszych uprawnień gminy wynikających z ustawy, np. określenia w drodze uchwały rady gminy, górnej stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi (przy czym stawki opłat za odpady zbierane i transportowane selektywnie powinny być niższe) oraz zależności od warunków lokalnych gminy innych sposobów udokumentowania wykonania obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości.
Skorzystanie z wymienionych uprawnień daje gminie możliwości lepszej i łatwiejszej kontroli jakości usług świadczonych przez podmiot wybrany dla danej części obszaru gminy oraz ułatwia optymalizację działań w kierunku korzystnym dla właścicieli nieruchomości.
Standard organizacyjny kompleksowy
W ręku gminy skumulowane są wszystkie elementy zarządzania gospodarką odpadami oraz instrumenty prawne służące do tego zarządzania. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi, że rada gminy może, w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie (lub wskazane) obowiązki i w konsekwencji ustalić wysokość opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
Opłata powinna być ustalona w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych, a jej wysokość uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, przy czym stawki opłat za odpady zebrane i transportowane selektywnie powinny być niższe. Ustalając opłaty rada gminy powinna określić terminy ich uiszczania. Ściąganie opłat nieuiszczonych w wyznaczonym terminie jest przymusowe i przebiega w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Cechą charakterystyczną tego standardu organizacyjnego jest to, że gmina otrzymuje instrument ekonomiczny do zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi znacznie skuteczniejszy od prawnych instrumentów planistycznych (np. gminne plany gospodarki odpadami), legislacyjnych (np. stanowienie prawa lokalnego w drodze uchwał rady gminy), reglamentacyjnych (np. udzielanie zezwoleń) czy restrykcyjnych (cofanie zezwoleń, wykonania zastępcze, postępowania egzekucyjne w administracji, postępowania w sprawach o wykroczenia). Ponadto gmina jest postawiona na pozycji posiadacza odpadów komunalnych, co ułatwia planowanie gospodarki tymi odpadami i wdrażanie planu do realizacji. Zwiększone jest obciążenie pracowników gminy lub występuje konieczność zwiększenia zatrudnienia w wyniku przejęcia przez gminę określonych obowiązków właścicieli nieruchomości i związanych z tym opłat.
Standardy organizacyjne w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych
Standard organizacyjny podstawowy
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje właścicieli nieruchomości do przyłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub (w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona), wyposażenia nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych. Ponadto właściciel nieruchomości zobowiązany jest do zbierania powstałych na terenie nieruchomości nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych i pozbywania się tych nieczystości zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy oraz przepisami ustawy i przepisami odrębnymi (z zastrzeżeniem, że wykonywanie tych obowiązków na terenie budowy należy do kierownika budowy). Właściciele dokumentują korzystanie z usług wykonywanych przez jednostkę posiadającą zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych przez okazanie umowy i dowodów płacenia za takie usługi.
Gmina natomiast zobowiązana jest do tworzenia warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniających wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych oraz do prowadzenia ewidencji zarówno zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, jak i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.
Ponadto gmina wg ustawy ma zapewniać budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty, oraz szaletów publicznych.
Wójt, burmistrz lub prezydent ustala w drodze uchwały, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, szczegółowe zasady dotyczące częstotliwości i sposób pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego.
Ponadto gmina sprawuje nadzór realizacji obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości, traktuje ww. działania jako realizację obowiązkowych zadań własnych oraz stosuje wykonanie zastępcze w przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie.
By uzyskać zezwolenie na świadczenie usługi w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych zobowiązani są do posiadania środków technicznych odpowiednich do zakresu działalności i złożenia wniosku zawierającego takie same elementy jak w przypadku wniosku w zakresie odbierania odpadów komunalnych tj. imię, nazwisko, określenie przedmiotu i obszaru działalności itd.
Przedsiębiorca zobowiązany jest także do udokumentowania gotowości odbioru nieczystości ciekłych przez stację zlewną (gdy ubiega się wyłącznie o zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych), także niezwłocznego zgłoszenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wszelkich zmian w danych określonych w zezwoleniu.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien określić i podać do publicznej wiadomości wymagania, jakie ma spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych. Ponadto powinien odmówić wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki nieczystościami ciekłymi jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi, mógłby powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska i jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami. Jeżeli przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, może zostać wezwany do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków, a jeżeli mimo wezwania nadal je narusza wójt, burmistrz, prezydent może rozważyć możliwość cofnięcia, w drodze decyzji, zezwolenie bez odszkodowania.
Zezwolenie powinno być wydane na czas oznaczony nie dłuższy niż 10 lat i zawierać imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem, termin podjęcia działalności, wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem, niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem, a także inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów (w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem). Ponadto powinno określać dodatkowo miejsca odzysku lub unieszkodliwiania nieczystości ciekłych.
Wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w zezwoleniu obowiązków dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska, a organ, który wydaje zezwolenie, określa, w drodze decyzji, zakres i sposób wykonywania tych obowiązków.
Standard organizacyjny podstawowy charakteryzuje się nałożeniem na gminę obowiązku planowania zadań, monitorowania wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz poprawiania ewentualnych skutków działań lub podnoszenia efektów. Ponadto charakteryzuje się realizacją zaplanowanych zadań przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie, związanych indywidualną umową i dowodem płacenia za usługę, przy czym wybór przedsiębiorcy świadczącego usługę należy do właściciela nieruchomości.
Oznacza to, że całą opłatę przeznaczoną na realizację zadań zaplanowanych przez gminę pobiera od właściciela nieruchomości przedsiębiorca. Gmina na zrealizowanie swoich obowiązków musi wygospodarować środki z budżetu gminy. Głównym instrumentem prawnym zarządzania jakością usług jest decyzja administracyjna udzielająca zezwolenia na działalność polegającą na opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych. Najbardziej skuteczny prawny instrument ekonomiczny zarządzania w postaci dysponowania środkami finansowymi z opłat wnoszonych przez właścicieli nieruchomości został gminie zabrany ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Prawne instrumenty restrykcyjne są (jak do tej pory) mało skuteczne.
Standard organizacyjny rozszerzony
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie uprawnienia umożliwiające pełniejsze rozszerzenie podstawowego standardu organizacyjnego do specyficznych warunków lokalnych.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta otrzymuje fakultatywne uprawnienie do określenia obszaru gminy, na którym mają być świadczone i jest zobowiązany do wyboru podmiotu świadczącego usługi na wyznaczonej części obszaru gminy w drodze przetargu publicznego.
Oznacza to wyłączność wybranego podmiotu na świadczenie usługi na wyznaczonej części obszaru gminy oraz daje wyraźniejsze uzasadnienie dla korzystania z dalszych uprawnień gminy wynikających z ustawy, np. określenia, w drodze uchwały rady gminy, górnej stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi oraz (w zależności od warunków lokalnych gminy) innych sposobów udokumentowania wykonania obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości.
Skorzystanie z wymienionych uprawnień daje gminie możliwość lepszej i łatwiejszej kontroli jakości usług świadczonych przez przedsiębiorcę wybranego dla danej części obszaru gminy oraz ułatwia optymalizację działań w kierunku korzystnym dla właścicieli nieruchomości.
Standard organizacyjny kompleksowy
Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi, że rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości ww. wszystkie lub wskazane obowiązki i w konsekwencji ustala wysokość opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
Opłata powinna być ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości nieczystości ciekłych, a jej wysokość uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania nieczystości ciekłych, przy czym, ustalając opłaty, rada gminy powinna określić terminy ich uiszczania. Ściąganie opłat nieuiszczonych w wyznaczonym terminie jest przymusowe i przebiega w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Cechą charakterystyczną tego standardu organizacyjnego jest to, że gmina uzyskuje instrument ekonomiczny do zarządzania gospodarką nieczystościami ciekłymi, znacznie skuteczniejszy od prawnych instrumentów planistycznych (np. gminne plany gospodarki odpadami), legislacyjnych (np. stanowienie prawa lokalnego w drodze uchwał rady gminy), reglamentacyjnych (np. udzielanie zezwoleń) czy restrykcyjnych (cofanie zezwoleń, wykonania zastępcze, postępowania egzekucyjne w administracji, postępowania w sprawach o wykroczenia). Gmina staje się posiadaczem nieczystości ciekłych, co ułatwia zarządzanie gospodarką tymi nieczystościami oraz planowanie i realizację rozwoju sieci kanalizacyjnej,
Zwiększa się obciążenia pracowników gminy lub konieczność zwiększenia zatrudnienia w wyniku przyjęcia przez gminę dodatkowych obowiązków.
Materiał opracowano na podstawie materiałów seminaryjnych przygotowanych i wygłoszonych przez dr inż. Bolesława Maksymowicza, OBREM, „Standardy organizacyjne jakości usług w gospodarowaniu odpadami komunalnymi”
Jakość usług w działalności polegającej na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych zależy głównie, po pierwsze od sposobu zarządzania tymi działaniami na szczeblu gminy, a po drugie od zastosowanych technologii oraz rodzaju urządzeń i instalacji technicznych wykorzystywanych w technologiach.
W pierwszym przypadku możemy mówić o standardach organizacyjnych jakości usług, w drugim – o standardach technicznych.
Zgodnie z normami serii ISO 9001:2000 na zarządzanie jakością usług składa się: planowanie i realizacja zaplanowanych zadań, monitorowanie wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz poprawianie działań np. w celu ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania skutków dotychczasowych działań, zwiększenia efektów itp.
Planowanie oraz realizacja zaplanowanych działań, monitorowanie i poprawianie zależą od organizacji tych działań i jest tym łatwiejsze, im mniejsza jest ilość podmiotów uczestniczących w procesie zarządzania.
Standardy organizacyjne dla działań polegających na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych wyznacza ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 1996 r. nr 132, poz. 622, z późn. zm.).
Artykuły 19 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (DzU 696, poz. 959) do tytułu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dodaje odnośnik nr 1 w brzmieniu: „Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: dyrektywy 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 194 z 25.07.1975); dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie — z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej — dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej — wydanie specjalne”.
Oznacza to, że standardy organizacyjne zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi i nieczystościami ciekłymi wynikające z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach spełniają wymagania ww. dyrektyw Unii Europejskiej.
Analiza przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach pozwala na określenie trzech typów ustawowych standardów organizacyjnych dla obu tych działalności: podstawowego, rozszerzonego i kompleksowego (nazwy poszczególnych standardów organizacyjnych są umowne – przykładowe i nie wynikają z przepisów prawnych).
Standardy organizacyjne w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
Standard organizacyjny podstawowy
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje właścicieli nieruchomości do wyposażenia nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz do utrzymywania tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Powstałe na terenie nieruchomości odpady komunalnych należy zbierać zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy, a pozbywać się ich w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi. Wykonywanie tych obowiązków na terenie budowy należy do kierownika budowy, na drogach publicznych – do zarządu drogi, a na pozostałych terenach należących do gminy-do gminy.
Korzystanie z usług wykonywanych przez jednostkę posiadającą zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych należy udokumentować umową i dowodami płacenia za takie usługi.
Gmina zobowiązana jest do tworzenia warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniających wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych. Do jej zadań należy zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji oraz własnych lub wspólnych z innymi gminami instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Ponadto zadaniem gminy jest zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności przez zbieranie i pozbywanie się śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń, uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości, oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu w pojemnikach ustawionych na chodniku.
Gmina zobowiązana jest do organizowania selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym niebezpiecznych, oraz współdziałania z przedsiębiorcami i osobami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami.
Po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, gmina ma w drodze uchwały ustalić zasady dotyczące prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, uprzątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z części nieruchomości służących do użytku publicznego, rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczania oraz utrzymywania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, oraz częstotliwości i sposób pozbywania się odpadów komunalnych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego,
Inne zobowiązania gminy to sprawowanie nadzoru realizacji obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości, traktowanie ww. działań jako realizacji obowiązkowych zadań własnych oraz stosowanie wykonania zastępczego w przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie.
Ustawa zobowiązuje przedsiębiorców do uzyskania zezwolenia na świadczenie usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, w tym do posiadania środków technicznych odpowiednich do zakresu działalności oraz złożenia wniosku zawierającego: imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie, oraz jego numer identyfikacji podatkowej (NIP), określenie przedmiotu i obszaru działalności oraz środków technicznych, jakimi dysponuje wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie działalności objętej wnioskiem, informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy świadczeniu usług w zakresie działalności objętej wnioskiem, proponowanych zabiegów z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej planowane po zakończeniu działalności, a także określenie terminu podjęcia działalności objętej wnioskiem oraz zamierzonego czasu jej prowadzenia, udokumentowania gotowości odbioru odpadów komunalnych przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w przypadku, gdy ubiega się on wyłącznie o zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, niezwłocznego zgłoszenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wszelkich zmian określonych w zezwoleniu.
Wójt burmistrz lub prezydent miasta powinien nie tylko określić i podać do publicznej wiadomości wymagania, jakie ma spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, ale także odmówić wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi, mógłby powodować zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska i jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami.
Jeżeli przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, należy go wezwać do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków, a jeżeli mimo wezwania nadal je – rozważyć możliwość cofnięcia, w drodze decyzji, zezwolenia bez odszkodowania.
Zezwolenie powinno być wydane na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat i zawierać imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem, termin podjęcia działalności, wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem, niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem, inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów (w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem), a także określenie miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w zezwoleniu obowiązków dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska, a organ, który wydaje zezwolenie, określa, w drodze decyzji, zakres i sposób wykonywania tych obowiązków.
Standard organizacyjny podstawowy charakteryzuje się nałożeniem na gminę obowiązku planowania zadań, monitorowania wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz ich optymalizowania, a także realizacją zaplanowanych zadań przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie, związanych indywidualną umową i dowodem płacenia za usługę, przy czym wybór przedsiębiorcy świadczącego usługę należy do właściciela nieruchomości (wolny rynek usług świadczonych przez uprawnionych przedsiębiorców).
Oznacza to, że w standardzie podstawowym całą opłatę przeznaczoną na realizację zadań zaplanowanych przez gminę pobiera od właściciela nieruchomości przedsiębiorca. Gmina na zrealizowanie swoich obowiązków musi wygospodarować środki z budżetu gminy, a głównym instrumentem prawnym zarządzania jakością usług jest decyzja administracyjna, udzielająca zezwolenia na działalność polegającą na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Najbardziej skuteczny prawny instrument ekonomiczny zarządzania w postaci dysponowania środkami finansowymi z opłat wnoszonych przez właścicieli nieruchomości został gminie zabrany ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,
Do tej pory stosowane prawne instrumenty restrykcyjne są mało skuteczne.
Standard organizacyjny rozszerzony
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie uprawnienia umożliwiające pełniejsze dostosowanie podstawowego standardu organizacyjnego do specyficznych warunków lokalnych.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta posiada nieobowiązkowe uprawnienie do określenia obszaru gminy, na którym mają być świadczone usługi i jest zobowiązany do wyboru podmiotu świadczącego usługi na wyznaczonej części obszaru gminy w drodze przetargu publicznego.
Oznacza to wyłączność wybranego podmiotu na świadczenie usług na wyznaczonej części obszaru gminy oraz daje wyraźniejsze uzasadnienie dla korzystania z dalszych uprawnień gminy wynikających z ustawy, np. określenia w drodze uchwały rady gminy, górnej stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi (przy czym stawki opłat za odpady zbierane i transportowane selektywnie powinny być niższe) oraz zależności od warunków lokalnych gminy innych sposobów udokumentowania wykonania obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości.
Skorzystanie z wymienionych uprawnień daje gminie możliwości lepszej i łatwiejszej kontroli jakości usług świadczonych przez podmiot wybrany dla danej części obszaru gminy oraz ułatwia optymalizację działań w kierunku korzystnym dla właścicieli nieruchomości.
Standard organizacyjny kompleksowy
W ręku gminy skumulowane są wszystkie elementy zarządzania gospodarką odpadami oraz instrumenty prawne służące do tego zarządzania. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi, że rada gminy może, w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie (lub wskazane) obowiązki i w konsekwencji ustalić wysokość opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
Opłata powinna być ustalona w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych, a jej wysokość uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, przy czym stawki opłat za odpady zebrane i transportowane selektywnie powinny być niższe. Ustalając opłaty rada gminy powinna określić terminy ich uiszczania. Ściąganie opłat nieuiszczonych w wyznaczonym terminie jest przymusowe i przebiega w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Cechą charakterystyczną tego standardu organizacyjnego jest to, że gmina otrzymuje instrument ekonomiczny do zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi znacznie skuteczniejszy od prawnych instrumentów planistycznych (np. gminne plany gospodarki odpadami), legislacyjnych (np. stanowienie prawa lokalnego w drodze uchwał rady gminy), reglamentacyjnych (np. udzielanie zezwoleń) czy restrykcyjnych (cofanie zezwoleń, wykonania zastępcze, postępowania egzekucyjne w administracji, postępowania w sprawach o wykroczenia). Ponadto gmina jest postawiona na pozycji posiadacza odpadów komunalnych, co ułatwia planowanie gospodarki tymi odpadami i wdrażanie planu do realizacji. Zwiększone jest obciążenie pracowników gminy lub występuje konieczność zwiększenia zatrudnienia w wyniku przejęcia przez gminę określonych obowiązków właścicieli nieruchomości i związanych z tym opłat.
Standardy organizacyjne w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych
Standard organizacyjny podstawowy
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje właścicieli nieruchomości do przyłączenia nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub (w przypadku, gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona), wyposażenia nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych. Ponadto właściciel nieruchomości zobowiązany jest do zbierania powstałych na terenie nieruchomości nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych i pozbywania się tych nieczystości zgodnie z wymaganiami określonymi w uchwale rady gminy oraz przepisami ustawy i przepisami odrębnymi (z zastrzeżeniem, że wykonywanie tych obowiązków na terenie budowy należy do kierownika budowy). Właściciele dokumentują korzystanie z usług wykonywanych przez jednostkę posiadającą zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych przez okazanie umowy i dowodów płacenia za takie usługi.
Gmina natomiast zobowiązana jest do tworzenia warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniających wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych oraz do prowadzenia ewidencji zarówno zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej, jak i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.
Ponadto gmina wg ustawy ma zapewniać budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty, oraz szaletów publicznych.
Wójt, burmistrz lub prezydent ustala w drodze uchwały, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, szczegółowe zasady dotyczące częstotliwości i sposób pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do użytku publicznego.
Ponadto gmina sprawuje nadzór realizacji obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości, traktuje ww. działania jako realizację obowiązkowych zadań własnych oraz stosuje wykonanie zastępcze w przypadku, gdy właściciele nieruchomości nie udokumentują korzystania z usług przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie.
By uzyskać zezwolenie na świadczenie usługi w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych zobowiązani są do posiadania środków technicznych odpowiednich do zakresu działalności i złożenia wniosku zawierającego takie same elementy jak w przypadku wniosku w zakresie odbierania odpadów komunalnych tj. imię, nazwisko, określenie przedmiotu i obszaru działalności itd.
Przedsiębiorca zobowiązany jest także do udokumentowania gotowości odbioru nieczystości ciekłych przez stację zlewną (gdy ubiega się wyłącznie o zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych), także niezwłocznego zgłoszenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wszelkich zmian w danych określonych w zezwoleniu.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien określić i podać do publicznej wiadomości wymagania, jakie ma spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych. Ponadto powinien odmówić wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki nieczystościami ciekłymi jest niezgodny z wymaganiami ustawy i przepisami odrębnymi, mógłby powodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska i jest niezgodny z gminnym planem gospodarki odpadami. Jeżeli przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie, nie wypełnia określonych w nim warunków, może zostać wezwany do niezwłocznego zaniechania naruszania tych warunków, a jeżeli mimo wezwania nadal je narusza wójt, burmistrz, prezydent może rozważyć możliwość cofnięcia, w drodze decyzji, zezwolenie bez odszkodowania.
Zezwolenie powinno być wydane na czas oznaczony nie dłuższy niż 10 lat i zawierać imię i nazwisko lub nazwę oraz adres zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, przedmiot i obszar działalności objętej zezwoleniem, termin podjęcia działalności, wymagania w zakresie jakości usług objętych zezwoleniem, niezbędne zabiegi z zakresu ochrony środowiska i ochrony sanitarnej wymagane po zakończeniu działalności objętej zezwoleniem, a także inne wymagania szczególne wynikające z odrębnych przepisów (w tym wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług, ochrony środowiska i obowiązku prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności objętej zezwoleniem). Ponadto powinno określać dodatkowo miejsca odzysku lub unieszkodliwiania nieczystości ciekłych.
Wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia nie zwalnia przedsiębiorcy z wykonania określonych w zezwoleniu obowiązków dotyczących wymagań sanitarnych i ochrony środowiska, a organ, który wydaje zezwolenie, określa, w drodze decyzji, zakres i sposób wykonywania tych obowiązków.
Standard organizacyjny podstawowy charakteryzuje się nałożeniem na gminę obowiązku planowania zadań, monitorowania wyników realizacji zaplanowanych zadań oraz poprawiania ewentualnych skutków działań lub podnoszenia efektów. Ponadto charakteryzuje się realizacją zaplanowanych zadań przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców posiadających stosowne zezwolenie, związanych indywidualną umową i dowodem płacenia za usługę, przy czym wybór przedsiębiorcy świadczącego usługę należy do właściciela nieruchomości.
Oznacza to, że całą opłatę przeznaczoną na realizację zadań zaplanowanych przez gminę pobiera od właściciela nieruchomości przedsiębiorca. Gmina na zrealizowanie swoich obowiązków musi wygospodarować środki z budżetu gminy. Głównym instrumentem prawnym zarządzania jakością usług jest decyzja administracyjna udzielająca zezwolenia na działalność polegającą na opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i transporcie nieczystości ciekłych. Najbardziej skuteczny prawny instrument ekonomiczny zarządzania w postaci dysponowania środkami finansowymi z opłat wnoszonych przez właścicieli nieruchomości został gminie zabrany ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Prawne instrumenty restrykcyjne są (jak do tej pory) mało skuteczne.
Standard organizacyjny rozszerzony
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie uprawnienia umożliwiające pełniejsze rozszerzenie podstawowego standardu organizacyjnego do specyficznych warunków lokalnych.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta otrzymuje fakultatywne uprawnienie do określenia obszaru gminy, na którym mają być świadczone i jest zobowiązany do wyboru podmiotu świadczącego usługi na wyznaczonej części obszaru gminy w drodze przetargu publicznego.
Oznacza to wyłączność wybranego podmiotu na świadczenie usługi na wyznaczonej części obszaru gminy oraz daje wyraźniejsze uzasadnienie dla korzystania z dalszych uprawnień gminy wynikających z ustawy, np. określenia, w drodze uchwały rady gminy, górnej stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi oraz (w zależności od warunków lokalnych gminy) innych sposobów udokumentowania wykonania obowiązków nałożonych na właścicieli nieruchomości.
Skorzystanie z wymienionych uprawnień daje gminie możliwość lepszej i łatwiejszej kontroli jakości usług świadczonych przez przedsiębiorcę wybranego dla danej części obszaru gminy oraz ułatwia optymalizację działań w kierunku korzystnym dla właścicieli nieruchomości.
Standard organizacyjny kompleksowy
Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi, że rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości ww. wszystkie lub wskazane obowiązki i w konsekwencji ustala wysokość opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków.
Opłata powinna być ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości nieczystości ciekłych, a jej wysokość uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania nieczystości ciekłych, przy czym, ustalając opłaty, rada gminy powinna określić terminy ich uiszczania. Ściąganie opłat nieuiszczonych w wyznaczonym terminie jest przymusowe i przebiega w trybie określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Cechą charakterystyczną tego standardu organizacyjnego jest to, że gmina uzyskuje instrument ekonomiczny do zarządzania gospodarką nieczystościami ciekłymi, znacznie skuteczniejszy od prawnych instrumentów planistycznych (np. gminne plany gospodarki odpadami), legislacyjnych (np. stanowienie prawa lokalnego w drodze uchwał rady gminy), reglamentacyjnych (np. udzielanie zezwoleń) czy restrykcyjnych (cofanie zezwoleń, wykonania zastępcze, postępowania egzekucyjne w administracji, postępowania w sprawach o wykroczenia). Gmina staje się posiadaczem nieczystości ciekłych, co ułatwia zarządzanie gospodarką tymi nieczystościami oraz planowanie i realizację rozwoju sieci kanalizacyjnej,
Zwiększa się obciążenia pracowników gminy lub konieczność zwiększenia zatrudnienia w wyniku przyjęcia przez gminę dodatkowych obowiązków.
Materiał opracowano na podstawie materiałów seminaryjnych przygotowanych i wygłoszonych przez dr inż. Bolesława Maksymowicza, OBREM, „Standardy organizacyjne jakości usług w gospodarowaniu odpadami komunalnymi”
