Do działań w zakresie zarządzania odpadami zalicza się odbiór odpadów, sortowanie, weryfikowanie, kierowanie odpadów do jednostek zajmujących się utylizacją lub likwidacją, monitorowanie odpadów, sporządzenie właściwych raportów oraz udzielanie informacji. W celu optymalizacji monitoringu oraz sporządzania raportów mogą być wykorzystywane technologie informatyczne, tj. GPS (ang. Global Positioning System) czy RFID (ang. Radio Requency IDentification).

Programy wykorzystywane do  zarządzania odpadami

Do identyfikacji towarów stosujemy systemy ADC(Automatic Data Capture)  określane, jako zespół technik wspomagających przechowywanie i identyfikowanie danych. Inaczej mówiąc, jest to sprzętowa obsługa fizycznego przemieszczania towarów w określonych opakowaniach logistycznych. Techniki ADC są skorelowane z systemami wspomagającymi zarządzanie procesami logistycznymi klasy WMS (Warehouse Managment System).Systemy WMS często są określane również, jako Systemy Wspomagające Zarządzanie Magazynem. System klasy WMS stosowany jest do informatycznej obsługi fizycznego przemieszczania towarów w określonych opakowaniach logistycznych, obejmując tym samym kompleksową funkcjonalność fizycznego zarządzania towarami przemieszczanymi w magazynie. Działanie systemu klasy WMS wspieranego technikami ADC ukierunkowane jest na identyfikację towarów przemieszczanych w łańcuchu dostaw, którego ogniwo stanowi magazyn. Informatyczna obsługa cech fizycznych dostarczonej do magazynu jednostki logistycznej to racjonalne wykorzystanie przestrzeni magazynowej. Natomiast obsługa cech logicznych tej jednostki, to racjonalna współpraca z otoczeniem zewnętrznym. Racjonalna współpraca z otoczeniem zewnętrznym magazynu to m.in. zunifikowana indeksacja dostarczanych towarów. W systemie WSM wykorzystującym techniki ADC obiekty nieoznakowane nie mogą być przez system WMS przetwarzane. Zatem każda uformowana paleta zawierająca towary powinna być wyposażona w zunifikowaną etykietę logistyczną zawierającą dane czytelne i zrozumiałe dla systemu, w szczególności dla jego ?wzroku?, czyli skanera np. kodów kreskowych. System WMS zawsze musi mieć informacje dotyczące tego, która paleta jest aktualnie transportowana. Nad całością działania przedsiębiorstwa czuwa system informatyczny klasy ERP (Enterprise Resources Planning) informatycznie wspomagający planowanie i realizację zakupów surowców, ich przetwarzanie w produkty oraz sprzedaż  finalną.

Kody kreskowe

Jednym z najpopularniejszych mediów identyfikacyjnych stosowanych w  łańcuchach dostaw są kody kreskowe w standardzie zgodnym z GS1 (Global System 1). Rozwiązania te funkcjonują od ponad 40 lat w ponad 100 krajach, w ponad 1,5 mln przedsiębiorstw. Najważniejszym elementem standardów GS1jest jednolita w skali międzynarodowej identyfikacja pozycji materiałowych przemieszczanych w łańcuchach dostaw. Identyfikatory GS1 są jednoznaczne w skali globalnej. Oznacza to, że każdy wariant opakowania produktu zostaje odzwierciedlony za pomocą unikalnego numeru, niezawierającego informacji o produkcie, a wszystkie dane o produkcie znajdują się na serwerze, w bazie danych produktów. Numer produktu występującego w określonej postaci opakowaniowej określany jest, jako GTIN (Global Trade Item Number) i jest wyrażany w postaci kodów kreskowych GS1.

Znakowanie odpadów kodami kreskowymi  usprawnia funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami oraz pozwala na monitorowanie  selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na określonym terenie. Dzięki technikom ADC dane są automatycznie wprowadzane do komputerowych systemów informatycznych. Techniki pozwalające na zakodowanie i maszynowy odczyt oraz przetwarzanie informacji eliminują możliwość popełnienia błędu przez personel obsługujący. W tym celu personel dokonujący zbiórkę odpadów z posesji powinien być wyposażony w stosowne urządzenia: mobilne skanery kodów kreskowych lub mobilne terminale zintegrowane ze skanerem. Kody kreskowe wykorzystywane są m.in.  w systemie monitorowania pojazdów SMOK podczas identyfikowania worków wyposażonych w etykiety z kodami kreskowymi. Służy do tego bezprzewodowy czytnik kodów kreskowych przewidziany do pracy na zewnątrz w trudnych warunkach atmosferycznych i w szerokim zakresie temperatur. Umożliwia odczyt uszkodzonych i zabrudzonych etykiet, jest odporny na upadki. Ponadto oprogramowanie pozwala wydruk etykiety. Aplikacja współpracuje z drukarkami kodów kreskowych, umożliwiającymi wydruk etykiet odpornych na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych i niewielkie uszkodzenia mechaniczne. Wydrukowane etykiety umieszczane są na workach. Znajdujące się na etykietach kody kreskowe zostają przyporządkowane do konkretnego rodzaju odpadu, identyfikują kontrahenta, jego lokalizację oraz kolejny numer worka. Samo oprogramowanie umożliwia wyszukanie kontrahenta i wydruk etykiet dla zadanej ilości worków. Odczytane za pomocą bezprzewodowego czytnika kody kreskowe przesyłane są w trybie online przez sterownik GPS do odpowiedniej aplikacji. Przy użyciu zarejestrowanych danych można generować różnego rodzaju zestawienia i raporty oraz wizualizować na mapie cyfrowej miejsca odbioru odpadów. System pozwala też na wprowadzanie danych o kontrahentach, posesjach, obszarach, informacji o umowach i wynikających z nich wywozach jednorazowych oraz cyklicznych, na określenie, czy kontrahent deklaruje selektywną zbiórkę odpadów oraz wprowadzenie informacji o wydanych workach do segregacji odpadów oznakowanych kodami kreskowymi. Ponadto umożliwia przydział zlecenia na wywóz odpadami, wizualizację na mapie wszystkich wprowadzonych danych adresowych, definiowanie własnych stref na podstawie podziału administracyjnego lub innego oznaczenia strefy, wyodrębnienie danych do wydruków i oglądanych na ekranie, automatyczne określenie przynależności wprowadzanych lokalizacji do stref. Zgromadzone przez system informacje pozwalają na tworzenie raportów o przebiegu segregacji odpadów.

Zastosowanie RFID

RFID (Radio Frequency IDentification) to metoda identyfikacji bezstykowej, w której odczytywanie oraz zapisywanie informacji odbywa się przy użyciu fal radiowych. Technologia RFID może mieć w ekologistyce szerokie zastosowania, takie jak automatyczna identyfikacja przewożonych pojemników z odpadami, identyfikacja pojemników i kontenerów w przypadku pojazdów hakowych/bramowych, kontrola prawidłowości odbioru w ramach selektywnej zbiórki odpadów, identyfikacja kierowców i pracowników brygad odbierających odpady lub rozliczanie pracowników z ilości wywożonych odpadów. W systemie wykorzystującym techniki RFID, dane cyfrowe, w tym unikatowy identyfikator pojemnika, są zakodowane w znaczniku i odczytywane drogą radiową za pomocą czytników z dedykowanymi antenami, które pełnią funkcję wzbudzającego zasilacza w przypadku znaczników pasywnych. Aktywne znaczniki RFID posiadają autonomiczne zasilanie. W systemie rejestracji pojemników najczęściej wykorzystywany jest pasywny znacznik RFID. Każdy kubeł zostaje oznaczony metką RFID z unikatowym kodem (numerem pojemnika). Gdy pojazd zatrzymuje się przy kolejnych pojemnikach, czytnik odczytuje kod każdego pojemnika, a także przekazuje datę i dokładną godzinę. Czytnik RFID lub pojazd są wyposażone w urządzenie lokalizacyjne GPS, pozwalające na dokładną identyfikację miejsca opróżniania pojemników. System może być powiązany z identyfikacją worków z odpadami poprzez czytnik kodów kreskowych. RFID składa się z anten zamontowanych na mechanizmie wrzutowym śmieciarki, odbiornika RFID oraz terminala pokładowego na śmieciarce lub w kabinie kierowcy. Pojemniki mieszkańców wyposażone są w transpondery RFID, przypisane do właścicieli. Podczas załadunku podlegają one weryfikacji. Każdy transponder posiada swój unikalny numer. Rejestrator GPS dostarcza dane, m.in. o lokalizacji i czasie odbioru odpadów. Modem GPRS umożliwia transmisję danych online, a informacje są na bieżąco pobierane i wyświetlane na komputerach w siedzibie firmy. Oprogramowanie pozwala wykonywać analizy danych, rozliczać klientów z odrębnych pojemników (lub masy odpadów przy zastosowaniu wagi) oraz zarządzać selektywną zbiórką odpadów. Terminal zarządzający odbiorem odpadów pozwala na raportowanie w czasie rzeczywistym czynności wykonywanych przez zespół oczyszczający. Terminal jest podłączony do anteny, która dzięki technologii RFID rozpoznaje pojemnik. Zbiera informację z systemu wagowego i odczytuje ciężar wsadu. Istnieją dwie możliwości wprowadzania notatek ? ręczne (poprzez wpisywania tekstu) lub półautomatycznie dzięki wcześniej zdefiniowanej liście. Terminal pozwala na dołączanie notatek bezpośrednio do danych o kliencie. Umożliwia to przesłanie informacji przez operatora śmieciarki do centrali. Terminal komunikuje się z dyspozytorem dzięki pakietowej transmisji danych GPRS. Zapewnia to stały podgląd postępu prac. Odpowiednia konfiguracja modułu identyfikacji RFID pozwala na sygnalizowanie nieprawidłowości przy realizacji zaplanowanej trasy, np. opróżnienie pojemnika nieprzewidzianego w planie lub pojemnika nieposiadającego identyfikatora RIFD, bądź wyposażonego w uszkodzony identyfikator. Informacja o wykrytych nieprawidłowościach sygnalizowana jest obsłudze pojazdu za pomocą sygnalizatorów optyczno-akustycznych, zamontowanych na zabudowie oraz na ekranie terminala, jeśli pojazd wyposażony jest w terminal PDA. Można też skonfigurować moduł identyfikacji RFID w celu blokady urządzenia wrzutowego w razie próby opróżnienia nieprzewidzianego pojemnika, pojemnika bez identyfikatora lub z uszkodzonym identyfikatorem RFID. Podobnie, jak w przypadku pojemników na sortowane śmieci, elementami systemu automatycznej identyfikacji kontenerów lub pojemników typu dzwon też są antena i czytnik RFID/UHF oraz czujnik obecności kontenera. Zaletą technologii RFID/UHF jest możliwość odczytu identyfikatorów RFID/UHF z odległości nawet kilku metrów.

Informacje o lokalizacji pojazdu oraz innych jego parametrach pracy przekazywane są do sterownika GPS, a potem dzięki transmisji danych GSM/GPRS wysyłane do serwera. Do rejestrowanych dodatkowo informacji zalicza się otwarcie odwłoka, pracę urządzenia wrzutowego, dane z zamontowanych czujników pozwalających dokonywać odczytu i prezentacji miejsca wyładunku odpadów.

Ewidencja odpadów

Do prowadzenia ewidencji odpadów dostępne są na rynku m.in. dwa programy. Jeden z nich to ?Ewidencja odpadów 2014?. Ten kompleksowy system obsługi gospodarki odpadami jest zgodny z najnowszymi przepisami prawa dotyczącego gospodarowania odpadami i zużytym sprzętem. Wersja 2014 zawiera aktualne wzory dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów oraz uwzględnia zmiany VAT-u, które obowiązują od 1 stycznia 2014 r. Do najważniejszych funkcji programu zaliczyć można ewidencjonowanie odpadów i zużytego sprzętu, generowanie rocznego sprawozdania o odpadach dla urzędów marszałkowskiego oraz półrocznego sprawozdania o ilości sprzętu zebranego i przekazanego do prowadzącego zakład przetwarzania, pracę w sieci umożliwiająca obsługę programu przez wielu użytkowników jednocześnie, obsługę dokumentów WZ/PZ i generowanie dla nich kart przekazania odpadu, importowanie danych z oprogramowania innych firm, automatyczne prowadzenie kart ewidencji odpadu, pełną zgodność z aktualnymi przepisami w zakresie gospodarowania odpadami, eksport raportów kasowych i dokumentów WZ/PZ do innych systemów, eksport zakupów i sprzedaży do rejestru VAT do innych systemów oraz importowanie danych z systemów flotowych w celu naliczenia opłat za spalanie paliwa w silnikach spalinowych pojazdów. System ?Ewidencja odpadów 2014? nie jest wspierany technikami ADC, jest systemem dokumentowym.

Do ewidencjonowania odpadów służy także System EWISEL (Ewidencja Selektywnej Zbiórki Odpadów). W tym systemie wprowadzane są informacje o zbiórce odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem rejestracji selektywnej zbiórki odpadów. Zapewnia to możliwość weryfikacji danych mieszkańców w zakresie deklaracji o zbiórce odpadów, które złożyli w urzędach miast i gmin. Informacje zebrane w systemie mogą być agregowane i okresowo dostarczane do urzędów w formie raportów lub plików z danymi. System EWISEL jest wspierany technikami ADC,  wykorzystuje kody kreskowe, w których zapisane są wszystkie istotne informacje identyfikujące odpady. Etykiety z kodem kreskowym umieszcza się na workach lub pojemnikach, które w czasie zbiórki są odczytywane za pomocą terminali mobilnych przez pracowników firm komunalnych. Korzyści z zastosowania systemu do identyfikacji worków ze śmieciami to pełnia ewidencja zbieranych odpadów i przyspieszenie pracy sprawozdawczej, kontrola zgodności deklaracji mieszkańców odnośnie segregacji odpadów, rozliczenie ilościowo-jakościowe współpracy urzędów z firmami świadczącymi usługi zbioru i segregacji odpadów, zwiększenie atrakcyjności firm świadczących usługi komunalne dla urzędów odpowiedzialnych za organizację zbioru odpadów.

Sprawne zarządzanie odpadami, zwłaszcza monitorowanie ich segregowania u źródła jest obecnie jednym z najważniejszych wyzwań ekologicznych. Traktowanie odpadów, jako wartościowych obiektów podlegających prawom logistyki, pozwala na zaangażowanie do tych celów współczesnych rozwiązań informatycznych, wspieranych nowoczesnymi technologiami i technikami automatycznej identyfikacji.